Catalog

İNSAN VE D A V R A N I Ş I Girisimci tutum ve insanın kendini gözetlemesi insanda var olan kendi dışına çıkıp kendini gözlemleme yeteneğinin sağladığı bilinçlenme sayesinde, başkalarının deneyimlerinden de öğrenmemizi mümkün kılar. Duğan Cüceluğlu I nsanoğlu kendı dışına çıkıp kendini hayal edebılır Hangı ruh halı ıçınde olduğunu, zıhnının nasıl çalıştığını gozlemleyebılır Butun bu yetenekler, kendının bılıncınde olma (sellavvareness) kendini gozlemleme başlığı altında toplanır hayvanlarda bu yetenek yoktur İnsanın ılerlemesının altında ya tan temel etken budur Kendini gozlemlemenın getırdığı bilinçlenme kendı yaşantılanmızdan olduğu kadar başkalarının deneyimlerinden de oğrenebılmemıze yol açar Kendının bılıncınde olma yeteneğı kışının tutum gelıştırme ve bu tutumları değıştırme davranışının temelınde yer alır Gozlemleyen gozlemlenenden farklı dır Bız gozleyebıldığımız duygu duşun ce ve haletı ruhıyemız değılız Benlığımızı oluşturan yapı bırımlerının bıle farkına varabılırız Benlığımızı oluşturan yapı bırımlerı benlık paradıgması olarak adlandırılabılır Benlık paradıgmamız kendımızı nasıl gordugumuzle kalmaz dunyayı nasıl gordugumuzu dc etkıler Kendı benlık paradıgmamızı lyıce anlamazsak dış dunyayı benlığımızın bır projeksıyonu olarak algıladığımızın farkına varamayız Bu konuda bılınçlı olmayan kışının dunyayı kendı proıesıyonlarının dışında gormesı zordur Benlık bılıncıne ulaşma kışıye kendı gerçeğını gözlemleme olanağı verır Bu bılınce ulaşmış ve dışına çıkarak kendini gozlemleyebılen bırı benlık paradıgmasının temel evrensel ılkeler uzerıne mı yoksa geçmış yaşantıların koşullaması uzerıne mı kuruiduğunun farkına varabıhr Benlık paradıgmasını kendı dışına çıkarak gozleme olanağından yoksun kışı kendısıne oğretılen kalıpların dışında temel evrensel ılkelere ulaşma olanağına kavuşamaz Daha oncelerı belırttığımız gıbı Gelışmış ınsan paradıgması ıçınde yaşamını surduren bırı kendı benlık yapısının bılıncıne çok daha kolaylıkla ulaşabılır ozellığının temelınde onun atalarının payının buyuk olduğunu vurgular 2) Psıkolojik determınızm, aıle ıçındekı etkıleşımin anababanın çocukla olan ılışkılerının, tutumlarının, yakın çevrenın etkılerının bıreyın bugunku davranış ve karakter ozellığının oluşmasında buyuk payı olduğunu duşunur 3) Çevresel determınızm bıreyın şu anda çevresınde yer alan, nesne kışı ve olayların onun davranışını belırlemede onemlı etkısı olduğunu kabul eder Çevrede yer alan nesne, kışı ve olaylara ornek olarak ış yerındekı patron evdekı eş, ya da haşarı çocuk ekonomık ya da sıyası durum verılebılır Bu yaklaşımlar sebepneden modelıne dayanırlar ve belırlı turden bır uyarıcı kumesının belırlı turden bır davranış zıncırıne goturduğu temel varsayımından hareket ederler Yukarıda verılen her bır model kendı ıçınde ınsan davranışının belırlı bır yonunu onceden kestırıp, açıklayabılmektedır Davranış bılımcılerı bu modellerden yalnız bırını değıl her uçunu bır arada kullanarak ınsan davranışını açıkla ma gırışımı ıçındedırler ' ' Zıhınsel sureçlere onem veren psıkologların dışında çoğu kere davranış bılımcılerı, uyarıcı ıle davranış arasında yer alan sureçlerden pek bahsetmezler Halbukı, yukarıda sozunu ettığımız kendının bılıncınde olma yeteneğı, uyarıcı ve davranış arasında yer alan çok onemlı bır etkendır Meaning adlı kitabında uzun uzun anlaılkeler çerçevesınde yaptığımız seçımı tır Daha sonra The Wıll to Meaning adlı davranışımıza aktarabılmemız ıçın başkitabında temerkuz kampındakı deneka bır guce gereksınmemız vardır bu yımlerıne dayanarak kurmuş olduğu Loguce irade adını verıyoruz goterapı adındakı yenı psıDetermınıstık parakoterapı okulunun ayrıntıdıgmalar davranış bı• Benllk paradigması larını vermıştır lımlerının ılk aşamaVıctor E Frankl'ın duy nedlr? larında genellıkle gu duşunce ve davranışı • kendi gerçeğinin nasıl hayvanlar ve norotık determınıstık modellerle kışıler uzerınde yapıaçıklanabılen turden gorul farkına vanlır? lan çalışmalardan elmuyor Bır gun, çıplak ve • Insan davranışını de edılmıştır Insansefıl bır bıçımde esır kam açıklayan hangi modeller lar kendılerını ve dunpında otururken, kendınde yayı Gelışmış ınsan olan bılıncın alınamayaca var? paradıgması ıçınde ğının farkına varır Bu far • Uyana Ile davranış gormeye başladıkça kında oluşun bu bılıncın kendılık bılınçlerı artarasmdakiilişkiler onun temel ozellığı olduğumakta, vıcdanlarının nelerdir? nu kavrar Bu bllınç sayesesını dınlemekte ve sinde ısterse, en kotu ış • Girisimci tutumun kendılerıne ozgu sekence anlarında bıle, kençımlerı gerçekleştır anlamı nedir? dini gozler ve değışık ormek ıçın ıradalerını tamlarda bu yaşantıyı nasıl • Kaltpfaşmış ve kullanmaktadırlar yararlı olarak kullanabıle gelişmiş insanın girişlm Kendılık bılınçlerı arceğını gorur Bır anlamda tan vıcdanlarının se(arklılıklan nelerdir? dış uyarıcının etkısınden sını dınleyen ve kenkurtulmuş en kotu koşuldılerıne ozgu seçımlarda dahı olaylara kendlsi lerı gerçekleştıren ınsanlar Gelışmış ınanlam vermeye başlamıştır Bır anlamsan paradıgması ıçınde yaşamlarını da dış koşulların determınıstık etkısınden surdururken gırışımcı bır tutum ıçıne gı kurtulmuş, ıç ozgurluğunu bulmuştur rerler Uyarıcı, iç süreçler ve davranış Modeli. B V R R I C I •» •tgılama •eğ0rlBnriir«ıe K»r*r Herme seçate sittami Basit uyarıcı davrapış modeli. Gırışımcı tutumun anlamı şudur In san olarak kendı yaşamımızdan once kendımız sorumluyuz Davranışlanmız koşulların değıl, bızım kararlarımızın sonucudur Istersek çevresel koşulların ve onların uyardığı duyIRIIRN gu ve heyacanların otesıne geçerek, ınandığımız ılkelerı davranışlarımızda yaşatabılınz Davranışla rımız bızım bılınçlı kararlarımız sonucu alınabıldı, ak ğınden davranışlarımız1 dan sorumlu olmamız da doğaldır Kalıplanmış insan kendılık bılıncı duşuk olduğu ve bu kalıpların otesınde başka blr dunya bılmedığı ıçın, dış çevre koşulları onun davranışlarını denetlemeye başlar Bu klşeler tepkıcı bır tutum ıçındedırler, eğer hava guzelse kendılerını lyı hıssederler tutumları ve haletı ruhıye Üç farklı determinizm modeli Insan davranışını açıklamada bugun genetık psıkolopk ve çevresel olmak uzere uç farklı determınıstık model kullanılmaktadır 1) Genetık determınızm kışının temel ozellıklerının DNA yapısıyla bır kuşaktan dığerıne geçtığını kabul eder Bu model bıreyın bugunku davranış ve karakter 1184 Bu modelde uyarıcı ıle davranış arasında yer alan sureçlere pek önem verılmız Vıctor E Frankl, Hıtler'ın Yahudıler ıçın hazırladığı temerkuz kamplarında uzun yıllar kalmış Vıyanalı bır psıkıyatrısttır Açlık, soğuk, hayvanları bıle çokertecek turden her turlu bedensel ışkence ve onur kırıcı ortamda "mutluluğu" bulmuş bır kışıdır Bu kadar kotu koşullar altında mutluluğu nasıl bulduğunu Mans Search for Bu model uyarıcı ıle davranış arasında ınsafa ozgu bazı ıç psıkolojık sureçlerın yer aldığını kabul eder Vıctor E Frankl'ın bıze verdığı mesaj şu olmaktadır Kendının bılıncınde olmanın derecesıne bağlı olarak kışının, uyarıcı ve davranış arasında yer alan bır seçme özgurluğu vardır Kışı seçme ozgurluğunu kendıtık bılıncı, hayal gucu ve vıcdan adını vereceğımız faktorlerın etkıleşımı çerçevesınde kullanır Vıcdan, doğru ve yanlışı bırbırınden ayırt etmemızı sağlayan temel ılkelerın yer aldığı ıçımızdekı yuvadır Kendımızın bılıncınde olma ve vıcdanımızı oluşturan temel len lyıdır öte yandan Gelışmış ınsan paradıgması çerçevesınde yaşayan gırışımcı insanın mutluluğunun kaynağı kendı ıçındedır, yağmur yağmış ya da hava guneşlı olmuş, onlar için pek fark etmez, çunku davranışlarının temelınde bılınçlı kararları, ve bılınçlı kararlarının temelınde de ınandıkları temel ılkeler yatmaktadır Girışımcı kışının en ayırt edıcı ozellığı, ınandıkları ılkelerı, bu ılkeler uzerıne kurulumşu değerlerı kararlarının temelıne koymaları, geçıcı duygu heyacan ve çevre koşullarına dayandırmamalarıdır