Catalog

ÇEVRE Yeşil enerji Doç. Dr. YücelÇağlar eşıle özlemın gıderek çeşıtlı bıçımlerde somutlandığı gunumuzde enerjının de yeşılınden soz edılmesı, çoğu okura anlamsız bır nıteleme gelebılır öyle ya, 'siyah altın'dan, beyaz enerji' ya da 'temlz enerjl'den soz edılmesı artık kanıksanmıştı Nereden çıktı bu 'yeşil enerji' dıye sorulabilır Oysa 'yeşil enerjı' ınsanoğlunun hıç de yabancısı değıl Ateşı bulmasından gunumuze değın çoğunluk 'yeşil enerjı' ıle ısınmaya, aşını pışırmeye, hatta yuvasını aydınlatmaya çalıştı ve şımdılerde de dunyamızın pek çok yöresınde, bu arada ulkemızde de,'yeşıl enerjı'den bolca yararlanılıyor Yararlanma bıçımıne ve kaçınılmaz sonuçlarına bakılınca, "Keşke hıç yararlanılmasa " dıyesı gelıyor ınsanın Sözu, ağaç ve ağaççıklardan, özel olarak da ormanlardan yakacak elde etme amactyla yararlanılmasına getırmek ıstedığımız anlaşılmıştır Ormansızlaşmaya, dolayısıyla da çölleşmeye yol açtığı gerekçesıyle, bır anlamda haklı olarak önlenmesıne çalışılan bu yararlanma bıçımı, gerçekte, belırlı bır duzen ıçınde surdurulduğunde, başta fosıl yakıtlardan yararlanmanın neden olduğu çevre sorunlarının en aza ındırılebılmesı olmak uzere ozellıkle yoksul ulkelerdekı yoğun ve yaygın enerjı gereksınmesı açığına da çözumler getırılebılecektır Ustelık hem kırsal çevre yemyeşll kalabılecek ve dolayısıyla da toprak erozyo nu onlenebılecek, tarımsal uretımde verim arttırılabılecek, sellerln önune geçılebılecek hem de ulkelerın pek çok yönlerden dışa bağımlılığı azaltılabılecek, ışlendırme olanakları arttırılabılecektır Eğer VVashıngton DC'dekı Natıonal Academy of Scıences'ın 1980 yılındakı ongörusu gerçekleşırse tartışmak ıstedığımız sorunun önemı, daha kolay kavranabılecektır Anılan akademı, saptamalarından hareketle "2000 yılında tum dunya Insanlarına beslenmelerine yetecek gıda maddesini bulsak dahl bunları pişirecek veya ısıtabllecek enerji kaynaklarını bulabllecek miyiz" sorusunu sorarken kuşkusuz yanıtını da bılıyordu Bu soruya en kesın yanıt ıse 1981 yılında, .Ormancılık Araştırma Enstıtulerı llluslararası Bırlığı (IUFRO) toplanlısında verılmıştır "Tum dunyada enerji için biyo kütlenin kultanımı ve ormanın tahrlp olduğu yerlerde yakacak odun uretımi slanlarında araştırma yapılmasına " gerek vardır (1) Yeşil enerjlnin kaynağı olan ormanların yaygın olarak yetiştirilmesi ve bilimsel gereklere göre işletilmesi gereklidir. donezya, Hındıstan, Nepal, Bangladeş, Afganıstan, Pakıstan gıbı Güney Asya ve Uzakdoğu ulkelerıyle Batı Afrıka, Madagaskar, Orta Amerıka ulkelerınde yaşayan yaklaşık 1 mılyar ınsanın 200 mılyonu ormanıçı ve yakınında yaşamaktadır Anılan ulkelerde fert başına 0513 m 3 yakacak odun tuketılmekte ve ayrıca 150 mılyon m 3 yakacak odun kent pazarlanna göturulmektedır Bu ulkelerde yıllık olarak tuketılen ve satılan odun mıktarı 350 mılyon m 3 dolayındadır Halen dunya nufusunun uçte bırınden fazlası (yaklaşık 152 mılyar), ısınma ve pışırmede yakacak odundan yararlanmaktardır (2) Turkıye'de, resmı verılere göre gıderek azalmakla bırlıkte 'bılınen yakacak odun tuketımı yaklaşık 910 mılyon m 3 dolayın dadır Bu mıktarın Turkıye ormanlarından elde edılebılen çeşıtlı ozellıklerdekı toplam hammadde odun mıktarının % 56'sını oluşturduğu gözden kaçırılmamalıdır Kaldı kı Turkıye'de 'yakacak' olarak tuketılen odun mıktarı, gerçekte 'bılınmeyen'lerle, daha açık bır söyleyışle yasadışı yararlanmalarla bırlıkte 209 mılyon m3'e ulaştığı one surulmektır (3) .Yakacak olarak tuketılen odun mıktarının ormanlarımızın doğal verım gucunden daha yuksek olduğu gerçeğı ıse Taraklı tarafından açıklıkla ortaya konmuştur Aynı nedenlerle kömur, petrol, hatta doğalgaz bıle kırsal yerleşmeler yönunden yararlanılması son derece guç olan kaynaklardır Kaldı kı fosıl yakıtların yol açtığı çevre sorunları, başta ozon katmanındakı açılmalar olmak uzere ölumcul nıtehktedır Yeşil enerji çözüm olabilir mi? Buyuk ölçude olabilir Isınma ve pışırme amacıyla kullanılmasının yanı sıra sanayı ışletmelerınde gereksınım duyulan enerjı de odundan sağlanabılıyor Aşağıdakı çızelgede çeşıtlı yakıtların kalorı değerlerıne göre eşdeğerı olan odun mıktar Y Hem kıt, hem sorunlu Taraklı'nın Bolu yöresınde uç ılçenın 'orman köyu' sayılan yerleşım yerlerınde yaptığı araştırmanın bulgularına göre söz gelımı Mudurnu ve Yığılca'da tuketılen yıllık odunun mıktarı, ormanların yıllık odun verımgucunun, sırasıyla 2 57 ve 337 katı olmuştur (4) Başka bır söyleyışle ulkemızde de, ozellıkle kırsal yerleşmelerde enerjı gereksınmesı ormanların doğal verımgucunu aşmakta, başka bır enerjı seçeneğının bulunmaması nedenıyle de ormansızlaşmanın önune geçılememektedır Dunyada en yaygın olarak yararlanılan enerjı kaynaklarının başında petrol, komur ve doğal gaz ıle odunun geldığı bılınmektedır Bu kaynakların ulkeler arasındakı dağılımının dengesız olması bır yana yetersizllği de bılınen bır başka gerçeklıktır Bır saptamaya gore şımdılerdekı yoğunluğuyla kullanıldığında doğalgaz 17, petrol 20 ve kömur kaynakları da 100 yıl ıçınde tukenecektır (5) Bu kaçınılmaz sonuca getırıldığı sanılan çözum ıse nukleer enerjı uretımıdır Yol açtığı çevre sorunları bır yana bırakılsa da nukleer enerjının gelışmemış ulkelerde, ozellıkle de bu ulkelerın görece olarak daha gerı olan kırsal yerleşmelerındekı enerjı gereksınmesının karşılanması yönunden, 'mumkun' bır çözum olmadığı açıktır ları verılmiştir Yakıtlar Eşdeğeri kuru odun mlktarı Antrasıt 1.80 Kok kömuru 1.62 Lınyıt 108 Turba 077 Fueloıl 219 094 Havagazı Görulduğu gıbı söz gelımı 1 ton lınyıtten elde edılecek enerjı, 1 08 ton odundan elde edılebılmektedır Avustralya, Brezılya ve Fılıpınler'de çeşıtlı ağaçların odunundan, elektrık enerjısı elde etme amacıyla tesıslerın kurulduğu göz önunde bulundurulursa yeşil enerjının kaynağı olarak ormanların önemı daha kolay kavranabılecektır Anılan ulkelerde bu amaçla yenı ormanlar yetıştırılmektedır Ayberk'ın verdığı örnekler son derece çarpıcıdır Aktardığına göre Fıhpınlerde 1982 yılında 12 000 hektarlık alanda yetıştırılen Leucaeana leucephala ormanı elektrık enerjısı, aynı ağaç turu ıle yetıştırılen 5000 hektarlık orman ıse çelık uretımınde gerek duyulan enerjıyı sağlayacak odun kömurunu elde etmek amacıyla ışletılmektedır Avustralya'da ıse etanol elde etme amacıyla orman yetıştınlmektedır (6) 'Yeşil enerjı' kaynaklarının aıttırılması lyıleştırılmesı Turkıye ıçın zorunludur Ikı nedenle Isınma ve pişirmede odundan yararlanmak yaygın bır zorunluluk Odun ozellıkle kırsal yerleşmelerde ve görece olarak gerı yorelerde hemen hemen tek seçenek Ormansızlaşmanın hıztanmasına yol açsa da yurttaşlarımızın çok buyuk bır çoğunluğu, sağlanmasının kolaylığı ve ucuzluğu nedenıyle odun kullanarak ısınıyor, yıyeceğını odun yakarak pışırıyor Aynı kolaylık ve malıyetlerle başka enerjı kaynaklarından yararlanma olanağının en azından şımdılık fazla olmaması, 'yeşil enerji' kaynaklarının gelıştınlmesını zorunlu kılmaktadır Öte yandan, Turkıye yuzeyının çok buyuk kısmında suregelen toprak erozyonunun en aza ındırılmesı yönunden de 'yeşil enerjı' kaynaklarının gelıştırılmesı gerekıyor Bılındığı gıbı Turkıye yuzeyının % 6317'sınde şıddetlıçok şıddetlı, % 20,04'unde ıse orta şıddetle toprak erozyonu vardır (7) Yeşil enerjı' kaynağı olan ormanların yaygın olarak yetiştirilmesi ve bilimsel gereklere uygun olarak işletilmesi durumunda, toprak erozyonu onemlı boyutlarda azaltılabılecektır Bu gerçeklıklerın yanı sıra Turkıye'de yaklaşık 45 mılyon dönum genışlığınde alanın, 'yeşil enerjı' kaynağı olabılecek ormanlara ayrılması olanaklıdır öyle kı bu genışlıkte bır alanda 'enerjı ormanı' yetiştirilmesi durumunda, her yıl yaklaşık 90 mılyon ton odun elde edılebılecektır kı bu yıne yaklaşık olarak 36 mılyon ton taşkömurunun yakılmasıyla elde edılebılecek bır enerjı olanağı anlamına gelmektedır (8) Ustelık, bu olanak, hıç tukenmeyebılecektır Göruluyor kı ılk ınsanlar gıbı gunümuz ınsanı da enerjı gereksınmesını buyuk ölçude odundan elde edebılecektır Gerçekte, elde etmektedır de Ancak bu olanak şımdılerde çoğunluk, ormanların tuketılmesı yol açarak kullanılmaktadır Oysa, sureç artık tersıne çevrılıp enerjı uretme amacıyla kullanılabılecek odunun sağlanabı leceğı ormanlar yetıştırılmeye başlanmıştır Böylece ınsanlık, bır kez daha hem görece olarak temız hem de tukenmeyecek bır enerjı kaynağına sahıp olma şansına sahıp olmuştur Bu gerçek, ulkemızde de görulmuş ve 'yeşil enerjı' kaynağı ormanlar yetıştırme çalışmalarına hız verılmış ve 1989 yılı sonuna değın 36 mılyon dönum alanda 'enerjı ormanı' yetıştırılmiştır 1) Savaş AYBEBK Enerjı Ormanları Kavramı ve önemı Kavak v» Hızlı Gellşen Vkbancı Tür Orman AAaçları Araftırma Enstltüsu Derglsl, 1987/1, s1 2)Agy s2 3) 19902010 Yılları Ormancılık SektOru Odun Kökanll Orman Urunlari ArzTalep lllşkllerl, Orman Genel Mudurluğu Ankara 1987 Tablo 2 4) Duran TARAKLI Orman Köylennde Odun Tu ketımı Çavra ve Ormancılık Dergial, Mart Nısan 1990 S27 5) A DURMAZ Enerjı ve Enerjı Kaynakları 22 Ağustos 1983 tarıhlı Dünya Gazateal Enerjı ekı 6) Ayberk a g y s 3 7) ibrahım AKYUREK Türkiye'de Afınım Sonjnu v« Çözum Seceneklerl TMMOB Zıraat Muhendıs lerı Odası Ankara 1986 s9 8) Araatırma Bultanl, 19816 Ormancılık Araştır ına Enstıtusu Isınmada, pişirmede odun kullammı Ayberk'ın, Natıonal Academy of Scıenres'ın arastırmasında aktardığına göre En 15