Catalog

ARAŞTIRMA Arılar çiçeklerden önce vardı... Arizona'daki taşlaşmış ağaç kütükleri üzerinde yapılan araştırmalarda arıların düşünüldüğünden 140 milyon yıl önce var olduğu ortaya çıktı. In az 220 milyon yıl önce, zaman I onları taşa dönüştürmeden önce, iDoğu Arizona'daki Taşlaşmış Orman'ın ağaç kütükleri bir zamanlar tropıkal ağaçlar gıbi dimdık ayaktaydı. Şimdi bılım adamları bunların büyük bir çoğunluğunun içınde bir zamanlar barındırdığı böcek yuvalannın izlenni günümüze dek Arıların tarihsel gelişimi Halictine benzeri an Tek tek gözlerden oluşan yuva lArı, düğme delıkten içeriye giriyor. taşıdığını ileri sürüyor. Ağaç kütüklerinin üzeri, çizgiler ya da kümelerle birbirlerine bağlanmış, çağdaş arıların kovanını andıran ırılı ufaklı deliklerle kalbura dönmüş. Sorun, çiçeklerin ortaya çıkışının yukarıda sözü edilen dönemin çok sonrasına rastlıyor olmasından kaynaklanıyor. Öyleyse anlar çiçekler var olmadan çok önce mi vardı? Bir zamanlar usa getırılmesı bile akıl almaz olan bu görüş, arılar ve çiçeklerin bırlıkte var olduklarını savunan geleneksel kuramı altüst ediyor. Eğer görüş kanıtlanırsa, Taşlaşmış Orman'dan elde edilen bulgular anlann düşünüldüğünden yaklaşık 140 milyon yıl önce var olduğu bıçımınde yorumlanmalıdır. Bilinen en eski an fosili 80 milyon yıl öncesine ait olup New Jersey'de bir kehrıbarın ıçinde bulunmuştur. ki, 1990 yılında Yale Üniversitesi bilim Ûyleyse bilim adamları bu korkunç zaadamları tarafından bulunan ve 120 milman çağını kapatmak içın kolları sıvayıp yon yıl önce yaşadığı saptanan iki buçuk yeni fosıller bulmaya çalışmalıdırlar. santım boyundaki mınik bitki bilinen en Oahası, arıların çiçeklerin ortaya çıkeski bitki örneğidir. masından önce ki bunun da ilk kanıtlan Böcek ve kuşları tuzağına düşüren en erken 110120 milyon yıl öncesine alımlı çiçekler ise çok daha sonra ortaya dayanıyor, ne yaptıklarının açıklığa kaçıkmışlar ve polenlerin bıtkiden bitkiye vuşturulması gerekiyor. Araştırmadan eltaşınmasına aracı olmuşlardır. Ancak yade edilen yeni bulgular arıların, bitkilerin pılan son araştırmalar, çıçeklı bitkilerin evrim ve değişımini kolaylaştırdığı yö200 milyon yıl önce ortaya çıktığı konunünde. ABD Yerbilimsel Araştırma Mersunda kuşkular doğurmuştur. kezi eski zaman yaşambilim uzmanı Anlann o dönemden önce var oldukları Stephen T. Haslotis Taşlaşmış Orkanıtlanırsa, çiçekli bitkiler tarıhçesini man'da eski ekosıstem ve iklimi yenıden çok daha önceden başlatan kuramlar oluşturmaya yönelik çalışmaları sırasında epey destek alabılir. Ama, tarihöncesi fosil an kovanları ile karşılaştı. Deneyler bitkileri inceleyen Dr. Thom Taylor, ilk sonucunda bu birkaç yüz kovanın 207arıların çiçekli bitkilere gereksinım duy220 milyon yıl öncesine aıt olduğu anlamadıklarını, bunların eğreltı ve kozalak şıldı. Fosıl kovanların ıçinde arının bedetürü yeşıllıklerle bırlıkte de var olabıldığıni ninden herhangı bir bölüme rastlanmaileri sürüyor. Bu tür bitkilerin polenlerı an dıysa da, günümüzde bu tür yapılar oluşve böcekler yerine rüzgârla çevreye turan tek yaratıkların arılar olduğu belirtidağılıyor. Ama Taylor, an ve eğreltı otlan liyor. Arılann en büyük evriminı çiçeklerin arasında bir polen alışverişı olduğunu ortaya çıkmasından milyonlarca yıl önce öğrenmenin kendisine hiç de şaşırtıcı gerçekleştırdiği yolundaki sav ancak kogelmeyeceğını belırtiyor. nunun daha derın bir biçımde araştırılO halde, Haşlotis'ın de öngördüğü masıyla kesınlık kazanabilir. gibi, çiçekli bitkiler böcekler içın yeni bir Bulunan kovanlar oldukça karmaşık ekolojik çığır açmamışlar, gelişmekte bir yapı yöntemıyle oluşturulmuş olup olan böceklerin ilgisinı çekmek ıçin kengelişmiş bir davranış türünün ürünleri sadileri evrimden geçmişlerdir. İlkel çiçekyılıyor. Bu kovanları yapanlann günümüz ler, an ve böceklerle olan ılişkiden en iyi bal arılarıyla aynı türde yaratıklar olmabıçimde yararlanarak renklenmeye başdığı bir olasılıkla günümüzde ter arıları lamış ve yeşıl bıtkilerle rekabete gırerek, olarak bilinen bir türle ilıntilı ilkel böcekler an ve böcekleri zamanla kendilerıne çekolduğu bildiriliyor. Kovanların görünümümeyi başarmışlardır. ne bakılırsa, bunları oluşturanların beden Çiçekli bitkiler belki de dünyaya gelyapılan günümüz arılarının beden yapılamekte geciktı. Ama çalışkan arılar rını andırmaktaydı. Zıra bu kovanları sayesınde kısa sürede türlennı 250 bıne oluşturmak içın eklemli ve oynak bir baş çıkararak, rakipleri olan yeşıllik türlerini ve boyun ile güçlü bacakları taşıyan bir çoktan geride bıraktı. karın ve tek tek koza gözelerı çevresinde rahatça dolanmayı olası kılacak, öne ve Kaynak: (NYT, 23 Mayıs 95) arkaya katlanabilen kanatlara gerek varTürkçe: Rita Urgan dır. Arılar, ARI KRONOLOJİSİ çiçekler ol110120 m a d a n 4220 milyon yıl 116 milyon yıl • milyon yıl 80 milyon yıl düşlene; An yuvası fosili Enoskl En eskl an fosili Kapalı ve eyakansı esekansı mediğintohumlukozası gövdasi fosilann den, bu 575 milyon yıl likozası ; ortaya yeni bulEn eski esekansı çıkışı. fosUi gular bıtkibilim açısından çok önemli bir gösterge 200 50 milyon , Günümüz 150 sayılabilir Görülen şu : : 43316