Catalog

BİLGİSAYAR DÜNYASI Hep dilden anlayan makinelere doğru Belki bir on yıl içinde, MT (machine translation makine çevirisi) yaşantıtnızda çeşitli şekillerde yer alacak. Çeviri yapan telefonlar, çok dilli elektronik posta, yabancı dillerde yazılmış mektupları ve makaleleri tarayıp çevirisini yapan makineler olacak. Japonya'da bir acenteden telefonla oyuncak alabilirsiniz, arada çeviri işini telefon yapabilir. Yabancı bir ülkeye seyahat ettiğinizde, güvendiğiniz PET (Portable Electronic Translator taşınabilir elektronik cevirmen) sayesinde yerliler ile aynı pazarlık şansına sahip olabilirsiniz. henuz pazarda hıçbır urun yoktur Fujıtsu bir prototıpı çıkarmıstır ve Dragon Systems Japonca Ispanyolca ve Ingılızce cevırıler yapacak bir PÇ tabanlı urun gelıçtırmektedır Apple ın Advanced Technologıes gurubunun destekledığı bir yarısmada Carnegıe Mello Unıversıtesı Tasarım Okulu çe şıtlı yenılıkçı fıkırler sunmuştur ödul kazanan bir tasarım bir ofıs veya kutupha nede yazıcı veya fotokopı makınesının ya nında duran bir MT makınası olan lllumıne ıdı Optık tarama ve OCR teknolojısını kısısel bılgısayar esaslı MT ıle bırleştıren lllumına on plagına hangı metnı yerleştırırsenız onun cevırısı yapmaktadır Tıcarı sıstemlerdekı yuksek karakter tanıma oranı Bl ^r I. K karşısında daha genel alanlı MT sıstemlerın proSÖ/I.IK totıp asamadan gelışmelerı sag lanır saglanmaz belkı de bu on Türkçc yılın. sonuna kadarbu tur bir sıstem ortaya çıkabılır Carnegıe Mellon oğrencılerı aynı zaman da metın gırışı ıçın fotoğrafları kullanan el de tutulan bir sozcuk çevırı cıhazı olan Passport u gelıştırmışlerdır Örnegın seyahatlerınız sırasında bir duvarda yazılar gordugunuzu duşunun Sloganın fotografı nı Passport un goruntu unıtesıne çektıkten sonra ılgınızı ceken sozcuklerı halkalayın ve Passport un ıkı dıllı yongası LCD ekran uzerınde çevırılerını sunsun Bırkaç yuz dolar karşılığında her dıl çıftı ıçın ayrı yonga kullanarak yazdığınız yabancı sozcuklerın çevırısını yapacak sıstemler alıyorsunuz Uçuncu bir Carnegıe Mellon projesı duyma engellı kışılerın gereksınımlerıne yone lıktır Sıgnspeak sıstemı Amerıkan Sıgn dı lını ve konuşulan Ingılızce yı çevırmek uzere duşunuimustur Bunun tasarımında alıcıları bulunan bir eldıven ve kol konumunu ve el hareketını ızlemek uzere bir bağlantı kullanılması var Bu alıcılar sınyallerını bir kışısel bılgısayara yuklerler kışısel bılgısayar onları Ingılızce sozcuklere çevı rır ve bılgısayar ekranında goruntulenen yanıtı metne çevırmek uzere ses sentezı yazılımı kullanılır Çeşıtlı noral ağlar ve bağlantılı proje gelıştırıcıler de geleceğın MT uygulamaları yonunde çalışmaktadırlar Geçen bırkaç yıl ıçınde faks makınelerı yasamımızı cok degıştırmıstır Bı'rkaç on yıl ıçınde oto matık MT sıstemler aynı şeyı yapıyor olacaklar MT ve bağlantılı teknolojının yenılıkçı kullanımı sayesinde bırden fazla dılde ko nuşma ve yazma bulunması okun ması veanlama sı kolay bir ıs olacaktır Nezıhc Rııluıı Ç esıtlı teknolojıler bu tur senaryoları mumkun halo getırecektır Otomatık ses tanıma ses uretme OCR (optık karakter tanıma) ve makına cevırısı PET ler yıllarca uzaktaysa da ya araştırrna prototıplerı ya da tıcarı urunler olarak ara araçlar halıhazırda mevcuttur Konusma cevırısı çabalarının çogu Ja ponya da gorulmektedır ATR (Advanced Telecommunıcatıons Research Instıtute Kyoto Japonya) laboratuvarlarındakı arastırmacılar yaklaşık altı yıldır bir çevırı yapan telefon projesı uzerınde çalısmak tadırlar Ingılızce ve Japonca çalısan prototıp sıstem SLTRANS konferans kayıtları konulu soruların çevırısını yapacaktır Şırketın 1500 kelımelık sozluk kullanan sıstemden bekledığı herhangı bir kışının konusmasını sıstemın bellı ses modeilerı ne uydurulması gerekmeden çevırebıl mesıdır Ses tanıma sıstemlarınde standart ış ıstasyonlarını kullanan en lyı deneysel model bırkaç bın kelıme ıçınde yuzde 90 dan yuksek bir doğrulukla çalışmaktadır Bir NEC sıstemı ızole edılmış sozcuklerden olusan 5000 sozcuklu sozluğun veya akıcı konusmada 1500 sozcuklu sozluğun sozIprını tanıyabılmektedır Almanya da 10 unıversıte ve şırketten oluşan bir konsorsıyum hırslı bir konuşma cevırısı projesı planlamaktadır Verbmobıl projesıyle ılgılı personel ış tartışmaları ıçın dıllerın çevırısıne yardım etmek uzere taşınabilir bir cıhaz yapacaktır Proje per sonelı sıstemın tngılız ceyı bir tur ara dıl ola rak kullanacağını soylemektedır Çok dılh bılgı bulma sıstemlerı ses tanıma sıstemlerınden da ha fazla tıcarı olarak hazir olmaya yakın dırlar Bılgı edınme sıstemlerıyle bir anah tar sozcuk bılesımı veya bırkaç ılgılı paragral vererek en çok ıstedığınız konuda bılgı edınmenız mumkun olacaktır Fujıtsu laboratuvarlarındakı arastırmacılar Almanca veya Ingılızce sorgulama sozcuklerını Japonca ya çevıren bırçok dıllı bıl gı alma sıstemı yapmışlardır Bu sıstem ılgılı yazıları alıyor başlıklarını Almanca veya Ingılızce ye çevırıyor ve ıstek uzerınde makaleyı de çevırıyor Bılgı ışlem ortamları gıttıkçe daha fazla bılgısayar ağlarınadayanıyor iletısım eskıye gore daha fazla elektronik ve daha az kağıt esaslıdır Boylece ıgsanlar elektronik posta mesajlarırıın kalıtelı çevırısını ucuz olarak sunan teknolojt ye daha fazla gereksınım duyuyorlar Bu uygulama ıçın teknolo|inın çoğu hazırsa da, TUBITAK Beyin Araştırmaları merkezi iizerine Baııa Özta^* T uTkıye nın bılım hayatında unıversıtelerın yanında TUBİTAK ın da onemlı katkıları olmuştur Zaman zaman ıstenılen duzeyde olmasa da bu katkı ların Turk bılım dunyasındakı etkılerı yadsınamaz Genel kanıya gore de TUBITAK ın bılımdekı katkıları artarak de vam edecektır Bunlardan bırı de gazetelerden ve Cumhurıyet Bılım Teknık dergısınden oğrendığıme gore Beyın Araştırma Merkezının (Braın Research Center) kurulması gırışımıdır Gerçekten bu konuda Turkıye de buyuk bir potansıyel vardır Kendını dunya bılımınde kabul ettırmış çok sayıda araştırmacı mevcuttur Boyle bır merkezın kurulma gırışımının yanında Beyın Araştırmaları Merkezının oluşumunda ve bu merkezden faydalana cak gerçek bılım aadamlarının tespıtınde uygulanacak krıterler de çok onemlıdır Bılım dunyası bır araştırıcının başarısını somut krıterlerle tayın eder Bu krıterlerın en onemlılerınden bırı Scıence Cıtatıon lndex e gıren dergılerdekı yayınlardır Bu ana krıterın yanında sıtasyonlar araştırıcının yaptığı konferanslar, paneller kong 3146 re bıldırılerı de onemlıdır Şımdı TUBITAK ta kurulması kararlaştırılan Beyın Araştırmaları Turk bılım adamlarının beklentılerı vardır Uzerınde hıç tartışmaya yer bırakma yacak şekılde somut krıterlerle Turkıye de beyın araştırmaları konusunda dunya bılımınde kendını kanıtlamış gerçek bılım adamlarının bıraraya getırılmesıdır Çunku bu bılım adamları pek çok zorluklarla mucadele ederek Turkıye nın adını bılım dunyasında duyurmaya çalışıyorlar Maalesef ulkemızde bazı konular ıkılı ılışkılerle yanlış yonlendırılebılmekte ve gerçek ıhtıyaç sahıplerıne, gerçek bı lım adamlarına degıl ıkılı ılışkılerle yonlen dırılen kısılere devletın ımkanları sunulabılmektedır TUBİTAK ın buna alet olmaması en bu yuk arzumuzdur Daıly News de okudugum bır haber Beyın Araştırmaları Merkezi nın de bu gırdaba kendısını kaptırabıleceğı endışesını dogurmuştur Kurulan Braın Re search Center e dunyanın uyguladığı somut krlterlerle Turk bılım adamlarının seçılmesını ve ulkemızde gerçekten bu uğurda buyuk ozverı ıle çalışan kısılere maddı ve manevı destek sağlamasını bek lemekteyız Sanırım bu da bu konuda çalı şan Turk bılım adamlarının en doğal hakkıdır * Pro(. Or. IsL Tıp Fak. Flzyoloji Anablllm Oah öğretim Üyesi