Catalog

İNSAN VE DAVRANIŞI KISA KISA düsünce(2) nun çözümü için bir lek değil, bir çok yaklaşımı aynı anda kullanabilir. Böyle bir kararın alınıp alınmamasında seçenekler arasında çelişki olup olmaması önemli rol oynar. Seçeneklerin avantaj ve dezavantajlarını tarhşırken belırttığımiz gibi, Kayanın önerdiği çözüm seçeneklerı bırbiriyle çelişkili değil, genellikle birbirini tamamlayıcı niteliktedir. Örneğin, 1. seçeneğın dezavantajını ifade ederken, "kişi anılarında sadece kendi algı ve y o rumlarını yazacağından, gıttıkçe daha kendi dünyası ıçıne gömulerek olayları ve kişileri tek yanlı yorumlama olasılığını arttırır," demıştik. Bu dezavantaj, 2. (Amerıka'daki amcasının oğlu ile mekuplaşmak), 3. (Psikoloji öğretmenıyle konuşmak), 6. (Kıtaplardan araştırma yapmak) ve 7. (Arkadaş grubu içinde konuyu tartışmak) seçeneklerinin getirdiği başkalarının algılamalarıyla dengelenebilir. Yıne aynı şekilde, 3. seçenekte, "öğretmenin algılama ve yorumu büyük önem taşıyarak Kaya'nın daha başka bakış açıları aramasını kısıtlayabileceğini," bir dezavantaj olarak betirtmiştik. Bu dezavantajı, 7. seçeneğin vermiş olduğu, "yaşıtlarının görüşünü alma" olanağı dengeleyebilir. 1. Seçenek ve 4. Seçenek birbirlerine çok benzer ofduklarından Kaya bu ıkı seçeneği bırleştırerek, ılk seçeneği yenıden biraz daha geliştirerek şoyle yazabılır: 1. Seçenek. Bir günlük tutmaya başlamak ve okuldakı derslerle olduğu kadar çevresinde kendini rahatsız eden, iticı gelen olay ve düşünceleri bu günlüğe yazmak. Kaya bir tek çözum seçeneği değil, bütün seçenekleri kullanarak bir "seçenekler paketi" uygulamayı uygun bulabılır. Eğer seçenekler paketı kullanmaya karar vermişse, bu seçenekler paketını uygulamak için hangi adımları atması gerektiğine karar vermesi gerekir. Çozüm ıçın seçeneklerin bir listesini çıkarıp, bu konuda bilgi sahıbı olmak sorunun çözümü için yeterlı değıldır Bir amacı gerçekleştirmek ıçın atılması gereken adımlar vardır; sorunun çözumü bir amaçtır ve çözüm için seçenek belırlendikten sonra bu çözümün nasıl uygulanacağını belirten adımlar en ince ayrıntılarına kadar düşünulmeli, planlanmalı ve uygulamaya konmalıdır. b. Bu seçeneği uygulamaya koyabllmem İçin hangl adımlan atmam gerek? Kaya, çözüm için seçtiğl seçenekleri uygulamaya koyabilmek için belirll adımlar atmayı planlar ve uygulamaya koyar. Çözüm için seçenekleri ve Kaya'nın uyguiama adımlarını kısaca belirtelim: 1. Seçenek. Bir günlük tutmaya başlamak ve okuldaki derslerle olduğu kadar çevresınde kendini rahatsız eden, itici gelen olay ve düşünceleri bu günlüğe yazmak. Uyguiama: a) Günlük için bir defter al, b) Her gün 20 dakikanı günlük tutmaya ayır, c) Her hafta günlük notlarını gözden geçır; duygu ve düşüncelerinin temellnde yatan nedenlerin farkını varıp varamadığını gözlemeye çahş, d) Bu uygulamaya 6 ay devam et. 2. Seçenek. Kaya'nın okulundan mezun olarak şimdi Amerika'dakı bir ünıversıtede okuyan amcasının oğluna yazarak ondan bilgı almak. Uyguiama: a) Amca oğlunun adresini elde et, b) Bir hafta süreyle, mektubun ıçeriğını oluşturacak soru ve düşüncelerın bir listesini yap. c) Mektup müsveddesini yaz, d) Bir hafta sonra gözden geçır; eksıklikler görüyorsan tamamla ve ondan sonra mektubu at. 3. Seçenek. Kendisini yakın hıssettıği psikoloji öğretmenıyle sınıf dışı konuşma olanakları arayarak ıçinde bulunduğu durumu ona anlatmak ve onun bu konudaki düşüncelerını öğrenmek. Uyguiama: 1) Öğretmenle konuşmak ıstediğin konuların bir listesini çıkar ve yanında taşıyabileceğin bir kart ya da kâğıt üzerine yaz, b) Oğretmenden randevu al, c) uğretmenin söylediklerini unutmamak için bazı notlar alman gerekebilir; yanına kâğıt kalem almayı unutma, d) Daha sonra öğretmens bir teşekkur kartı yaz, e) Öğretmenle konuşurken aldığın notları lyice anlayıncaya kadar birkaç kez gözden geÇir. e) Aklına yeni sorular gelmişse onları not et ve yine oğretmenden randevu alarak liklr almaya, danışmaya devam et. 5. Seçenek. Aramakta olduğu "yeni ortamın" özelliklerinin bir listesini çıkarmak. Uyguiama: Günlük tutarken ktsa bir sureyi, aklına gelen ve özlemini duyduğun ortamın ozelliklerini yazmaya ayır. Bu özellikleri niçin beğendiğıni kısaca yaz. Bu özellikler listesini de her hafta gözden geir. 6. Seçenek. Değişik kitaplıklara giderek, kendi sorununa benzer sorunları yaşamış yazarların kitaplarını bulmak ve okumak. Uyguiama: a) Ögretmenlere ve arkadaşlara sorarak, kltaplığa gidip araştırarak ilgılendiğin konuda yazılmış kitapların listesini çıkar, b) Kitapları kısaca gözden geçırerek, öncelikle okumak istediğın kitapları seç, c) Bir kitabı okurken yazarın düşuncelerıne, soruna yaklaşım yöntemıne, çözüm seçeneklerine dikkat et ve bu konuda notlar al, d) Yazarlar arasında sorunlar ve çözumlerı yönünden ne gibi benzerlik ve farklılıklar oldu ğunu bulmaya çalış, e) Bu kitaplardan öğrendiklerinin senin sorununa nasıl uygulanabileceğini düşün ve bu düsüncelerini notlar halinde yaz, f) Bu notları her kitaptan sonra gözden geçir. 7. Seçenek. Okuldaki arkadaşları arasında kendi sorununa benzer sorunlara sahip kişiler olup olmadığını araştırmak ve bu varsa bu kişilerden bir tartışma grubu kurmak. Uyguiama: a) Bu konuyla ilgilenebilecek ciddi ve samımi arkadaşların bir listesini çıkar, b) Uygun zamanda onları bir araya getlrerek, bir grup oluşturma planını onlara aç, c) Katılmak isteyen kişiler olarak beraberce grubun ne zaman ve kadar süre toplanacağına karar verin, d) Diğer çözüm seçeneklerinden elde ettiğin (amca oğlundan gelen mektuptan ve okuduğun kitaplardan öğrendiklerin gibi) bilgileri gruba getir ve tartış, e) Gruptan öğrendiklerini her grup toplantısından sonra günlüğüne yaz ve hafta sonları gözden geçir. Bu işlemlerden sonra Kaya 5. adımı atmaya hazırdır. 5. Adım: Uygulanan Mçeneğln getlrdlğl çözüm, sorunu tümüyle hallediyor mu? Bu adımın bir alt basamağı daha vardır a. Getirllen çözümde yapılması gereken yeni ayarlamalar var mı? Çözüm seçeneklerıni uygulamaya başladıktan sonra kişi sorunun çözüme doğru gidip gitmediğini süreklı gözler. Verdiğimiz örnekte Kaya kendine 5 ya da 6 ay gibi bir sure tanıyarak, bu sürenin sonunda, sorunuyla ilgili neler oğrendiğini gözden geçirebillr. Bu gözden geçirme sonucu uygulamakta olduğu seçeneklerden bazılarını uygulamaktan vazgeçebilir, bazılarını yeniden ayarlama gereksiniml duyabillr. Bu aşamada akılda tutulacak önemli yön, eleştirel düşüncenın katı değil esnek olduğu, yeni bılgilerin ışığı altında önceki kanı ve düşüncelerin değişebıleceğidir. a. Getirllen çözümde yaptlmao geraken y«nl ayarlamalar var mı? Kaya, kendıne tanımış olduğu 6 ay sonunda bazı seçenekleri çok yararlı, bazı seçenekleri ;ıT yararlı bulabılır Bu süre içinde elde ettıği sonuçlara ve yaptığı gözlemlere dayanarak, örneğın, öğretmeniyle konuşmaktan vazgeçebilır, kitap okumaya daha çok zaman ayırmak isteyebılir. Her hafta toplanmakta olan arkadaş grubuna, daha önce okuduğu kitapları götürmek ve diğer arkadaşlarının da bu kitapları okuyarak neler anladıklarını öğrenmek ısteyebilir. Çözüm seçeneklerinin uygulanması süresince bu tür ayarlama ve değişıklıklerin yapılması doğaldır ve etkill biçimde sorunla ilgilenmeye götürür. Eleştirel düşünceyi etkili biçimde soruna uygulayabilmek için izlenecek beş adım, Kalıplanmış insanın rahatlıkla atacağı adımlar değildir Bu nedenle yaşam sorunlarının çözümünde Kalıplanmış insan .tepkisel tutum içine girer. Gelişmlş insan girişlmci bir tutum içinde olduğu için sorunun etkili bir biçimde çözümü için gerekli adımlan atmakta direnmez. Işıktan delme cihazı ile hucre araştırılıyor üneş ışığı sözgelimi bir arabanın üzerinde parladığında arabanın ağırlığını sadece mikrogramın onda biri ağırlığında arttırır. Ancak bir lazer ışınının ışığı bir mikroskop aracılığıyla belli bir noktaya sevkedilirse, bu ışığm basıncı bir hücre içindeki kromozomu bölebilir, parçaların yerini değiştirebilir veya yabancı hücreleri bırbiriyle kaynaştırabilir, deri üzerinde çok ince delikler delebilir ve böylece renkli maddeler ve DNA molekulleri içeri gönderebilir. Heidelberg Üniversitesi Fiziksel Kimya Enstitüsü araştırmacıları bu lazer tekniğini biyolojik materyal üzerinde kullanımı için geliştirdiler. Araştırmacılar bu cihazın moleküler ve hücre biyologları için standart bir alet haline gelebileceğini ileri sürüyorlar. Araştırmacılar mikro lazer ışığı yöntemiyle bitki hücrelerinin klorplastenleri içine maddeler sokarak fotosentezin moleküler sürecinin incelenebileceğini, 50 kadar insan hastalığına neden olan hücrelerin enerji santralleri mitokondrilerdeki hataların araştırılabileceğini belirtiyorlar. Ayrıca kanser araştırmalarında da cihazın yararlı olacağı söyleniyor. Heidelbergli araştırıcılar, optik yolla bir katil hücresi ile kanserli hücreyi yanyana getirdiler ve mikroskop altında bağışıklık savunmasının etkilerini incelediler. G Yaşam sorunlarının cözümünde kalıplaşmış insan tepkisel tutum Içlne girer. Gelişmlş Insan glrişimci bir tutum içinde olduğu için sorunun çözümü için gerekli adımlan atmakta direnmez Üstün iletkenlikte rekop ıva gümüş oksit bağlantılı yeni bir üstün iletken bilim adamlarının önünde yeni bir ufuk açtı. Şubat ayında üstün iletken özelligi saptanan bu karışımın 133 Kelvin sıcaklığında iletkenliği saptandı. Bu son bulgu, Zürich'teki Teknik Yüksek Okulda görevli A. Shilling tarafından elde edildi ve aynı sonuç Houston Üniversitesinde de tekrarlandı. Yüksek sıcaklık üstün iletkenleri teknik uygulamalar bakımından büyük önem taşıyor. 1988'de talyum, kalsiyum, baryum ve bakır oksit bileşiminden oluşan bir karışımın. 127 kelvin derecesinde elektrıksel direncinl yitirdigi saptanmıştı ve bu rekor sayılıyordu. C 3275