Catalog

K ALI İnsanın doğaya n I Meyve ve sebzeleri donmaktan, hayyanları salgından koruyan bakteriler kullanılıyor Bitkiler kurtuldu mu? Genteknığı donmayı önlemeyı başardı Tarım alanında uygulanmaya konması halınde, meyve sebze üretımınde buyuk artışlar olması soz konusu. Ama çevre korumacıları, bu bakterilerin serbest tarım alanlarına yayılması halınde doğanın dengesınm bozulabıleceğını öne surüyorlar. Konu şımdılık mahkemelik oldu. Bakteri ureticılerı ve şırketler mahkemenın kararını bekliyorlar Bir toprak bakterisinin geni izole edilerek, "buzları çözen bakteri" yapıldı. Bu yeni bakteri kendi soydaşlarını bitkiden kovarak donmayı önlüyor. Ancak çevreciler doğanın dengesini bozacağı gerekçesiyle deneylere karşı çıkıyorlar. Çeviren: Halit Aydın dvanced Genetıc Sciences (AGS) şirketinin büyük düz dammdaki minik meyve ağaçları oldukça sağlıklı görünüyordu. Gen tekniğiyle değiştirilmiş bakterılerle yapılan ilk deneyi başarı ıle atlatmışlardı. Ama, bu deneyi resmi izin almadan yapan firmanın da başı belâya girmişti. Firma, Kaliforniya'daki meyve bahçelerini donun zararından koruyacak bakterilerin zararsızlığını denemek ıstiyordu. Ancak Washington Çevre Dairesi henüz buna izin vermemişti. Bundan dolayı firmaya 20.000 dolar para cezası verdi. ların çözülmesine yarayan ve her yerde bulunan bir toprak bakterisinin genini izole ettiler. Bu gen (0) derecede buz teşkilinin kristalleşme çekirdeğini oluşturuyordu. Eğer bu gen bakterilerde olmasa sular ve çiğ 4 derecede donardı. Don olayı ise yahızca Kaliforniya'daki sebze ve meyve bahçelerinde yılda milyonlarca dolarlık zarara neden olmaktadır. "Buzları çözme projesi" için Lindov» ekibi Pseudomonas syringae bakterisini kullandı. Gen tekniğin yardımıyla buz teşkil eden genin bir parçasını kesip, onu görevini yapamaz hale getirdiler. Kesilmiş "Buzları çözme bakterisi", kendi soydaşlarını bitkinin üst yüzeyinden kovmakta ve bitkiyi donun zararından k o rumaktadır. Şimdi bu biyolojik donmayı önleme ilacı yeteneğini tarımda kanıtlamak zorundaydı. Genler değiştirilerek elde edilmiş bu "yeni yaratığın" tarımda denenmesi ve laboratuvarların dışına çıkması gerekiyordu. Bunun için Ulusal Sağlık Dairesi'nin (NIH) izin vermesi şarttı. Dairenin Danışma Komisyonu nisan 1983'te DNARekombinasyon için Kaliforniyalı gen teknisyenlerine ışık yaktı. A Olay, gen tekniğiyle üretilen organizmalarla yapılan araştırmalar içinde bir skandala dönüştü. Tarım alanında bu araştırmaların kavgası tam dört yıldır sürüyordu. Araştırmalar arasında yaprakları donmaktan, kökleri böceklerden koruyacak bakteriler,domuzlan salgın hastalıklardan koruyacak virüsler vardı. Başlangıç Donmaya karşı koruyucu bakterilerin öyküsü Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi'nin laboratuvarında başladı. Dört yıl önce Stewen Lindovv ve Nickolas Panopoulos, dokulara zarar veren buzlanma tibiyotiklere karşı bağışıklık kazanır. Bılim adamları buzlanmayı önleyer bakterilerin serbest doğada nasıl davra nacaklarını değerlendırebılmek için labo ratuvar ve seralarda deneylere başladı lar. Kimyasal değişikliğe uğramış Pseudomonos bakterileriyle yapılan tarım deneyleri yeniden başladı. Ve söylendiğine göre çevre üzerinde bu bakterilerin hiç bir yan etkisi görülmedi. Bu arada üniversite tarafından donmayı önleme teknıği konusunda kendisine lisans verilen AGS firması tarım deneylerlne başlamayı planladı. AGS firması çevre dairesine başvurarak "Frotban" diye adlandırdıkları bu bakterileri Kalifornıya'da Salinas vadisindeki çilekler üzerinde denemeyi önerdi. Firma bu bakterileri 2400 çilek ağacına püskürterek ağaçları üç ay boyunca kontrol altında tutacaktı. Eger bakteriler 15 metrelik sınırı aşacak olursa antibiyotikle müdahale edilecekti. 1985 yılının kasım ayında istenen izin verildi. Ancak Salinas bölgesinin sakinleri işin kokusunu aldılar. Alelacele toplanan belediye meclisi bu deneyi çok rıskli bularak durdurdu. Önce dört haftalık bir durdurma kararı alındı. Kısa bir süre sonra firmanın kendi çatısında meyve ağaçları üzerinde yaptığı deney basına yansıyınca bu durdurma kararı belirsiz bir tarihe kadar uzatıldı. Nihayet bu yılın ilkbaharınaa Biologi cs Corporation firması bir domuz hastalığına karşı geliştirilmış ve gentekniğiyle elde edilmiş aşıyla Nebraska'da tarıma açıldı. Missouri eyaletinin St.Louis kentindeki Monsanto firması da açık arazide de Çilek ağaçları \ 1 1 Çevreciler kuşkulu o o o o ö o Eksi 4 derecede donmuyor Donmaya karşı koruyucu bakteriler verilmiş su damlaları eksı 4 derecede de donmuyor Normal bakteriler taşıyan su damlaları ise bilındiğı gibi bu derecede donuyorlar Donmaya karşı koruyucu öakterılenn yapımcıları Steven ündow ve Nickolas Panopoulos buluşlarını açık tarım alanlarında denemek içın ilgilı makamların ve mahkemelerin kararını bekliyorlar. Çoğu çevre koruyuculan ise projenin belli noktalarına kuşkuyla bakıyorlardı. Bu bakteriler donma olayının yararlı yönlerini de engelliyordu. Buzlanmayı önleyen bakteriler yabani ot ve bitki parazitlerinin türemeslne neden olabilirdi. Bazılarına göre ise gen eklenmiş bakteriler ıklımı değiştirebilirdi. Pseudomonas bakterisi doğal şekli içinde atmosferde bol miktarda bulunmaktadır. Bu bakteriler yağmurun kristalleşme tohumunu oluşturmaktadır. Bundan yola çıkan eleştirmenler gen tekniğiyle elde edilen "yaratığın" serbestçe çevreye salıverilmesine karşı çıkıyorlar. Bu eleştirmenlerden biri de, Cornell Üniversitesı Zooloji Profesörü Martin Alexander. AlexandQ{, çevreye bırakılan bakteri gibi bir canlının artık geri çağrılamayacağı görüşünde. Olacakları değerlendirmek şımdiden zor. Mikroorganizmalar çabuk çoğalırlar, bu arada soyaçekımleri değişir ve soydaşlanyla olan gen materyalleri degışir. Bu nedenle birçok bakteri an