Catalog

Neden bir asidir yazar? Mario Vargas Llosa'nın 1962'de yazdığı ilk romanı "Kent ve Köpekler" askerı yöneticiler tarafından yaktırılmıştı. Llosa'ya göre yazmak, yazarın dünyayı reddedişinin bir biçimi. AHMET CEMAL eru, "Latin Amcrikah" sayılan ılk vazar Inca Garcilaso dc la Vega'yla ba>layan ve Cesar Vallejo'yla Julio Ramon Riberyo'ya kadar uzanan çok zengin bir edebiyat geleneğine sahip olmasına karşın, Meksıka, Arıantın ya da Brezılya kadar erken sesını duyuramanıı>tır. Ancak .ıltmışli yılların başında, o sıralarda lıeııüz yirnıı altı yaşında olan Mario Vargas Llosa'nın sahneye girmcsiyle bu durum bir anda değismis,, Latin Amerika edebıyatı ıçin yepycnı bir dönem basjamıştır. Aslında Vatgas Llosa, yalnız Peru edebıyatında değıl, dünya edebıyaunda da ejine cok az rasılanabılir bir fenomen dıye nıtelendirılebılır. Yazmaya on altı yaşında başlayan Llosa, yirmi yas.ınd.iyken Rubeen Dario ir/erine kaleme aldıgı bir tezle doktorasını vermis, da"ha yirmi sekiz yaşındayken Nobcl hdcbıyat Ödülü'nc aday gdsterilmiş, ,)iu/ yas,ında\ken Nobel'den sonra paraca en zengın edebiyat odülu olan Prenııo Roınulo Callegos'u almıjtır. Otuz üç yaşına geldiğinde eserleri, ba$kalannın "bütün eserleri" diye nitelendırebileceklen kadar çoktur: Bir oyun, bir öykü kitabı, yok önemli kabarık sayıda deneme, bir uzun öykü vc üı,' kalın ronıan. Edebiyat uzmanlarına göre Vargas Llosa ile birlikte Latın Anıcrıka edebiyatında, Peru'nun zengin geleneğine bütünuyle egemen bir Nueva Novela lenısikisı belırmıstır; Llosa'nın bu edebiyat ı,'evresıne gelırdıği yenı aınıoster o denli güçlü olmuştur kı, Alman araştırmacı Wolfgang A.Luchting, Latın Amerika edebiyatında kronolojık olarak "Post Marium scripturtı" vc "Ante Marium scriptum" tarzında bir ayrımın yerınde olacağı sonucuna varnııstır. Ilk bakıjta salt cosku dolu bir hayranlık urünü sayılabilecek bu ayrım, özellikle Llosa'dan sonra'ya bakıldığında, Laıin Amerika edebiyatında kesin bir olgunun saptanması nıtelığini kazanmaktadır. Vargas Llosa'yı özellikle roman edebiyatında Avrupalı ve Amerikalı çağdaşlarından ayıran en önemli özellik, bir sentez (alıjmasını dil, teknik, politik, toplumsal ve tema açılarından son derece tutarlı biçimde uygulamış olmasıdır. Bu sentez ıçerisinde sentezi oluşturan öğelerin tümü de "onsuz olunamaz" niteliğini tajır. Llosa'mn kendisi, bu bütünü "Realidad verbal", yanı "dilsel gerçeklik" diye ifade etmistir. Bu gerçekliğin bir bölümü, Llosa'nın yazarın görevınc ilişkın kuramından da yansımaktadır: "Yarmak, dünyayı, başka deyişle yazarın gördüğü veya yajadıgı dünyayı reddedisin bir biçimidir. Peki neden bir asidir yazar? Öylc sanıyorum ki, bunu b da bilmez. Çünkü başkaldıçısının nedenini bilseydi eğer, bu nedenleri kitap yazmaktan daha dolaysız eylemler içerbinde dile getirirdi; ...Yazarın güçlüğü, dünyanın kendisini tedirgin edisinin kökenîerini tanımanıasından kaynaklanır. Böylece yazmak, onun için bir araştırma, dünyadan duyduğu bu tedirginliğin nedenleri ve türü konusunda kendi içindc aydınlıga varma yöntemi olmaktadır." Llosa'nın ilk romanı olan, 1962'de yazdığı "Kent ve Köpekler" yazarını bir çırpıda dunya yapında u n e kavusturdu. Peru'da yayımlanmasının sakıncalı olması nedeniyle S A Y F A Llosa }mn 'Kent ve Köpekler'i Peru meydanlannda yakümıştı P Edebiyat uzmanlanna göre, Vargas Llosa ıle birlikte Latın Amerika edebiyatında, Peru'nun zengin geleneğine bütunüyle egemen bir yenı roman temsilcısı belirmıştır İspanya'da yayımlanan romanın, Peru'nun o zamanki askcri yöneticilerince meydanlarda avık^a yaktırılması, Llosa'nın ilginç bir yorumuna kaynak oldu: "Bu kitabın Lima'da yakılmasıyla, Nazi Almanyası'nda kitapların yakılması arasında paralellik kurmak, yanlıstır... Almanya'da, kültür fenomenini oldugu gibi tekeli altına almak isteyen bir ideoloji söz konusuydu; burada ise kültür fenomenine yabancı olanlar..." "Kent ve Köpekler"de Lloia'nın dili, zaten "oturmuj", yetkinlik düzeyine varmış bir dildır. Buna karşın ikinci romanı "Yesil Ev"de aynı dil, artık aşılması kolaylıkla düsünülemeyecek bir doruğa varır. Bu dil, dilbilimin gerçekleriyle geleceğe yönelık varsayımların, yerli motiflerle Avrupalı moliflerin dahiyane oluşturulmuş bir karısımıdır. Bu karışım, daha sonra yazar tarafından, başta ıkı cıltlik "Katedralde Konuşma" olmak üzere öteki romanlarında daha da zenginleştirilmi^tir. Genelde günümüz Latin Amerikalı yazarları arasında, dile Llosa kadar egemen bir ikincisini dalft bulmanın çok güç oldugu gorüsü, yazarın düşmanlannca ıla payla^ılmaktadır. D T Ü R K Ç E O E M f . L L O S A Kent vc Köpekler/ Çeviren: Roza Hakmen / Can Yayınları / 446 •.. / 16.000 TL. / Kod No: 021.198 Yeşil Ev / Çevırcn: Alev Er / Can Yayınları / 5S8 s. 19.000 TL. / Kod No: 021.162 Yüzba^ı ve K.idınlar Taburu / Çeviren Sargut Şnlçun / Ayrıntı Yayınları / 248 s. / 9.000 TL. / 303.006 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 11