Catalog

KISA HABERLER PSİKİYATRİ Sıcağa özlem liklerin tarihi Kapadokya'da başladı Tıklerı olanların hem kendilerinın, hem de akrabalarının ve anababalarının çok yaşadıkları bir ortak sorun daha var: Dıkkat eksıklığıhiperaktivıte. \ankı }a:i!(in v u z u T ıkler, takıntılar ve hıperaktıvıte du Ş u y ° r Tıkler hakkında ılk yazan kışı Areatus Kontrol edemedıklerı garıp sesler çıkaran kaş goz oynatan ağza G uney Kutbu nun sevımlı sakınlerı penguenlerın bebeklık yıllarını nere de geçırdıklerı merak edıhrdı Şımdı bu konuda ılk bılgıler edınıldı Gerald Kooyman ısımlı araştırmacı (Kalıfornıya Scrıpps Enstıtusu) genç penguenlere yer leştırdığı mını yayın cıhazları sayesınde penguenlerın ılk gençlık yılldrını daha sı cak olan Kuzey bolgelen sularında geçır dıklerı anlaşıldı Aılelerını 6 aylıkken terkeden bebekler Antarktıka nın kuzey bolgelerınde Ross denızının koyların gıdıyor Burası daha sı cak 5 yıl kadar burada kaldıktan sonra esas bolgelerıne kutba donuyorlar Nature dergısınde yayımlanan makaleye gore penguenler 5b 9 derece guneye ka dar qıdıyorlar burası kutuptan 2845 kılo metre daha uzakta Genç penguenler buz tutmayan bu bolgede sureklı yuzebılıyor ve su ıçınde kalabılıyorlar elbourne Kralıyet Teknolojı Enstıtusu nde çalışan bır gurup bılım adamı tavuklara ve ıneklere sal monelle bakterısıne karşı bağışıklık kazan dıran bır aşı gelıştırdıler Hayvanlara verı len yıyeceklerden geçen ve oradan da ın sanlara geçen salmonelle mıde ve bağırsak enfeksıyonlara yol açmakta bu durum bazen de olumcul sonuçlar doğurmakta Avustralya da, aşı 10 bın tavuk ve 2500 sut ınegıne uygulandı Aşıyı gelıştıren Bı opropertıes Australıa şırketı (Melbourne) aşılanan hayvanların salmonelleye karşı bağışıklık kazandıklarını açıkladı Ineklere 10 gun ıçınde ıkı aşı yapılıyor Salmonelle aşısı I Güneşe bakma için G uneş tutulmasını yaşadık ve bu ha ber de bıraz geç kaldı Ama haber haberdır dıyerek bu konuda yenı bır bılgıyı meraklılarına ıletelım Klaus Hunıg ısımlı bıı Alman araştırmacı Guneş e karşı gozlerı 10 bın kat koruyan bır guneş ko ruyucu gozluk gelıştırdı Stuttqart da Astronomı bolumunde doçent olan araştırma cı zaten yıllardır astronomıye ılışkın karton modeller gelıştırmekle tanınıyordu Yenı gozluk de el yapımı Guneşten ko ruyucu yenı gozluk 12 mıkron kalınlığında yırtılma7 bır ozel folyeden yapılıyor Bu fılt reyı normal olarak astronomlar guneş araştırmaları ıçın teleskoplarında kullan makta Şımdı gozluklere takılarak amator astronomlard dd gozlerıne hıç bır zarar vermeden guneşı gozlemleme olanagı ver mekte Bazen beraber bazen tek tek gorulen bu davranış sorunları gunumuz çocuk psıkıyatrısının ug raştığı sorunlar ıçınde hatırı sayılır bır yer kaplıyorlar Yale Chıld Study Center (Yale Unıversıtesı Çocuk Araştırmaları Merkezı) olarak bılınen çocuk psıkıyatrısı bolumunun araş tırma ve yan dal klınıklerı yonetıcısı James Leckman ın Istanbul dakı Bırıncı Gelışımsel Noropsıkıyatrı Sempozyumu'nda yaptıgı konuş madan parçaları ıçeren bu yazıda tıklerden soz etmekle başlıyoruz Tıklerını ne yapacagını bılemedıgı ıçın bu yıl okula hıç qıtmemeye karar vermıştı Istesen bunları yapmazsın dıyen sınıf oqretmenı bır sonrakı bay rak torenınde onu cumle aleme rezıl etmekle tehdıt edınce yapacak başka bır şey kalmamış gıbı gozukuyordu Fnsesındekı kaşıntımsı hıs tam omıır gasından aşağı yıne yayılmaya başla dı boynunu sağa sola oynattı Kaşıntı hıssı hafıfledı Çenesını de ıkı kere ıle rı gerı hareket ettırıp şoyle bır kıtırdat tı mı tamamdı En azından şımdılık Kuçuk kardeşı de yandakı yataktd ydp tıklarını taklıde başladı Işte ne olduysa o andd oldu annelerı kdpıdan ıçerı gırıp ıkı oglanı da o hareketlerı yapar qo runce çıleden çıktı Sana şu hareketle rı yapma dıye kaç kere soylemem la zım? Pekı onun kaç kere soylemesı gerekıyordu yapmamak elınde degıl dıye 9 Ehndeydı ama bır dereceye ka dar Yanı sadece bıraz tutup erteleye bılıyordu Ama şoyle ya da boyle o ha reket ydpılnidlıydı Ydpılmdzsa ne rnı olurdu1? Anne o zaman nasıl ıçım da ralıyor bır bılsen? Koca çocuk olmuştu ama ışte Dayısının şımdı bıle sınırlendığınde karşısındakı ne derse aynı lafı tekrarla dıgını burnunu kendı çocukluqundakı tatlı cadı gıbı oynattıgını annesıne hu tırlatmak pek yarar getırmedı Dayını karıştırma huylunun tekıydı o da senın gıbı ' Boğazındakı kaşıntı hıssını gıder mek ıçın bırkaç kere kuru kuru oksur du yok bırkaç degıl ılla kı uç kere Bu tıklerım benım aynı aksırık gıbı tutabı lırsın ama enınde sonunda yapmak zo rundasın Annesı sakınlemıştı kardeşı nı odadan kovalddı once Bdrı bund oğretme Sen kımden oğrendın bunla rı? Annesıne ne dıyecegını bılemedı Anne ıçımden gelıyor Elımde degıl herkes ustume geldıkçe tık dedıkçe gozunu kırpma dedıkçe daha da faz lalaşıyor Semıh ın bana anlattıklarının bır kısmı boyle Tıklerı ıçın klınıge gelıp tıklerının gerısınde yedı buçuk yıllık bır hayat oykusuyle annesı ve babasıyla kardeşıyle ve htta dayısıyla karşıma çıktı Dahd tıklerı ortada yokken dşırı hareketlılıgı yuzunden ıkı anaokulun dan uzaklaştırılmış kendıne ozgu bır ıstenmyeyen ogrencı dosyası oluş turmuştu Istenmeyen kımlığını pekıştı ren bu tıklerın neyın nesı oldugunu an lamaya çalışıyordu Butun aılesıyle bır hkte vl alınmayacak denlı ayıp sozlerı tutama P a d e t a Puskurten ınsanlardan soz ^^Gf**M*! ^ J | edelı 2000 yıl geçmış Areatus un yaşadıgı yer neresı mı 7 Kapadokya1 Tıklerın ozellıklerını etraflıca değer lendırıp bır sendrom olarak (yanı tutar lı bır belırtıler butunu ) tanımlayan kışı ıse Georges Gılles de la Tourette ısımlı bır Fransız 1885 yılındakı makalesınde tıklerı ve davranışları anlatılan kışılerın Areatus un Kapadokyalılarından bır far kı yoktu Hastalıgın adı fransız dokto run adıyla anılmakta Ama araştırmala rın çogunu surduren Amerıkalılar onun adını bır hastalık ıçın fazla uzun ve te laffuzu zor bulup sadece Tourette sendromu demeye karar verdıler Takıntılar, tıkler ve hıperaktıvıte bırbırıyle akraba Tıkler nıçın bılımın ılgı odağı? Bınde bır rastlanan bır sorun Hafıf formları da hesaba katıldığında yuzde 23 e varan bır biklık Depre&yon ya da hıpe raktıvıteye gore daha seyrek Ama yalnızca Yale dekı Çocuk Psıkıyatrısı gru buna tık araştırmaları ıçın federal huku metın tahsıs ettıgı para yılda 1 mılyon doları buluyor Yale Chıld Study Center (Yale Unıversıtesı Çocuk Araştırmaları Merkezı) olarak bılınen çocuk psıkıyat rısı bolumunun araştırmalarını yoneten James Leckman tıklerden takıntılar dan ve dıkkat eksıklığınden soz etmeye bu problemlerın akla getırdıgı ortak bı lımsel sorulardan başladı Tıklerı olan bır çocuğun yakın akra baları ıçerısınde tıklerı olan bır kışı ol ması olasılıtıı yuksek Semıh ın dayısı nın az da oisa devam eden tıklerınde oldugu gıbı Diyının azalan tıklerının yerını tıtıtzlık bır hareketı tekrar tekrar yapma gıbı takıntılar aldı Takıntıldrın bu tablodakı yerı ne derken Yale qru bunun bırkdç yıl once or taya koyduqu baglantı genetık ılışkılerı daha da ılgınçleştırdı Takıntılar ıle tıkler akra ba Tıklerı olanların akra baları arasında takıntıları olan kışıler toplum ortala masının çok ustunde Bır aılenın çeşıtlı uyelerınde aynı davranış problemı gorulduğunde bu aılevı bağlantılar klasık olarak ıkı bıçımde açıklanır Bın sı gorerek oğrenme Dı ğerı ıse genler1 Yanı ka lıtım Gelgelelım hıçbır noropsıkıyatrık bozukluk tek bır etkenle açıklana mıyor Tık oluşumunda rol oynayan genlerı taşı dıgından emın oldugunuz bır çocuk buyuyor okula gıdıyor okulu bıtırıyor askere gıdıyor Tıkler den tık yok En geç 17 18 yaşını bulmadan ortaya çıkması gereken tıklerın duğmesıne ba sacak olay bır turlu gerçekleşınıyor Genler yetmıyor anlayacağınız Dığer yandan tıklerden yana genetık mırası hıç olmayan bır çocukta uzun suren tıkler pek sık gorulen bır şey degıl Bırkaç tık duygusal gerılımın yoöun olduğu bır zamanda başgosterıyor Ikı uç ay son ra gerıye tek tuk goz seyırmelerı cınsın den bır tıkten başka bır şey kalmıyor Tıklerın genetık ılışkılerı yalnızca takıntılarla degıl Tıklerı olanların hem kendilerinın hem de akrabalarının ve ana babalarının çok yaşadıkları bır or tak sorun daha var Dıkkat eksıklığı hıperaktıvıte Hem daha yaygın hem de daha çapraşık olan bu sorun dort beş yaşlarında başlıyor Tıkler zaman ıçerısınde belırdıgınde hıperaktıvıte azalmak ne kelıme artabılıyor Hem hıperaktıf hem de tıklerı olan bır çocuk (Semıh ın durumunda oldugu gıbı) ken dını sınıtın ve evın problem çocuğu r lunde buluverıyor Çocukluk donemın de başlayan davranış sorunlarının bu uç amca çocuğu (tıkler takıntılar ve hıperaktıvıte) hakkında Jım Leckman ın aktardıgı son bılgılerden ve Turkıye de bu sorunlara ılışkın yapılanlardan ya pacaklarımızdan soz etmeye gelecek yazıda devam edeceğım Yazışma ıçın Fax 0 216 325 03 23 emaıl psıkıyat e@servıs2 net tr cinsel yaşa mına ket vu rup gamet lerını yanı cinsel hucre lerını uzakla ra taşıyor Laboratu varda ya da dogal ortam larında şıddetlı akımlar la devınıme geçırıldıkle rınde bu yosunların her ıkı cınsı de gametlerıne sıkısıkıya sa rılıyor ve su dıngınlığıne kavuşmadan onları salmıyor Durgun sularda dollen me hemen hemen % 100 başarılı oluyor Pearson a gore durgun su bır olasılıkla fotosentez ıçın gereklı bır gaz olan kar bon dıoksıdın denızden bıtkıye akmasını engellıyor Bu da fotosentez surecını ya vaşlatarak sperm ve yumurtaların devın ıme geçmelerını sağlıyor Yosunlarda cinsel yaşam Y Tosunların cinsel ya şamı ılk bakışta ınsana gelışıguzel bır olay gıbı goru nebılır Suya do kulen sperm ve yumurtaların bır şans eserı olarak bırleştıklerı ya da yok olup gıttıklerı duşunulebılır Ne var kı Maıne Unıversıtesı çevrebı lım uzmanlarından Ester Serrao, Gareth Pearson ve ekıbı dalgaların kıyıya surukledıgı en yaygın yosun turu olan Fucus vesıculosus" ıçın dollenmenın hedefı yakalamak ya da ıskalamanın çok dışında bır olgu ozellıgı taşıdığını ılerı suruyor Kuzey kıyılarına ozgu olan bu yosun turu, denızın çırpıntılı olduğuz amanlarda Tıkler çağlar oncesınde ve okyanus otesınde mevcutlar Semıh ın tıklerıyle kaygılarıyla bek lentılerı ve kızgınlıgıyla dunyanın obur ucunda yaşayıp benzer sorunları pay laşan çocuklarddn bır (drkırıı goreme dım Aılesının ve ogretmenlerının tutu mu da dıger ulkelerdekı aıle ve ogret menlerden farksızdı Farksız demem yanlış anlaşılmasın Her sınıftan her ırktan ve her ulkeden ınsanda gorule bılen tıklerın aslı belkı aynı Ama çpşıt lerı o kadar çok kı herkese sorunun bır 502 2