Catalog

UZAY FİZİÖİ Cımı uzmanlar, karbon dıoksıt gıbı sera ülarının kuresel ısınmaya yol açmaları Jenıyle tehlıkelı olduğu göruşunu savulor Bır bolumu de yuksek ısının uzun ıemde meydana gelen ıklımsel farklılıkn doğal bır sonucu olduğuna ınanıyor 2 çekırdeklerının bu tartışmaya ışık tutsı beklenıyor Juzun ıçerdığı gazların oluşturduğu mıbaloncuklar ve bu? tanecıklerının çonlenmesı, hava ve denız ısısının değışıyağışlar, sera etkısı ve guneşın devınıı\e ılgılı tarıhsel bır surecı ortaya koyuSovyetler Bırlığı'ndekı eskı Vqstok atırma merkezınde ıncelenen Doğu An<tıka buz çekırdeklerı karbon dıoksıdın ın donemlı etkısını açık seçık ortaya koyGeçen 170 000 yıllık sure ıçınde yeryuısısının karbon dıoksıt oranına gore yukıp duştuğu goruldu Buzlardan elde edıverıler ısının duşuk olduğu donemlersera gazlarının da duşuk olduğunu ortakoydu Buna benzer bulgular, buz tabaıinın 3000 m altına ınılen Gronland da gozlenıyor Gronland projesını yuruten Paul Mayewskı son 40 000 yıl ıçınde gorulen ısınmayla bırlıkte, metan ve karbon dıoksıt gıbı sera gazlarının oranında da bır yukselme olduğunu bu ıkısı arasındakı bağlantının tarfışılmaz bır kesınlık kazandığını belırtı\ ' lıyor Ancak karbon dıoksıt gazının ıklım farklılığının tek nedenı olup olmadığı konusu henuz belırlenemedı Boylesı bır nedensonuç ılışkısının kanıtlanması son derece guç Zıra karbon dıoksıtten alınan verıler tum goruntunun yalnızca bır parças'nı oluşturuyor Tıbet yaylasında 6400 m yukseklıkte çalışmalarını surduren bır ÇınAmerıkan ekıbının buzlardan elde ettığı sonuca gore, Orta Asya, 10 000 yıl oncekı son buzul çağdan berı, ı eliı yılın en sıcak iklimıni yaşıyor Bu ı yeryuzunun başka yorelerınde de gouyor Tanzanya'nın Kenya dağındakı cların % 43'u 1963'ten bu yana yok oldu t dağlarındakı buzullar da aynı yazgıyı ylaşıyor Iklım surecının durağan olduğu ruşune eğılım gostermemıze karşın buzn elde edılen bulgular, kısa donemlerde < hızlı değışımlerın meydana geldığını zler onune serıyor 'i Patlayan yıldız enerji ve yasam sacıyor enerjılı rontgen ışınlarından yola çıkarak kanıtladılar Buna gore uzun sure once meydana gelen şıddetlı süpernova patlamalarının oluşturduğu lyonlaşmıs gaz bulutlarından geldığıne ınanılıyor Uzay gemısı Endeavordan elde edılen verılere gore bılımadamları artık ront gen ışınlarının sıcak gazdan geldığıne ına nıyorlar Şok dalgaları dışında başka bır yolla sıcak gaz elde etmek son derece guç Şok dalgaları ıse supernovalardan kolaylıkla elde edılebılır Bu nedenle gokbılımsel acıdan oldukça yakın bır geçmış sayılan mılyon yıl oncesınde bır supernovanın gerçekleşmış olması dunyamız açısından son derece olumlu Süpernova genellıkle ardında bır olu bırı 24 km çapında notronlardan oluşan mınık yıldızımsı kor parçaları yıldız atlamasından kaynaklanan çekım gucune karşı koyabılecek nıtelıktedır Notronlar oylesıne yoğun bır bıçımde kumelenmışlerdır kı bunlardan bır yuksuk dolusunun ağırlığı dunyadakı tum arabaların ağırlığından daha fazladır Son yıllarda yapılan araştırmalar bu süpernova kalıntılarının ınanılmaz hızlarda uzaya fırlatılabıleceğını ortaya koydu Yaklaşık bır mılyon yıl once yaratılan bır notron yıldızının sanıyede 8001000 km hızla samanyolunda ılerledığı goruldu Notron yıldızlarının çoğu oluştukları galaksıde de kalmakla bırlıkte bunun çok yuksek olan hızı nedenıyle galaksıler arasında yol alması beklenıyor Ancak yıldızın kendı galaksısınden çıkması ıçın en az 20 mılyon, dunya ıle bır sonrakı galaksı arasına gelmesı ıçın de en az 100 mılyon yıl gerekıyor Gokbılımcı Cordes supernovanın bakışımsız patlamasının yıldıza turbo gucunu verdığıne ınanıyor Bır yanda madde patlıyor obur yanda buyuk mıktarda enerjı yuklu notron yıldızı fırlatılıyor Cordes, uzayda boylesı yıldızların buyuk bır olasılıkla cırıt attığını ve bulunacakları anı bekledıklerını belırtıyor 3409 M81 Galaksisinde görülen süpernova, şimdi bizim güneş sistemine eşit büyüklükte.. ımı yıldızların olumu bır tufan gıbı olur Bunlardan çıkan enerji selı yaşamın oğelerını oluşturur ve gorsel açıdan buyuleyıcı ışık oyunları sergıler Mılyonlarca guneşten daha parlak olan süpernova olarak bılınen yıldız patlaması evrendekı tum yıldız ve galaksılerın blr sanlyede urettığı enerjiye denk bır gucu uretır Bunlara daha uzak galaksılerde de rastlamak olasıdır Dunyanın çevresınde her yıl bu turde 50 galaksı gorulebılır Geçen aylarda sarmal bıçımdekı M81 galaksisinde gorulen ve ozellıkle parlak bır süpernova olan 1993 J dunyadan 12 mılyon ışık yılı uzaklığında olduğundan yalnızca guçlu teleskoplarla gozlenebılıyor Bu yıldız patlaması 1987'den bu yana gorulen en parlak patlama olarak nıtelendırılıyor "Kızıt bir süper dev" olarak başlayan yıldız hemen hemen Dunyanın guneş sistemine eşıt boyutta Teleskopsuz ızlenebılecek yakınlıkta en son yıldız patlaması 1987 yılında samanyoluna en yakın galaksı olan Buyuk Magellan Bulutu nda goruldu Yalnızca guney yarım kureden ızlenebılen bu patlama dışında, 1604 yılında gokbılımcı Kepler'ın bıldırdığı patlamayı saymazsak çıplak gozle görulebılen bır patlamaya rastlanmamıştı Kanımızda yıldız artığı var Patlayan bır yıldız yıne de yaşamını surdurur Supernovalar zamanla yenı yıldızları oluşturacak maddeyı puskurturler Bu madde aynı zamanda yaşamı oluşturan öğelerın ta kendısıdır Kemtklerımızdekı kalsıyum ve kanımızdakı demır gerçekte guneş oluşmadan once galaksımızde patlayan yıldızların ıçınde bulunuyordu Bır başka deyışle, yıldızlar ınsanın oluşumuna katkıda bulunmuştur Yıldızların sılıkon, oksıjen, neon karbon ve helyum gıb elementlerden oluşan kullerı yıldızların ıçındekı gaza karışıp, bu gazın kalsiyum ve demır gıbı elementlerle zengınleşmesıne yol açar Yenı elde edılen bulgular patlama sonucu oluşan yıldız gazının guneş sıstemım çepeçevre sardığını ve bırkaç yuz ışık yılı mesafesınde her yone doğru uzandığını ortaya koydu Bılım adamları bu gazın varlığını ılk kez, gorunurde boş olan alanlardan yansıyan duşuk