Katalog

Cumhuriyet tmtiyaz sahibi: Berin Nadi Genel Yayın Yonetmenı Özgen \car •Genel Gorsel Yonetmen 4K Kcaı •Duzenleme Mustafa Sağhraer Ankara Temsılası Cöneyt Arcayürek »Haber Mudürlen Işık Kansu, Hakkı Erdem Muessese Muduru ErolErfcut •Koordınatör Yayın Koordınatoru Hikmet Çetınkaya • •Istanbul Haberten Şenay Kalkan »Dış Haberler Frgun Balcı AtaturkBulvanNo 125, Kat 4, Bakanhklar-Ankara Tel 4195020 (7 Hatl, Telex Ahmet Konılsan «Muhasebe Büient Yener Genel Yayın Danışmanı Orhan Erinç ©Yazı- »lş - Ekonomı Dinç Tayanc •Yurt Haberlen Mehmet Saraç 42344, Fax (4)4195027 •tzmır Temsıfcısı Serdar Kmk. H Zı>a Blv 1352S23Tel • İdare HüseyınGürer •Işletme ÖnderÇdik ıslerı Muduru Celal Badansıc • Haber Mer- • Makaleler Sami Karaören »Spor AbdüDtadir Yüeehnan «Du 83123OTelex 52159 Fax (51)895360 «AdanaTemsılası Çetin Yiğenoğlu Jnonu Cd «Bılgı-Işlenı Nafl Inal «Bılgısavar Sıstem: kezıMİıdu^Vll^faaılS zeltme AbduUah Yazıcı 119 S No 1 Kat 1 Tel 522550-522601-522492 Telex 62155, Fax ( 7 1 ) ^ 5 70 Mürihet Çiler • Reklam Reha lşrtman Yaynhyaa K Basu: Yenı Gun Hdber \ıansi Basın ı e Yavınuhk A Ş TürkocağıCad 19 41 Cağalogld V(lt4İv PK 246İsunbulTel S^OS 22:46 Fjx (1)5138595 6TEMMLZ1991 Imsak Guneş 5 31 Oğle P P Ikındı 17 13 Akşam 20 46 Yatsı 22 35 n boynunda 600çelikilmek Saraybosna J yı 600ağır oluşanbirçetik gün biraz daha sıkılan bir ilmekgibi. 600ağır süahtan obışntuş birilmek ne ankunagetir?Hitler Leningradh kuşatıp boğmaya kalkıştığında, -4- Artık ne suyumuz ne de elektnğımız varYıyecek stok- lannın dıbı hemen hemen go- rundu Şımdı Saraybosnab- lar'ın mutfak cambazhklannı aşçılık hunerennı sergılemele- nnın zamanı geldı Ister ıste- mez tabu Aramızda "Çınbleşmek' dıye bır kavram urettık Pınnç- ten 100 çeşıt yemek yapılabıle- ceğını hıç duşunmuş muydu- nuz n Etlı pılav değıl tabıı h Etı çoktan unuttuk Tek derdımız suyu da unutmak zorunda kal- mamak Ama bu gıdışle unuta- cağızgabba . . . . Ağustos ayı başiadı Daha kentut çevresını sadece ayın ılk günlennde bıam Oslo- -* bodenje bınas. Sırp topculann ^QQ ağir Sİlüh SOmUStl. başlıca hedefı halıne geldı 48 ° * saat ıçınde ustümuze 150'den C 1 ^.. —.^^»«,«.^.'. çok füze saldılar Hedef tah- tasıyız ve bızler bu hedef tah- tasının "ıçınde" oturmuş ışımı- zı sürdunıyoruz Çok zorlanı- yoruz ama gene de gazete basılıyor ve dağıtılıyor Çabş- ma koşullanmız da bır tuhaf Korkunç da denebıbr, komık de Bınanın ust katlanna çıkmak kesürmeden ıntıhar et- mek demek En altta Atom sığınağında çabşıyoruz Sığınak karanlık ve elektnk yok Yemek ıçın uydurma bır- şeylerden bır şeyler uyduruyo- ruz ve gazete çıkıyor Oslobo- denje savaşıyor ve kendını sa- vunuyor Keskin nişancı Gazetede nobet düzenı uy- guluyoruz Ben yedı gunluk "bına" nobetımı bıtırdım Şım- dı >enıden "dışanda' gorevlı- yım Sığınaktan daha tehlıkelı dışanda olmak Ama daha da guzel Kentı, tum keno dolaşı- yorum Arasıra savaş suclu- lanrun kapatıldığı hapıshaneye uğruyorum Burada genellıkle Sırplar var Kentlenne, Saray- bosna'ya ıhanet edenler bun- lar Kımılen kente ateş açmış Kımılennm evınde otomatık sı- lahlar. bombalar bulunmuş tçlennde eskı Yugoslav Fede- ral Ordusu'nda gorev almış emeklı albaylar bıle var ' Bunlardan bınne yaklaştım Konuşuyoruz Sılahlan Sırp Demokraük Partısı'nden aldığını gızlemıyor Ama ısrar- la "Ben kımseye ateş etmedım" dıyor "Pekı oyleyse, evde oto- matık sılah bulundurmamn ne anlamı var °" dıje soruyorum Yanıtı onceden tahmın etmış- tım Kendımı korumak ıçın Bir gun gerekebıür duşuncesıy- le Ama bu saçma y anıta karşı da sorum var benım Soruyo- rum da "'Pekı kımden koruna- cakünız r ' Omuzlannı kaldın- yor, "Bılmıyorum" dıyor Hapıshanede bir sorguyu ız- lıyorum Sorgu ıskemlesınde 20 yaşlannda. kısa saçlı, bakımsız, yoksuJ gorunuşlu bir genç otu- ruyor Sorgu başlamış^.. .~.... Saraybosna'da olıim kol geziyor... Gözleri buz gibi bir keskin nişancı, arpacığın ucundan gordüğü her gence, -Niçinveına«detiituklandn? yaşlıya, çocuğa ya da hayvana gözünü kırpmadan ateş edebilir. Binkrce genç yaşam söndu. Binlerce uraut - Bızım mahallede bir yangm söndii. Bu kentte yaşamın bir degeri yok. Bir can almak o kadar kolay \e o kadar sıradan Id... Eline silah ge- çıktı Onu sondürmeye çalışı- çirmiş herhangi biri, bir serseri, bir haydut. bir katil bunu. bu kentte kolayca becerebilir. rken benı tutukladılar Mılletler'ın kontrolune venlmesını karar- la§tınyor % saat çabuk geçıyor Kent "ağır sılahJar"la süreklı dovulüyor Anlaşıldı bu konferans da otekıler gıbı Etkısız ve sonuç- - Peki yangm söndürürken omuzıında si- lahın ne işi vardı ? Sustu Sorgucu sonradan bana anlattı "Bır keskin nışancı bu adam Kımbıhr kaç can yaktı bugune dek Ama yüzune bak- san, bu kanncayı bıle ıncıtmez dersın, değıl m ı r " Bır keskin nışanayı ılk kez bu kadar yakından goruyorum "Belkı de benım Rea'ma da ateş ettı bu" dıye duşunuyo- rum Gozlen buz gıbı Arpacığın ucundan görduğu tum çocuklara ateş edebilir gıbı gelıyor bana Bu duygu urkütuyor benı Akıldan \e duygudan yoksun bunlar Sa- vaşçı filan değıl. düpeduz katıl 45 bin ev yıkümış ve kış yaklaşıyor Dünyada Bosna-Hersek konusu ye- nıden guncelleştı Konferanslar, toplantı- lar Demeçler. kararlar, kararlar, çağn- lar Hepsı sonuçsuz Londra Konferansı tüm ağır sılahlann 96 saat ıçınde Bırleşmış Savaşmamız gerek Buna zorunluyuz Baş- ka hıçbır çıkış yolumuz yok Kentlennı Sırp ışgalınden kurtarmayı başaran Goradze'hler gıbı bız de başarmak zorundayız Gerçı Go- radze ışgalden kurtuldu ama hala kuşatma altında aç. susuz ve ılaçsız Batı ve Orta Avrupa ûlkelenmn sırurlarına 1,5 mılyonu aşkın sığınmacı yığılmış durum- da Evlen yıkılmış. koylen yakılımş. kentlerı yerle bır edılmış ınsanlar bunlar Bosna-Her- sek nufusunun uçte bın ulke dışında sığınma hakkı anyor Istatıstıkler çınlçıplak bır gerçeğı yansıtı- yor Saraybosna'da tam 45 bın ev yıkıldı Ve kış yaklaşıyor Burada, bu guzelım kentte olum, yaşamın bır parçasına donuştü Daha da ote, ınsanlar Saraybosna'da "olum' kavramını başka tur- lu yorumluyorlar artık "Ölum" sankı cehen- nemden kurtuluş demek Ustelık bu anlam kayması salt Saraybosna, salt bu kent ıçın mı geçerb, yoksa tüm Bosna-Hersek ıçın mı 9 Boyle düşunuyorum. çunku saldınlar bu- tun ulkeye yayıldı Her gun tahnp edılmış, yakılmış, yıkılmış kentlerden, kasabalardan, köylerden haberler gelıyor Dün ağlamakh oldum Döğduğum kasaba, Yayca da Sırp çızmelennın altında kaldı Akrabalanm var Yayca'da Annem orada Babam da Ve ba- bam hasta Bu acıya katlanabüecek mı° Bılmıyorum Savaş korkunç Hıç kımseyte, haçbır yerle bağlantımız yok kı burada Salt amator radyocular kanabyla Spht'le bağ kurabılıyorum Kanm Tanya, annemın Yayca"dan aynldığını soyledı Pekı babam''Ondan hıç sozetmıyor Tanya Tam babamı soracaktım bağlantı kesıldı Anlıyo- rum Evet Babam Yayca'da kalmıştı ve artık hep orada kalacaktı Sonsuza dek Ertesı gun sezgılenm doğrulandı Babam daha temmuzda olmuştu Son sozlen benı gormek ıstedığını soylemek olmuş Savaş korkunç Gazetem Oslobodonje'den bır alıntı yapmak ıstıyorum Savaş sırasında çıkan sayılan- ndan bınnden Söyle başbyor " Potak Camu dıye anılan Saraybosna'nın en eskı camıının avlusuna üç kızkardeş gomuldu hıç Mehha (1961), Mahıre (1966) veAlmese (1971) Melı- ha'nın 7 yaşındakı küçucuk kızı Esma da annesmın yanına go- muldu Üç kızkardeşve kuçük Esma, sığındıkları Velıke Doıre lokantasına atılan fuzelerden olmüşler Bu saldırıda Spehıç aılesı neredeyse tümüyle yok oldu Salt baba ve anne Spehıç yaşıyorlar Çok sürmedı Yakı- nlara duşen bır fuzenın etkısıy le kalp krıa geçırdı anne Spehıç \eodaoldu Gazetedekı habenn devamı- nda aılenın yaşayan tek kışısı. baba Spehıç ın sozlen yer alı- yor "Bu bır suç" dıyor baba Spehıç "Sılahsız ınsanlara ateş etmek\eonlanoldürmek Bu. savaş değü, anayet Benım küçuk torunumun, Esma'nın ne suçu olabılırdı kı n Ama o fîı- zeyı kentın ıçıne salan kışı he- defte çocuklann, kadınlann olduğunubıbvor Kentte başka kımler kaldı kı^Salt bana ve be- nım haıkıma değıl, kendı halk- lannadaacıven^orbunlar Elr gun bu dedıklennun anlamım kavrayacaklar Bu lanetı omur- boyu taşıyacak bunlar BM'nin uçuş yasağı Bu Saraybosna'dakı gunlük yaşamdan bır aynntı Kuçûk bır aynntı sadece Benzeno ka- dar çok, o kadar sık kı bu aynntılann Binlerce genç ya- şam söndu Binlerce umut sön- du Bu kentte yaşamın bır değe- n yok Bır can almak o kadar kolay ve o kadar sıradan kı Elıne sılah gecırmış herhangi bın, bır sersen, bır haydut, bır katıl bunu, bu kentte kolayca becerebıhr Kentı 600 ağır sılahtan olu- şan bır çebk kuşak çevrebyor. Kentın boynuna takılmış bır ilmek gıbı Her gün bıraz daha sıkılan bır ıbnek gıbı 600 ağır sılahtan oluşmuş bır ilmek ne anlama gelır'' Gözunuzde canlandırabıhyor musunuz bunu 1 Hıtler Lenıngrad'ı kuşatıp boğmaya kalkıştığında, kentın çevresını sadece 300 ağır sılah sarmıştı Saraybosna'da 600 Tam bır aydır Saraybosna Havaalanı'na ılaç ya da yıyecek getıren tek bır uçak bıle ın- medı Yardım uçaklan hareketsız duruyor Oysa Sırp savaş uçaklan Gredeçaç, Yayca ve Serebrenıca'yı aralıksız bombalıyorlar Gun- de 50 'sortı'den soz edıhyor Dunya da buna gene sadece seyıra 9 ekımde Bırleşmış Mıl- letler Guvenbk Konseyı, Bosna ustundekı uçuşlan yasaklama karan aldı Karar almak kolay Uygulamak" 1 Hıçbır addı denetım y ok veSırp uçaklan Bosna göklenndeant hayır bomba atıyor Alınan karar sadece vıcdan- lan rahatlatmak ıçın abnmış gıbı Oysa ger- çekte bır ulke, bır halk yok oluyor ve dunya bunu seyredıyor YARIN: Özgürlük düşü Habere gitti ve birdaha dönemedi... ARZL ÇAKIR Eski \ ugoslavy a topraklarında 1991 > ılında başlay an sa> aş onbinlerce insanın ölmesine, mily onlarcasının evinden yurdundan edilerek mülteci dunımuna duşmesine neden oidu. V ugoslavy a'daki savaşı düny ay a duyurmak üzere göre\ y apan gazeteciler de kimi zaman acanasız sataşm kurbanı oldu. Hırvatistan \e Bosna-Hersek'te bugüne kadar görevi başında yerel ve yabancı olmak üzere 30'dan fazla gazeteci \ aşamını \itirdi, bir çoğu da yaralandı. Sırpların 1991 'de Hınatistan'a karşı giriştikleri ilk büyük saWın\ ı gazetesi Suddeutsche Zeitung adına izlemek uzere bölgeye giden Egon Scotland da bir daha geri dönemeyen gazetecilerden. Egon Scotland 26 Temmuz 1991, cuma gunu iki haftadır gore\ yaptığı Hınatistan'dan Vlunih'e donecekti. Gazetesinin ısteği üzerine Hırvatistan'da aniden şiddetlenen ıç savaşı izlemek üzere dönüşünü erteledi. 26 temmuz akşamı yıne gazeteci bir arkadaşıy la birlikte Zagreb'deki otellennden ay rılarak, saatlerdir haber aİamadıkları bir diğer gazeteci arkadaşlarını aramak uzere Glina kasabasına doğru y ola koyuldu. Glina. başkent Zagreb'den 70 km kadar uzaklıkta. Scotland >e arkadaşı, üzerinde dikkat çekecek şeküde "basın" > azan BMVV marka otomobille birçok Hırvat kontrol noktasını geçriler. kimse onlan uyarmadı, Glina'dan geri dönen başka gazeteciler bile bir şe> soy lemedi. Glina'v a y aklaştıkları sırada aradıklan arkadaşlarının arabasını gördüler. Ortaİık sakindi. Ancak arabanın kapıları açıktı \e farları yanıyordu. Aceleyle terk edildiği belliydi aracın. Ya> aş ya> aş y aklaşmaya çalışıy orlardı ki, aniden üzerierine ateş açıldı. İlk kurşun ön caıru delerek içeri giîdi >e Scotland'ı kıl payi tskaladı. \rabaya kurşun yağdırıhyordu \ebirtanesi sonundasağtarafta- ki fan delerek Egon Scotland'ı kasığından vuruyordu. Aracı kullanan arkadaşı hemen geri donerek uzaklaşmav ı başardı. Ancak her türlu y ardım için artık ç«k geçti. Egon Scotland, Sisak'taki hastaneye götürülurken yolda kan kaybından j aşamını yitirdi. Aracın üzerinde büyük harflerle basın > azısı bulunmasına >e araçtakilerin gazeteci olduğunun bilinmesine rağmen ateş açılmtştı. Egon Scotland, daha sa\ aşın başında eski \ ugosla\ \ a'da > aşamını yitiren üçüncu gazeteciy di. Acı haber tez ulaştı. Munih'teyine gazeteci olan eşi Christiane Scotland aynı gece aldı acı haberi. Christiane iki gün sonra Zagreb'deydi. Gazeteci obnanın getirdiği serinkanlılıkla olay yerine gitti. V ol kenarında bulunan evlerde yaşayan Hınatlarla konuşmaya çahştı. Kimse bir şey görmemişti veya hatırlamıyordu. 4ncak Christiane Scotland, Egon'un ölümuy le ilgüi her turlu araştırmay ı y apmay a kararlıydı. Ay nı y erde daha once çok say ıda gazetecinin oldürülduğunu oğrendi. Bu da orada özellikle gazetecilerin hedef alındığını gösteriyordu. Hırvafistan'daki büvük Sırp saldınsının başladığı o gfinlerde bolgede komuta Sırp Çetnik Kapıtan Dragan'a aitti. Dragan, acunasızlığıy la tanınıyordu. Chnstıane Scotland. Dragan'a ulaşmaya çahştı. Ancak başaramadı. \ma daha sonra bır Japon gazeteci. Dragan'la konuşma fırsatını buldu. Çetnik komutan Dragan olayı hatırladığını söyledı. Dragan "Glina'yı Hınatlar'dan temızleme emri almıştun. Özel bir tim kurdum. Ancak biz gazetecilere ateş etmedik. Bız Hmatlara ateş ediyorduk" dedi. Egon Scotland Abnany a'da \ aşa\ an >e daha çok iç politikay ı izleyen bir gazeteci olmasına karşın. Turkıye.Balkanlar \e Ortadoğu'da mey dana gelen olay larla da y akından ılgılıy di. Gorev li olarak sık sık bu bolgelere gidiyordu. Scotland özellikle Turkiy e'yi çok iyi tanıy an >e sev en bir gazeteciy di. Türkiy e'y e ilk kez babasının bir y dlığına BM uzmanı olarak Ankara'ya atanmasıyla geldi. Aunanya'da lise eğitinüni tamamladıktan sonra Tûrkçe öğrenmeye başiadı >e Ankara'da üniversiteye başlayarak İngiliz Dili >e Edebiy atı okudu. \ilesiy le birlikte Mmanya'ya dondükten sonra arkadaşlanna \nkara'ya duyduğu özlemi dile getiren mektuplar y azdı surekli. Egon Scotland, meslek olarak gazetecüiği seçtikten sonra sık sık Türkiy e'y e geldi. Hmatistan'dan donebilseydı eşi Christiane ile birlikte 1992 y ılı başında gazetesi Süddeutsche Zeitung adına Türkiye-Yunanistan-\ ugoslavy a ve Güneydoğu Avrupa muhabiri olarak goreve başlayacaktı. Egon Scotland Adı: Sam CummingsIşi: Silah ticareti Anlayışı: Herkese malgöndennek Tüm savaşlamı tek galibi, bu adam Magazin/TV Servisi - Manches- ter yakınlanndakı Hulme kentın- de, 60 bın metrekarelık depo goru- nuşlu kagır bınada, dunyanın 1 numaralı sılah kaçakçısı uretım yapıyor 66 yaşındakı Sam Cum- mings. 40 yıldan ben tum dunyaya tufek, bazuka, uçaksavar toplan ve mayin satıyor Cummıngs'ın fırması Interarms, bugun dunya pazannın yuzde 90'ına egemen 24 saat ıçınde 500 bın kışılık bır ordu- yu donatabılecek kapasıtede ol- makla ovunuyor Cummings Şım- dıye kadar 10 mıly ondan fazla sı- lah ve yanm mılyar atışlık cephane satmış Muştenlen, dunya ulus- larının yansından çoğu. aynca sayisız teronst. çete. sılah delılen Meslek anlayışı "Gonderebıldığı- mız her yere sılah satanz " Alman Süddeutsche Zeıtung'un muhabın. unlu Mİah tuccanvla yaptığı soyleşının bazı yerlenne ek bılgıler gınyor Bunlardan belkı de en onemlısı, Cummıngs'ın genış eleman ağının, komısyon karşıhğı ış bağlayan emeklı general ve pob- tıkacılardan oluştuğunu vurgula- ması Her ulkede şanlanyla şoh- retlenyle bılınen. ancak Cum- mıngs'le ılışkılennden kımsenın haberdar obrıadığı bu polıtıkacı \e generaller, gozlennı ve kulaklannı surekb açık tutuyorlar Hatırb müştenlenru gormeye. Cummings kendı gıdıyor. onlara koleksıyon- luk sılah armağan edıyor ya da ço- cuklannın okul parasını oduyor Ordu hurdalannın saüldığı her yerde Interdrms var Alınan hurda ya da kullanım dışı malzeme, İngıl- tere'de Manchester a ya da ABD - de Alexandrea'dakı fabnkalara goturuluyor, yenılenıyor, yenı sı- lah yapımında kullanılıyor Cum- mings. şu sıralar eskı Demokratık Alman Cumhunyetı Ulusal Halk Ordusu'ndan kalan sılahlan alma- ya çalışıyor Akıl erdıremedığı konu, bugunku Almanya huku- metının nıçın buna karşı çıktığj "Oysa bu parayla. Almanya'nın doğusunu kalkındırabılırler" dı- yor Silaha giden harçlıklar L nıversıtedey ken arkadaşlan harçlıklannı son kunışuna dek harcıyordu, ama Cummings, pa- rasını başka alanlarda değerlen- dırmeyı tercıh edıyordu. kendme yabana atılmayacak bır sılah ko- leksıyonu >apmıştı Bu ozel yete- neğını, ılk kez 2 Dunya Savaşı so- nunda, Kore Savaşı sırasında düş- mandan çabnan sılahlan sınıf- landırması ıstendığınde gosterme fırsatını bulmuştu Onu gunlerce masa başında fotoğraflarla uğraş- tıran bu C1A ışı. sıkıcı gelmıştı Yıne de, onemlı bır deneyım edın- mıştı Bır yandan dunyada buyuk bır sılah fazlalığı, bır yandan da buyuk bır sılah gereksınımı vardı Soğuk savaş başhyordu Sam Cummings, ABD ıçın yetersız ka- lan sılahlann dunyada çok ıyı bır pazan olduğunu gormuştu 25 ya- şında Intemational Armement Corporation adlı bır posta kutusu şırketı kurdu Bu ortaksız şırketın yönetım kurulu başkanı da. elbette Cummings'ten başkası olamazdı Orta Amenka ve Karayıp ulkc- len hukümetlenne mektuplar ya- zarak kullanılmış sılah alıp mo- dern sılahlar sattığını bıldırdı Ilk yanıt, Panama Ulusal Muhatızlar Örgutu başkanından gelmışlı Cummıngs'ın Ortd Amenka scııı veru boylece başladı Bir gün Yugoslav y a'da silahlar sustuğunda, gerçek galibin Cummings oluğunu, cümle akm anlayacak.