Katalog

7MART1999. SAYI676 Haydarpaşa ve Küllük arasında liseyi bitirdi Anadol. Safranbolu'ya kaymakam ağabeyininyanınagitti.Çalışacak.birkaçkuruş biriktireceksonraüniversitesınavlannagirecekti.Unutulmamalı,birdeyoIunubekleyen iki kapkaragöz vardı, birtatil ziyaretindetanışılıp, scvilmiş... KarabükDemirÇelik'te.seksenliraayltkla bir iş bulundu. Ycni personel mcmuruydu Anadol, Ingiliz yapımı memur evlerinden birine kuruldu. Memurla işçi arasındaki aynma, memurlar ise Sovyet yapımı Zis marka perdcli otobüslerlc gidip gelirken işçilerin ellcrindesefertasları.kilometrelerceyolun üzerinde karıncalar gibi dizilmesine öfkelendi. Çözümortadaydı: Sandıka... Naciye ile evlenen, birde oğlu, Kemari olan, üç yıllık memur Anadol, dillerinin "sendika"ya dönmesi için daha uzun yıllar gereken işçilerle konuştu: Örgütlenmeliyiz... Oysaaklıhâlâ iiniversitedeydi, izinalıp sınavlaragirmck ü/cre Kütahya'yagitti. Eski öğretmenlerinin yerini kafatasçılaralmıştı, ne olduğunu anlayamadan hâkim karşısında buldu kcndini, 142'den altı ayamahkumdu. Döndüğünde işsizdi. Fabrikadaki arkadaşları sendika kurmak ıçin ılk adımları atmış, fabrikadaki yolsuzluklarıda ortayaçıkannca aralanna sızdırılan ajanlan görcmemişlerdi. Anadol uyardı ama iş ışten geçmişti. On beş işçiyle birlikte o da tutuklandı. Naciye üzgündü. On sekizinde evlenmiş, hapisliklerinortasmdabuluvermiştikendini.lki gündürortalıktagörünmeyenkocasınıaramaya çıktı, bir işçinin kansı koluna girip "scninle bir yere kadar gideceğız"dedi. Nereye? Müdünyete... Ne yapacağız müdüriyette? Anadol. Yeni arkadaşı uzun boylu, kırmızı sivri burunlu bir adamdı ve Tolstoy'un Harp ve Sulh'unun ikinci cildini çeviriyordu. Tamştılar.adamZeki Baştımar'dı. Bir sabah "serbestsiniz" dedi gardiyan, ortalık çığlığa kesildi, oysa serbestlik hücreden avluyakadardı. Hemenkomün kuruldu, altmış beş komünist, yemekte ve tütünde ortaktı şimdi. Yirmi dört saate beş sigara düşünce, tiryakiellermasumoyunlarkurmayakalkıştılar, ta ki yakalanana kadar. Kulaklar bir evlerden bir cepheden gelen haberlere dikkat kesildi. Almanlaryenildiyenilecekti... Duruşmalar 1944 Ekimi'ndc başladı. Anadol, TKP'nin Karabük teşkilatını kurmakla suçlandı. Berabertutuklandığı on beş işçiden sekizı beraat etti, diğerlerineon üç ile Cezaevine düştün mü, ilk sorubuydu işte. ICısazamandabir"politik"suçlununCebeci 'ye geldiği duyuldu. Reşat Fuat'ın "Orada lazım olur" diye cline tutuşturduğu usul kanunuy lakiminne kadar yatacağını hesapladı,hâkim"birdıyeceğinvarmı?"diyesorduğunda ne söylenmesi gerektiğini kestirdi. Söz dinleyen bir tutuklu ilk duruşmada salıverilince ünlendi. Dilekçeyazıpparakazanmaya başladı. Ya dışardakiler? Eşi, oglu... Kemal, üç yaşına basmıştı, Bulgar ressam M inçe f' e bi r ressam yaptırmıştı ama düşlcmek zordu yine de. Yoksulluğun iki kardeşin arasınabirayvaağacınısokmasından, ağabeyini yaralamaktan mahkum Ayvacı Ismailyctişti imdadına. Birgörüşgününde, Kemarieaynıyaşlardakioğlunugörebilsindi DERGI DEN Merhaba, Bu haftaki kapak konumuz Cumhuriyet okurlannın hiç de yabancısı olmadığı bir isim... Komünist Manifesto 'ya bir lise öğrencisi iken gönü'l veren ve hâlâ bu sevgiyi içinde yaşatan 81 yaşındaki bir komünist: Zihni Anadol. O, adının yamna eklenen bu sıfat nedeniyle hapis yatan, işkence gören, başı bir türlü dertten kurtulmayan yüzlerce "tehlikeli" adamdan biri. '• • Türkiye de komünizm ve komünistler yıllar boyu her görüldüğüyerde ezildi. Ama faşistler, ırkçılar, savaş kışkırtıcılan, halkın pamsını kendi parası gibi yiyip içenler, Susurluk çeteleri büyüyüp çığ gibi geliştiler. Ceplerinde devlet pasaportu, halkın sırtında tepinmeye devam ediyorlar. Millet Meclisi 'nde temsilcileri, sermayede payları, yönetim kademelerinde adamlan var. 'Tehlikelidir' damgasını yiyen komünistler ise Zihni Anadol gibi kendilerine soluk alacak bir yaşam alanı açmak için hâlâ çabalayıp duruyorlar. Topraklarını Truvaatında... Sonraları, denk hazırlamayı, çamaşırları kaynatmayı.çocuklanna "komünist piçleri" dendiğinde verilecek yanıtı öğrendi. Iki mahkumluk arasında kocasınınönerdiğikıtapları okudu, "Gazap Üzümleri", "Partızan"vediğcrlerini... Kocasıduruşmayaçı<anldığında, oğlu Kemal M birlikte Safrane 3Oİu Adliyesi'ndeydi. Hâkim düşünülen 'icap"ıaçıkladı: Salıverilmelcrıne... Sevinç <ısasürdü,ellcrineyenidengeçirildikelep;eler ve uzunca bir yolculuktan sonra Anka"aSoğukkuyu Cezaevi'ndebuldularkendierini. Tarih, 23 Nisan 1944 'tii. Truva Atı adını verdiler koğuşlarına. K.omşu koğuşta kalanlar, yemekleri Kar)iç'ten gelen Beşinci Kolcular'dı, yani Hiter'in casusları. Kırım Hanedanı varisi M. <ırım, ttalyanasıllıfabrikatörlspampinati, \rkeolog Hengelman, Çar'ın süvari alay ınia yüzbaşı Sarafonof... Hepsi de idaml ıktı ve ^üzlerine vurmuştu ipin korkusu. Italyan Dandriya cezaevi müdürünün "Haydi, gö^ün aydın. Cczan müebbete çevrildi, hazıran sivil cezaevine gideceksin" sözleriyle ılındı koğuştan. Inanmadı önce, direndi. Arcadaşlarıgelecektekiaffındüşlcriylebesleliler, kandı. Ertesi gün gazetelerşöyleyazdt: "Dandriyaadindaki Italyan uyruklubircaius, Refah gemımizin Akdeniz'deki seyrini nensup olduğu yere haber vererek batmasııa sebep olmuş, uzun duruşmalardan sonra /erilen idam kararı yargıtay ve meclisçe maylanarak bu sabaha karşı Samanpazai'ndacezasıasılarakyerinegetirilmiştir... Pencereden avluyu gözleyip cezaevinde laşkakimlerinbulunduğunuanlamayaçaıştılar. Ilk gördükleri yeraltındaki Türkiye Comünist Partisi (TK.P) yöneticilerinden ^eşat Fuat Baraner'di. Sonra Hasan Izzettin }inamo göründü, gökyüzüne hayretle bacan, avludaki cılı? ağacı ıısulca okşayan.. îirsorgudönüşiibirbaşkakoğuşagötürüldü Naciye ile Zihni Anadol'un dört çocuğu oldu. Oğulun biiyümesi mektupla iüendi... terk etmek zorunda kalıp dönemeyenler de var. Türkiye de laiklik üzerine ilk tezleri yazan ve aynı hağnazlığın kurbanı olarak üniversiteden atılıp 11 yıl önce Ingiltere de yitirdiğimiz Profesör Dr. Niyazi Berkesgibi... Türkiye devletinin kendisine bas düşman seçtiği bu insanlar içinden ne çete zenginleri çıktı, ne de çete canileri. Onların tek suçu başkaldırmayı akıl edecek beyinlere sahip olmalarıydı. Yüzlerce parlak beynin komünisttir, solcudur damgasıyla safdışı edilmesiyle ortaya çıkan manzaranın mahkumuyuz her birimiz... Önümüzdeki hafta yeni bir • ', ^ Zihni ve Naciye Anadol, Sofya 'da cezaevi arkadaşt Fahri Erdinç 'le... altı ay arasında hapis cezası verıldi. Mart 1945 'te Anadol 'a biçılen hüküm, üç yıl altı aydı. İlk ziyaretçisi ağabeyi Celal oldu, peşinde bir başka kardeşlerinin ölümün eşiğinde haberini taşıyarak geldi gorüşe. Ölüm haberiisevoltadaulaştı,yüzünüyatağınagömdü Anadol. Yargıtay cezasını onaylamakta gecikmedi. Ağustos 1945'tearkadaşlarından ayırıhp Cebeci Cezaevi'ne götürüldü. Karantinada tanıdı Musa Dayf yı. Ceplerindeiğnedenipliğencararsanbulunanlardandı, zarf, kâğıt, posta vc damga pulu, sigara... Suçu,"dönme"kansınıöldürmekti.Müslüman geleneklerine uymuyor diye kezlcrce dövmüş,birgecesevismesonrasındayıkanyıkanmamtartışmasındaçekip vurmuştu. Geçmiş olsun, suçun ne? ye görüşmeci yazdırdı. Görüş günü kahverengilerini çekti, tıraşoldu Anadol. Kucağınaverilen Kercm'i, Kemal diyeokşadı. Altı ay sonra buluşabildi cezası kesilen arkadaşlarıyla. Reşat Fuat, Hikmet Elin, Mustafa Birtem, Ali Tokuç, Sebati Selimoğlü... Komünkurulduyinc,şiirleresannıldıenkederlizamanlarda: Bireski Acemşair: "Ölüm adildir diyor. Aynı haşmetle vururşahı fakiri" neden şaşırıyorsıınuz? Hiçduymadınızmıydıkardcşım hcrhangi birşahın birgemi ambarında bırkömürküfesiyleöldüğünü?... Cumhuriyet Dergi de buluşmak uzere... tpek Çahşlar Düzaltme: Şair Hasan Hüseyin 26 Şubat 1984'te aramızdan ayrılmıştı. Geçen hafta yaptığımız hata ıçın ozür dılerız. CUMHURİYET DERGİ İMTİYAZ SAHİBİ: BERİN NADİ • BASAN VE YAYAN: YENİ GÜN HABER AJANSIBASIN VE YAYINCIUKA.Ş.BGENELYAYINYÖNETMENl: ORHAN ERİNÇ • GENEL YAYIN KOORDİNATÖRÜ: HİKMETÇETİNKAYAB YAZIİŞLERl MUDURU: İBRAHİM YILDIZ1SORUMLU MUDÜRFİKRETİLKİZ1YAYINYÖNETMENhlPEKÇALIŞLARlGÖRSELYÖNETMEN: AYNURÇOLAKB REKLAM: MEDYA C