Catalog

TARTIŞMA SOFRASAGLIGI Lahanamn besin dejjeri ve pişipilmesi Ay$e Baysal Ben de bir solağım!.. Yazar "solak" çocukluğunun sıkıntı dolu günlerini anlatıyor. Tansu Bele vet Ben de bır solağım Benım bu durumum, ılkokul bırıncı sınıfa başlayana dek çevremden, ozellıkle de an nemden gelen tepkıler yuzunden pek çok çocuk oyununa katılmamı engellemış za man zaman arkadaşlarımdan uzak durma ma ve yalnızhğıma kapanmama neden ol muştur Bunda elbette kırk yıl oncesının solaklara bugune göre farklı bakış açılarının payı buyuktur Solak olduğum ıçın dışlandığım o çocuk oyunlarından bırı vardı kı bugun bıle ozlemını çeker başkalarıyla bırlıkte oynayamadığım ıçın hayıflanırım Kızların oynadığı bır top oyunuydu bu ve genellıkle kızlar topla, erkeklerın oynadıklarından çok farklı oynarlar Topu havaya atıp kendı çevrelerınde bır çember çızer, bu arada da ellerını bellerının çevresınde arkalı onlu çırparak yere çarpan topu yakalarlar Bılmem kı bugun de oynanmakta mı hanımlar cephesınde değışen pekçok oluşumla kız çocuk oyunlarında da sanırım bırtakım başkalıklar gelışmeler olmakta ama kırk yıl oncesının kızlarının çok duşkun olduklarını ammsıyorum bu oyuna Ben de çok severdım oysa topu havaya sureklı sol elımle atışım arkadaşlarımın dıkkatını çekmış olmalı kt, ılle de yanlış ve ters oynadığımı one surerek benı oyundan bırkaç kez çıkardılar Yalnız kalmıştım ama dırençle top oyununu tek başıma surdurmeye başladım Bu arada erkek arkadaşlarımla oynamayı sevdığım seksek bılye gıbı oyunları da Bu kez de annem buna karşı çıktı arkadaşlarımla bırhkte oynamamı ıstedı L ahana kış sebzelerımızden bırıdır Genelde ulkemızde uç tıp lahana uretılır Rengı daha beyaz ve gobeklı olanı beyaz lahana' yaprak şeklınde ve koyu yeşıl renktekı kara lahana' morkırmızı gobek şeklinde olan "kırmızı lahana ' olarak bılınır Kara lahana daha çok Karadenız bdlgemızde yetıştırllır ve tuketılır Yumru Buruksel lahanası fazla yetıştırılmez ve tuketılmez Lahana C vıtamını A vıtamınının on oğesl karotenoıdler E vıtamını K vıtamını ve folat gıbı bazı B vıtamınlerınden zengındır Vitamın değerı en yuksek olan kara lahanadır Beyaz lahananın 100 gramında 47 mg C vttamını bulunurken, bu değer kırmızı lahanada 61 mg kara lahanada 94 mg dır Ozellıkle ka ra lahana kalsıyum ve demır gıbı mıneral ler açısından da zengındır Buna gore lahana turunçgıller duzeyınde C vıtamını ıçerır Lahana pışırılırken suda çözunen C vitamını folat ve mıneraller pışme suyuna geçer Pışme suyu dokulduğunde vitamın ve mınerallerde onemlı kayıplar olur Bu kayıpların onlenmesı ıçin ya çığ olarak yenmelı ya da pışırme kurallarına dıkkat edılmelıdır Kırmızı lahana genelde çığ salata şeklınde yenır Kırmızı lahana rendelenır veya ınce kıyılır bıraz tuz konarak ovulur Uzerıne havuç rendelenerek karıştırılır Lımon suyuzeytın yağı karışımından dokulerek yenır Ister kırmızı, ıster be yaz lahanadan olsun salata yeneceğıne yakın hazırlanır ve bekletılmeden yenır Boylece vitamın değerlerınde herhangı bır kayıp olmadan tuketılmış olur Beyaz ve kara lahanadan sarma yapılır Yaprak lar yıkandıktan sonra sarmaya eklenecek kadar kaynar suya atılarak haşlanır Yaprakların haşlandığı su dokulmeyıp sarmalar tencereye yerleştırıldıkten sonra uzerıne dokulur Boylece haşlama suyuna geçen vitamınlerden yararlanılır Lahana uzun sure ve aşırı pışırıldığınde bıleşımındekı kukurt ıçeren oğelerde değışme olduğundan nahoş koku oluşur lezzetı ve vitamın değerı azalır Kapuska veyaçorba yapılırken yumuşayıncaya değın pışırılmelıdır Satın alınan sebzeler oda sıcaklığında beklerken de vitamın değerlerınde azalma olur Sebzeler buz dolabında de lıklı naylon torba ıçınde saklanmalıdır Kara lahananın guatr yaptığısoylenır Kara lahanada olduğu gıbı butun kara lahana turlerınde turp ve şalgamda soğan ve sarımsak gıbı sebzelerde guatr yapıcı ogeler vardır Ancak bu oğeler daha cok bıtkılerın tohumlarında yoğunlasmıştır yapraklarındakı mıktar azdır Gunluk normal duzeyde tuketılen bu sebzelerın gu vatr yapma olasılığı çok azdır Bunun yanında bıleşımlerındeki karotenoidler, ozel bazı oğeler folat C ve E vıtamınleıı ıle sağlık uzerındekı olumlu etkılerı guatr yapıcı etkılerınden daha çoktur E de ayrı başka bır konumum olması benı korkulara salmıştı kendımı yalnızlığa bırakılmış aşağılanmış hıssedıyor çok uzuluyordum Bu yuzden olacak sağ elle yazmayı çok kısa bır surede (okumadan da once) ve butun çocukları gerıde bırakarak başarıverdım öyle kı, başarımdan gozlerı kamaşan oğretmenımın benım hakkımda edındığı çok çalışkan ve akıllı bir oğrencı olduğum ızlenımi, beşıncı sınıfı bıtırene dek surdu oysa benım başarılı bır öğrencı olmamın nedenı, Çok kuçuktum nedenını soyleyemedım, kızağızından korkuyordum yıne de arkadaşlarıma katılmamakta dırendım Bır yandan da kendımı elsızayaksız kısacası hiç bılıncıne varmadan bır sakat gibı gormeye başlamıştım örneğin merdıvenlerı çıkıp ınerken once sağ ayağımı atmaya yemek yerken yanına oturduğum kışıye sokulmamaya çunku kollarımız çarpışıyordu özel bır ça ba harcıyor ozen gosterıyordum sağ elle yazmayı oğrenmem ve 'solaklık kusurumu çabucak düzeltmem değıl yalnızca obur arkadaşlarımdan 'akılca' hıçbır başkalığım olmadığını çevreme kanıtlamamdır sanırım Ben de artık onlar gıbıydım Ustelık daha da başarılıydım Solaklığımın geçırdıği ıkıncl büyük deneyımse bana gore çok daha önemlidir ve kışılığımı yaşamım boyu olumlu yönde etkilemış bır olaydır Ilkokul uçuncu sınıftayken bır gun okula bır mandolın oğretmenı geldı ve ısteyen çocuğa kurs (ders) vermeye başladı Ben de heveslendım ve kursa yazıldım Ama yazıya sağ elle başlatılmam yuzunden olsa gerek, daha ılk gununden mandolını arkadaşlarım gıbi, yani penayı tellere vurulan kıi'uk mızrap sağ elıme alıp çalarak öğn ıttye gırıştığım Doğal olarak arkadaslarım yapabillyorlaı nse bır turlu bereremıyordum Bırkaç ders sonunda ağlamaya başladım ve oğretmene, artık gelmek ıstemedlğiml soyledım Mandolın öğretmenım dikkatle yuzume baktı, hıç söz söylemeden elımdekı mandolını sağ elıme yatırdı penayı da sol elıme verdı ve denememı soyledı Daha çalmaya başlar başlamaz, mandolın ustunde ayrı ışlev gören ellerımın hemen bırbırıne uyum sağladıklarını gordum Bunun uzerıne öğretmen yanında taşıdığı bır kutuyu açtı ıçındeno gune dek gormedığımız kemanını çıkardı ve bıze hıç unatamadığım kuçuk bır konser verdı Çaldıklarının sonradan La Travıata Çardaş Furstın yapıtlarından parçalar Strauss tan valsler olduğunu oğrendığim bu guzel konse rının ardından da bana dondu ve Ben de senın gıbı solağım Ama hem kemanı hem de mandolını ıkı elımle de çalabılıyo rum Solaklar ısterlerse ıkı ellerını de kullanabıldıklerı ıçın solak olma yanlardan çok daha şanslıdırlar Ay rıca bır ışın NASIL değıl NEDEN yapıldığı onemlıdır Ister sağ elle yapmışsın ısterse sol elle bunun ne onemı var? Nıce guzel resmın, tablonun yaratıcısı solaktır Leonardo da Vlncı de dedı O gunden sonra mandolın oğretmenımın sozlerı benım yaşam gostergem oldu dıyebılırım Butun ya pıp ettıklerımde hedefım de, çıkış noktam da her zaman ozun bıçımı belırledığı ılkesı oldu Evet Kırk yılın otesınde kalmış bu anıları duşunurken bugunun çocuklarının geçmışe gore bazı açılardan ne kadar şanslı olduklarını da duşunup sevınç duymuyor değılim Solaklık açısından da Çunku hiç değılse kuresel eğıtım ve bılınç duzeyınde solaklığa yapılan sakat ve anormal baskısı, sınırlı olçude de olsa epey gerilerde kaldı Bu da bana gelecekte ınsanın bıçımsel olana takılıp kalmayacağt açısından umut verıyor Ama bazı yonlerde de yureğım tedırgınlığını surdurmekte Çunku zaman zaman yaşadığımız çağ da gorunuşte gerçekleşen değışımın ozde neyı ve ne olçude vurgulayabıldığını sorgulamadan geçemıyorum Ya da özun göruntuyu belırleyıp belırlemedığınl Çunku bılınen gerçek şu kı çağımız 'gorunuş goruntu gorsellik çağı Bu gerçeğı MEDYALAR olağanustu bır destekle pompalamaktalar Insanlar, gungeçtıkçe daha hızlı bır bıçimde farklılaşmayı yanı bırbırınden ayırt edıci kışısel ozellıklerı dış gorunumlerınde gerçekleştırmekte belırgenleştırmekteler Çunku gorsel medyaların aracılığıyla reklâmlardan dızılere açık oturumlardan spıkerlığe oyunculuktan yapımcılığa her turlu sergı leme çoğunlukla goruntu çeşıtlemelerın de odaklaşmakta sankı Duşunce yaratı dıl, estetık sanat boyutlarının ıçerığınde ıse, oykunme ve benzerlık oğesı ağır ba Siyor Bazen gunumuzde solaklığın 'kabulunun de boyle bır değışık goruntu "başka kışılık ozentıst kapsamında değer lendırılıp degerlendırılmedığı kıı^kusu sa rıyoryureğımı Medyalar çağı öğretmenin sevgisi Yaşam göstergem Annem bu davranışlarımı ızlıyor olmalıydı kı benı ılkokul bırıncı sınıfa yazdırırken oğretmenıme annemın yakın bır hanım arkadaşıydı bana sağ elımle yazı yazmayı öğretıp oğretemeyeceğını sordu Hıç değılse yazarken solaklıktan kurtulup dözelmemı ıstıyordu anlaşılan öğretmenım daha ılk gunden benı buyuk bır seve cpnkkle ozel bir ılgı çemberı ıçıne aldı ar kddaşlarımın onunde tek başıma bir sıraya oturttu ders aralarında yanıma oturarak ve sağ elımı tutarak bana yazdırmaya başladı £ ııfta bondpn baska solak yoktu bu özel ve ^pveronlıl' iolu ılgıden dehşetlı sıkılıyoı utanıyordum, yenı arkad? ımın ıçın 294 2