Catalog

Asimov yazıyor Görülmeyen yıldız 1054 yılında patlayan ve 23 gün boyunca gece gündüz gözlemlenen Yengeç Nebulası, dünyadâ sadece Avrupalıları ilgilendirmedi. Amerika'da yerlilerin bile süpemova patlamasını gördüklerine dair yeni bir kanıt bulurrdu. B elkı de bundan bın yıl önce New Mexıco'da oturan bır yerlı Amerıkan kabılesı, Avrupalı astronomların gözunden kaçan bır yıldızı görduler En azından Teksas Unıversıtesı'nden Ralph Roblns ıle Russell VVestmoreland, 50 yıl kadar önce bır kazıdan çıkarılan bır mezar taşını ınceledıkten sonra bu kanıya varmışlar Söz konusu yıldız, blr supernova. Bu yıldız, 1054 yılında buyuk bır parlak alev halınde patlamıştı ve tam gunu, muhtemelen 4 ternmuza rastlıyordu kı, bu da Amerıka Bırleşık Devletlen'nın Bağımsızlık Gunu'nun bıraz erkence bır kutlaması anlamına da gelebılır! Yıldız, o gune kadar eşı görulmemış bır parlakhkla patladı, gökyuzunun çok yukarılarında, Boğa burcunun ıçınde ıdı Oyle kı butun Avrupa'da rahatlıkla görulebılıyordu Ustelık Zodıac ıçınde yer aldığı ıçın daha da dıkkatı çeker bır konumdaydı, çunku astrologlar gökyuzunun bu kısmı ıle özellıkle ılgılenırler Ortaçağ muneccımlerı gökyuzunun o yöresını sıkı bır ınceleme altında tutuyor olmalıydılar Yanı bu yıldızın gözden kaçması çok zordu Gökyuzundekı herhangı bır başka cısımden kat be kat parlaktı, guneşten de aydan da parlaktı Venus'ten ıkı ya da uç kat daha buyuktu kı Venus, görkemh akşam yıldızıdır O kadar parlaktı kı, gunduz bıle görulebılıyordu ve bu, tam ylrmlüç gün surdu Gecelerı ıse ıkı yıl boyunca gökte görulebıldı, en sonunda soldu ve kayboldu Yıldız, en parlak olduğu zamanlarda gölge bıle yapıyordu Ama gene de Avrupa'da hlç kimse görmedı bu yıldızı En azından bugune kadar böyle bır yıldızı bıldıren bır Avrupa kaynağına rastlanılmamıştır (Sadece bır Italyan elyazmasında bu yıldıza daır olması muhtemel bır ıbare vardır) Pekı, eğer yıldız hakkında doğru durust bır bıldirim yoksa, böyle bır yıldızın gökyuzunde bulunduğunu bız nereden çıkarıyoruz? 23 gün süren parlaklık Yengeç Nebulası Bır kere, bu yıldızın muazzam patlamasından gerıye, astronomların adına "Yengeç Nebulası" dedıklerı bır debrıs bulutu kaldı Bu nebula genışlemesını hâlâ surdurmektedır ve genışleme hızına bakarak astronomlar, gerıye doğru bır hesapla patlamanın 1054 dolaylarında başladığını söyleyebılıyorlar Yıldız hakkında hıçbır Avrupa bıldırımıne rastlanamamasının bır nedenı de, o tarıhlerde Avrupa'nın Karanlık Çağlardan henuz çıkmakta olması, astronomının çok gerı olması olabılır O sıralarda gökyuzunu ınceleyen, görduklerını bıldıren çok az sayıda ınsan vardı O tarıhlerde astronomı araştırmalarının merkezi Avrupa değıldı Dunya teknolojısının önderi Çin'dı ve yuzyıllar boyunca Çınlı astronomlar, gökyuzundekı herhangı bır yenı yıldızın ortaya çıkış tarıhını ve gökyuzunun hangıbölumunde görulduğunu buyuk bır dıkkat ve özenle kaydetmışlerdır Nıtekım Çınlı astronomlar, 1054'te gözuken bır "miMflr yıldız"dan söz ederler Gösterdıklerı yer ıse bugun Yengeç Nebulası'nın bulunduğu yerdır (Ayrıca Çınlı astronomların bıldırdığı tek nova bu değıldır Çın astronomı yıllıkları hem çok eskı çağlarda hem de ortaçağda aşağı yukarı 50 kadar böyle mısafır yıldızdan soz eder) Aynı şekılde Japon astronomları da 1054'te parlak bır yıldızın görulduğunu bıldırmıştır Ne kı 1054 supernovası oylesıne göz kamaştırıcı parlaklıkta ıdı kı, sadece ılerı teknolojıye sahıp ulusların astronomları tarafından saptanmakla kalmadı O tarıhte (nıspeten) daha ılkel olan halklar da, mevsımlerın değışmesını yoneten gökyuzundekı olaylarm farkında olmak zorunda ıdıler, onlar da gökyuzundekı olağanustu ışaretlerle ılgılenıyorlardı Nitekım ilkel Insanların astronomi bilglslnl inceleyen ozel bilim dalı, "arkeoastronoml", son zamanlarda önem kazanmıştır Arkeoastronoml, ılk kez 1960'larda, ingıltere'nın guneybatısındakı dev taşların oluşturduğu daıreler Stonehenge ıle ılgılı olarak adını duyurdu Butun taşlar yerıne konduğu takdırde butunün neye benzeyeceğıne daır yapılan rekonstruksıyon tahmınlerı, bazı ınsanlara bu taşların bellı bır bıçımde yerleştırılmesının yaz gundönumu sırasında guneşın doğuşuna göre olduğunu duşundurdu Bu taş duzenlemesı, pekâlâ bır Taş Oevri rasathanesi olabılırdı, burada ay tutulmaları onceden tahmın edılıyor olabılırdı Bunlar tabıı bırtakım teorıler Aynı şekılde Amerıka kıtalarında da benzer yerler bulunmuştur Buralarda da guneş ışığı bır oyuğa ancak ve ancak yaz gundönumu sabahında ıçerıyı aydınlatabılecek bıçımde duşmektedır Robbıns ve VVestmoreland, New Mexıco'da bulunan bır mezar taşını ınceledıler Bu taşın ortasında bır tavşan fıguru vardır Bu fıgurun ayı sımgelemesı muhtemeldır, çunku pek çok Amerıkan yerlı kabılesı, ayın uzerındekı koyu lekelerın bır tavşanı temsıl ettığını duşler (tıpkı Batı geleneğınde de bunların, elınde bır supurge tutan bır adama benzetılmesı gıbı) Tavşanın altında koyu renklı bır daıre vardır Bu daıreden her yönde ışınlar çıkar, bu da bır yıldızı sımgelıyora benzıyor 1054'te supernova ılk kez görulduğunde, gökyuzunde onun hemen yanında hılâl şeklınde ay vardı Işte Robbıns ve VVestmoreland, tavşanın yanındakı yıldızın bu supernova olduğu göruşundeler Ayrıca yıldızdan çıkan ışın sayısı 23, bu da, yıldızın gunduzun de gözle görulebılır olduğu 23 gunü temsıl edıyor olabılır Nıhayet, yapılan tarıhlemeye göre taş, M S 1000 ıle 1070 yılları arasında yapılmıştır, kı bu supernova açısından doğru zaman Tabıı bunların hıçbırı tam anlamıyla ıkna edıcı değıl, ama benım aklıma yatıyor Sızınkıne yatmıyor mu? (LATS) Tavşan figürlü mezar taşı "Arkeoastronoml" Çin: Teknoloji önderi