Catalog

ASUMAN KAFAOĞLU-BÜKE’DEN ‘TABLODAKİ KADIN’ Okuyan kadın ‘sakıncalı’ hâlâ! Resim: RENOIR Resim: PABLO PICASSO Yazar ve eleştirmen Asuman Kafaoğlu-Büke, tarihin bir başka köşesinde resmedilenler üzerinden Epsilon Yayınları tarafından yayımlanan açılan katmanlarda bugünü bulmaksa kimi zaman Tablodaki Kadın-Sanat Tarihinin şaşırtıcı kimi zamansa trajik bir keşfediş... Kitap Tutkunu Kadınları adlı yeni kitabında Geçmişte toplumsal yaşama katılmaları engellenen kadının okuma serüveninin izini sürüyor. kadınların ancak kitaplar sayesinde dünyayı Edebiyat, toplumsal yapı ve sanat tarihinin keşfedebildiğini ifade eden Asuman Kafaoğlu-Büke kesişme noktalarının incelikle ele alındığı ile Tablodaki Kadın-Sanat Tarihinin Kitap Tutkunu çalışma, okuyucuyu yapıtlar arasında Kadınları adlı kitabını, “okuyan kadın” resimleri zihinsel bir yolculuğa çıkarıyor. üzerinden sanatın, kitabın ve kadının zaman içinde Kitapta dünyaca ünlü yapıtların içinde gezinerek, nasıl değiştiğini konuştuk. ten çok sayıda roman yazarı okurlarının kadınlardan oluştuğu- manda yapıldıkları dönemin sosyal yaşamından kesitleri, BERRİN KARADENİZ nu dile getirir. Ben buna kadının kitapla büyülü bağı diyorum. sanatçılarını ve onların bakış açısını da aktarıyorsunuz. Ka- [email protected] Ama bir de bunu bir aşağılama olarak dile getirenler var, dının okuma serüveninde sizi en çok şaşırtan şey ne oldu? yani “Kadınlar felsefe, tarih okuyacaklarına gerçeklerden n Tarih boyunca kadın ve kitap arasındaki ilişki tablo- Aslında en çok şaşırtan şey kadınların ne denli sınırlan- lara da konu olmuş. Hatta yeni yapıtlara esin olabileceği- uzaklaştıran kurmaca okurlar” demek isteyenler. dırılmış olduğu. Tarihteki kadının toplumsal konumunu el- Kadınların felsefe, sanat, bilim tarihinde yer almıyor ol- ni Tablodaki Kadın kitabınızda da görebiliyoruz. Bu bağ- bette biliyoruz ama bunu örnekler üzerinden görmek isyan lamda sanat, kadın ve kitap nasıl bir etkileşim içinde sizce? masını kadında bir eksiklik olarak görmek ve göstermek ettiriyor. Elbette hoş sürprizler de oldu, Van Gogh’un ede- Yüzyıllar boyunca kitaplar, özellikle de kurgusal yapıtlar çok yanıltıcı. Suçu tarih boyunca eğitim alması engellen- biyata ne denli düşkün olduğu ya da van Eyck’in inanılmaz kadınlar için çok önemli olmuş çünkü kendi başlarına öz- yapıtı “Ghent Mihrabı”nın ayrıntıları… Bunlar ama öğren- miş kadın cinsinde değil, bunu engelleyen iktidarlarda ara- gürce deneyimleme olanağı bulamayacakları olayları kitap- mak gerek. dikçe büyük zevk aldığım bilgiler oldu. lar sayesinde öğrenmişler. Seyahat etme, çalışma, para ka- n Tablodaki Kadın ciddi bir araştırma ve incelemeye da- DA VINCI’DEN VAN EYCK’E, zanma ve hatta savaşma hakları onlara kısıtlamalarla su- yanıyor. Çalışmanızda hangi kaynaklardan yararlandınız? RENOIR’DAN İBRAHİM ÇALLI’YA nulmuş ya da tamamen engellenmiş. 2000’e yakın resim indirdim ve günlerce baktım. Tekno- OKUYAN KADIN TABLOLARI... Oysa tarih boyunca kadınlar toplumsal kültür aktarımında lojinin bu resimlere bakmayı çok kolaylaştırdığı bir çağda n Kitapta okuyucuları hangi sanatçıların hangi eserle- çok önemli bir rol üstlenmiştir. Kendilerine anlatılan hikâyeleri yaşıyor olmamız büyük bir şans. Bir müzeyi gezerken gö- ri bekliyor? çocuklarına ve torunlarına aktararak kültürel devamlılığı sağ- remeyeceğimiz ayrıntılar eserleri çok daha ilginç kılıyor. Kitapta ortaçağdan 20. yüzyıla kadar çok sayıda yağ- larlar. Kitaplar da bu yüzden önemli rol oynuyor kadının bil- Ayrıca müzelerin eserler üzerine hazırladıkları kataloglar- lı boya tablosundan örnekler yer alıyor. Leonardo da gilenmesinde ve bilgi aktarımında. dan yararlandım. Sanatçıların yaşam hikâyelerini ise genel- Vinci’den Picasso’ya, Jan van Eyck’ten Renoir’a çok geniş Plastik sanatlarda da yansımasını görüyoruz. Ayrıca de İngilizce Britannica Ansiklopedisi’nden edindim. bir zaman dilimi içinde resmedilmiş okuyan kadın figürle- okurken saklı bir dünyanın içine giriyor okuyucu, bu da bir BİTMEYEN ‘SAKINCALILAR’! rine yer verdim kitapta. gizem yaratıyor. Ne okuyor? Ne düşünüyor? Sıkıntı, heye- Böylece yüzyıllar içinde sadece kitabın, okumanın ve ka- n Tablodaki Kadın bize bir yandan şunu anlatıyor: Tari- can, eğlenme belirtilerini görebiliyoruz kitap okuyan kişi- hin hatırı sayılır denli uzun bir döneminde “okumak” ka- dının değişimini değil, aynı zamanda sanat tarihindeki farklı nin beden dilinde. Bu gizemi çözmek ressamlara ilginç gel- dınlar için sakıncalı bulunmuş. Öyle ki bu sakınca “kötü tekniklerle yapılmış resimlerin tarihini de görmek olanaklı. miş diye düşünüyorum. yola düşme”, “erkekleşme”, “asileşme” olarak adlandırıl- Sizi en çok kendine çeken, etkileyen eser hangisi oldu? n ‘KADINLARIN SINIRLANDIRILMIŞLIĞI mış. Günümüzde bu durum ne kadar değişti sizce? Aslında garip bir şey oldu bu kitabı yazarken, hangi re- İSYAN ETTİRİYOR!' Benim gençliğimde kitap okumak siyasi başkaldırı olarak sim üzerine yazıyorsam o anda en sevdiğim ve en müthiş n Birbirinden değerli ressamların artık birer dünya algılandı bir dönem. Evlerden kitaplar toplatılıp suç unsuru bulduğum o oluyordu. Bir sonrakine geçince değişiyor ve kültür mirası olan tablolarından önemli bir seçkiyi inceli- olarak gösterildi. Korkunç bir baskı vardı gençlerin üzerinde. yeni favorim yine o anda incelediğim eser oluyordu. yorsunuz. Eserleri seçerken nelere dikkat ettiniz? Yani kitabın “tehlike” olarak görülmesi bildiğimiz bir konu. Ama sanırım şimdi mesafeden bakınca Jan van Eyck’in Eserlerde özellikle kadının elindeki kitabı okuyor olma- “Ghent Mihrabı” beni en çok etkileyen oldu. En çok sembol Kadınların kitap okuması konusu ise farklı boyutlar- sını istedim çünkü bazı resimlerde kitap bir süs objesi gibi da hâlâ büyük bir sorun. Kız çocuklarının iyi eğitim olana- barındıran, en gizemli ve en zor çözülecek eser olduğu için. yer alıyor, onlar ilginç gelmedi. Ben okuma eylemi üzerin- ğı bulması zor. Bugün haberlerde Afganistan’da kız öğren- Elbette yalnızca Mecdelli Meryem değil, birçok sanatçının de durmayı hedefledim. Bir de farklı okumaları yansıtmak cilerin üniversite eğitimi almasının yasaklandığı öğrendik. yapıtına birbirinden farklı pek çok kadın figürü konuk oluyor. istedim. Örneğin bir aşk mektubu ile acı bir haber veren Gördüğümüz gibi okuyan kadın “sakıncalı” hâlâ… Kitapta yapıtı ile anılan iki büyük Türk ressam da bulu- mektup arasındaki okuma farkı ilgimi çekti. Ya da bir dua n “Kadınlar okumayı bıraktığında roman biter.” Kitap- nuyor. Osman Hamdi Bey’in “Kur’an Okuyan Kız”ı ve İb- kitabı ile erotik bir roman okuma arasındaki fark. ta aslında incelikle işlediğiniz bu sözü biraz açar mısınız? rahim Çallı’nın “Hamakta Kadın” adlı tablosu da incele- n Yalnızca tablolara konu olan kadınları değil, aynı za- Ian McEwan’ın bir söyleşisinde rastladım bu söze. Gerçek- nen eserler arasında. n 10 12 Ocak 2023