Catalog

O K U R D A N BİZE HAFTANIN GÜNDEMİ Gözlem yetersizliği mi? Cumhuriyet Bılım Teknik Dergısı'nln 8 Ağustos ve 5 Eylul 1992 sayılannda yayımlanan, Sayın llhan Artuz ve Sayın Mehmet Ekşıoğlu'nun Turkıye'dekı bıllmsel gözlemlerın yetersızlığı hakktndakı yazılarını buyuk bır ılgı ıle okudum Yuksek llsans tezını (') Istanbul Boğazı uzenne yapmış ve halon ozel bır araştırma merkozınde aıaştırmacı olarak çalıştığımdan, konu Ile ılgılı kışısel goruşlerlmı belırtmek ıstıyorum Her şeyden once sayın Artuz ve Sayın Ekşıoğlu'nun yazılannda onemle vurguladıkları bilımsel çalışmalardakı gozlem yetersızlığı goruşune katıllamak mumkuh değıldır Bır yandan bilımsel çalışmaların sonuçlarını, teknolo/ık olarak uygulayıp toplumun günluk yaşantısına sokmaya çalışırken, bu tur çabaların yetersız velveya yanlış olması nedenı ıle elbette gerı donulmesı mumkun olmayan veya lazla emek harcamaya dayalı yenı çozum onerılerı gundeme gelmektedır Sonu acı ıle bıten maden kazalarından, buyük paralar harcanarak dışandan getırılen toknolojik ekıpmanın bırçok işletmede atıl kalmasına, ışlevlerını tam olarak yenne getıremeyen arıtma tesıslerıne kadar bu tur orneklerı sıralamak mumkundur Elbettekı bu tur sonuçların bır kısmı teknoloji uygulayıcısı kurumların her zaman olumsuz sonuçlar vermemekle bırlıkte"orada kullanılıyorsa bızde kullanırız" veya "aynısından bızde yapalım ' gıbı basıt bır mantıkla verdıklerı kararlar sonucu oluşurken, dığer bır bolumunde, bu tur uygulamaların bilımsel bır dayanağı ve on araştırması olması gerekır dıye doğru karar vererek kendı bunyelerlndekı veya unıversıtelerın araştırma bırımlerıne yaptırdıkları çalışmalar sonucunda yıne aynı kotu olumsuz sonuçları almaları muhakkak daha duşundurucu olmalıdır Bulun bunların dışında, bırçok alanda karşımıza çıkan paylaşım eksıklığının toplumun kuçuk bir bolumunu oluşturan bilımsel çalışma yapan ınsanlar arasında da var olması kanımca başka bır onemlı sorundur Kışısel goruşume gö're, yukarıda anılan her ıkı yazıdan da edındığım izlenım, denız bılımleri (oşınografl) Ile uğraşan ınsanlar arasında da bu tur ekslklikler olduğudur Buna karşın, tum doğal bllımlerın bır uygulama alanı olan denız bılımlerının gerek ınsan gucu gerekse teknolo/ık donanım bakımından bu konudakı onder ulkeler ıle yarışacak duzeyde olduğuna Inanıyorum Dolayısıyla, bu alanda laalıyet gosteren dört araştırma gemısı. uzaktan algılama (remote sensıng) dahll gelişmış bılgısayar desteklı laboratuvarları ve deneyımtecrube duzeyı ıle boyle bır potansıyelın bilımsel' gozlem yetersızlığı Ile eleştlrılmoslnı haksız bulurken, bu tur eleştinlenn yukarıda sozunu ettığım paylaşım eksıklığınden kaynaklandığı ınancındayım Sayın Artuz'un yazısında belırtlğlnın aksıne, blldığim kadarı ıle Istanbul Boğazı'nm her ıkı ucunda bulunan ıstasyonlarda sureklı olarak su sevıyesıng resmi bır araştırma kuruluş taraiından olçulmektedır. En azından bu kuruluşta görevll olduğum surece bu olçumler ıle kendım uğraştığım ıçın, ayrıca havadenız etkıleşmesmı ıçeren meteorolo/lk parametrelerın de bu kuruluş taralından yapıldığını bılıyorum Bunun dışında, Sayın Ekşıoğlu'nun belırttığı, gerek kanalızasyon gıbı proıeye dayalı gerekse ulusal ve uluslararası amaçlı ıstanbul Boğazı ça lışmalarının kısa surelı yapıldığı duşuncesıne katılmak mumkun değıldır Kanatımce, sahıp olduğu potansıyel duşuncesıne katılmak mumkun değıldır Kanaatımce, sahıp olduğu potansıyel duşuncesıne katılmak mumkun değıldır Kanatlmce, sahıp olduğu potansıyel bakımından denız bılımleri alanında oldukça yoğun faalıyetı olan bır unıversıtenın anstıtusunde Istanbul Boğazı'na yonelık çalışmalar uzun bır suredır sıstematık olarak yurütulmektedır. t Oldüreceksen cıvabayhı vuvi Bilim, ülkeyi yönetmenin araçlarmdcm biri. Ancak bilimi sınıckm bir araç gibi değil, sürekli elde tutulması gereken bir pusula, bir kompus gibi kullanahilirseniz ımdan gereği gibi yamrlanahilirsinız.* Çuğın bu gerçeğine sırt çevinrseniz veya onun ayırdına varmazsamz, ölçülcriniz birbirini tutnuız, hcsaplar şasur, işlerin üstesinden gelemi'z, sonunda irili ujaklı felâketleri yaşamın normal bir seyriymis gibi karsılarsınız' benimsersiniz. Aslmdcı siz bir karmasayı yönetiyorsımuz da herkes sizi bir ulkeyi. bir bırimı vb. vönctiyorsunuz sanır! Vlkemizde bilimi vönetimin asli bir uracı olarak kullanabildiğimizi kimsv söyleyemez. O luılde biz de bir çok bozukluğun kaynağını hurada aramayı sürdüreceğiz . (Bilım dergısi olduğumuza göre biraz bilim şövenizmi yapmamız h<\sgörüle!..) Trajik güvenliğini sağlamada bilimi bir araç olarak kulUmamadığmnzdan ycıkınmıştık ya, tek ses Eskişehir Anadolu Üniversitesi 'ndeıı gcldi. Sayın Ali Atıf Bir bu alanda /v ıırelen bılım v adamlanıun sayııımn üçbefi geçmediğini vurguluyor ve kendi yaptığı bır çalışmada, sürücülerin kuralları çiğnemeleri halinde, yakalanma riski algdamalarııun çok az olduğımu bulduklarını belirtiyor. Çok az sayıdaki araştırmadan yapılan (vcııi ve ayrmtılı çalışmalurla doğrulanması gereken) çıkarsamalar. trajik güvenliğinde herşeyden önce insan faktörünün (bir taraftu sürüvüler, öte larafta A ııralları gözetenler, denetleyenler, kural koyucular) birinci sırada geldiğini gösteriyor. Yol kötülüğü ve halulan, araçlann teknik bakım eksikliği ve yetersizliği kazalarda her ne kadar birer girdi olsa da, direksiyon başına oturan sürücünün onun kurallara uymasından sorumlu sistem, trajik güvenliğinin veva güvensizliğinin hıçak sırtlannı oluşturmakta. Trajikte ınsan ölümlerını hırer yazgı olarak gören, trafık cinayetine nedcn ohmları kader kurbatu kabul eden anlayısın yarallığı hoşgörü, sistemin kurallarım işlemez hale getirmekte ve volları kan seline boğmakta. Şüphesiz yüzde yüz güvenli bir trafık güvenliği sağlamak yeryüzünün hiç bir köscsinde sözkonusu değil. En mukemmel bir şekilde işlediği zamanlarda bile sistemde bir risk payı vardır. Zaten hersey bu risk oranını en alı limitlere çekebilmek için yapdmıyor mu? Bir "yazgı"dan, bir "kader kurbam"ndan, ancak. önlenemez riskin içinde seyreden kazalar için sözedilebilir. Bu da kılı kırk yaran ayrmtılı bir olay araştırması tıpkı bir anayet araştırması gibi ile ortaya çıkartılabilir. Ülkemizde. sözkonusu "önlenemez kaza riski" sınııiarı, örneğin yüzde 40'sa, konuya gereken önemi veren ülkelerde yüzde 5'lir. Dünyada en düşük risk limitlerini yakalayamadığmnz sürece bır yazgıdan söz etmek nnimkıin değildir. İngıltere'de trajik akısı çoğu kez dairesel kavşaklarda düzenlenmiş. Dairesel kavşaklar üç beş yola açılıyor ve dağılıyor. Yol önceliklerini belirleyen hiç bir ışık sistemı olmamasına önce hayret ediyorsunuz. Ancak görüyorsunuz ki, öncelik yuvarlağa ilk giren sürücünün oluyor ve diğer yoldaki sürücü, bekliyor. Böyle bir öncelikler sisteminin ülkemizde isle vebilmes ı mümkün mü? Orada yaşayan bir dostumuz anlattı. Okullarda, trufİk ve sürücü eğıtiminde bu öncelikler sistemı ana kural gibi işleniyor. Kurala uymaz ve yakalanırsanız, bedelinı çok ağır odüyorsunuz. Sürücü bunun bilıncindc davranıyor. Kazalar vuzgı olarak görülmüyor, vasa da kader kurhanı kabul etmiyor. Ali Atıf Bir'in yazısında bclirttiği "öldüreeeksen arubayla vur, en çok iki yıl yatarsın " yaygın anlayışının, ruhunun. ülkemizde nasıl bir traf'k güvenliği ortamını yarattığını tahmin etmeyc gerek vok. Rakamlara ve arlık gazetelerin tek sıitün heş satır olarak yer verdiği "trafıkte bugün 37 kisı öldü" haherlerine bakmak yeterli. Bilim açısından trafık güvenliği sorununu, araştırılacak onlarca yönü olan bir laboratuvar konusu olarak görmek gerekir. Bu konuyu sürdüreceğiz.. *** Gelecek cumartesi yine bırlikte olmak umuduyla sağlıklı, kazasız bır hafta dileriz. Mustafa Oran C) "Dıognastıc Calculatıon olthe Currents Through the Bosphorus" IMS, 1986 CumhuriyetBİLİMTEKNİK• No 291 17Fkım 1992 •CumhuriyetMatbaacılıkveGazetecllikT AŞ • •Genel Yayın Yonetmenı özgenAcar • Genel Yayın Koordınatoru Hikmel Çetinkaya • Yazı Işlerı Mudurlerı Füsun özbilgen (sorumlu)Celal Baflangıç •Yayın Yonetmenı Orhan Bursaiı •Grafık Yonetmenı Tüles Hasdemlr 2913