Katalog

OKURLARA büyük adı Orhan Kemal’i 2 Haziran 1970’de kaybetmiştik. Onun aramızdan ayrılışının üzerinden 40 yıl geçti. Ailesindeki adıyla Râşit Kemalî, yazınımızdaki adıyla Orhan Kemal, yapıtlarıyla yaşıyor elbette. Kitaplarının yeni basımları sık aralıklarla tekrarlanıyor ve genç kuşaklarla tanışmasını sürdürüyor. Bir dostumun anılarından süzülüp gelen “Hapishaneye düşmüşseniz ve tesadüfen Orhan Kemal’le aynı yerdeyseniz, yaşadınız demektir. Orası bir okuldur artık sizin için.” Orhan Kemal bugün de okul olmayı, gerçekçi edebiyatın okulu olmayı sürdürüyor. Gerçekçi edebiyatı, çok yalınkat bir tanımlamayla, toplumsal hayattaki herhangi bir olayın, olgunun karakterlerini, olay örgüsünü öznel ve özgür yaratıcılıkla ele alınması olarak değerlendirdiğimizde, estetik boyutu ve yazarın yaşadığı çağı algılamadaki başarısından da söz etmek gerekecektir. Öznel ve nesnel gerçekliğin yaratıcı sanatçının perspektifinden yansıyan eserdir gerçekçi edebiyat. İşte, Orhan Kemal edebiyatımızda bütün bu özellikleri ortaya koyabilmiş bir sanatçıdır. Aramızdan ayrılışının 40. yılı nedeniyle Orhan Kemal’i bir kez daha hatırlatmak istedik edebiyatseverlere. İlk kez 1976 yılında çıkan ve her baskısında içeriği yeniden gözden geçirilip genişletilerek 10 baskı yapan Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, bu yıl genişletilmiş baskısıyla okurlarıyla buluştu. Bir başvuru kaynağı olan sözlük, mimari ve yapısal terimleri, yeri geldiğinde kavramsal ve tarihsel arkaplanlarını da vererek, somut ve yalın bir dille açıklıyor. Hasol’dan, mimarlık sözlüklerinin yapım öyküsünü anlatmasını istedik. Bol kitaplı günler... Toplumcu edebiyatımızın P eneme, iki komşu alanın ortasında yerini aramış bir yazı türü: Edebiyat ve felsefe farklı sütlerle beslemiş onu. Bugünkü çerçevesiyle denemenin ilk güçlü örnekleri hümanist gelenekte görülür. Montaigne ve Bacon, Petrarca ve Erasmus, beş yüzyılı aşkın bir süredir denektaşları. Aydınlanma’nın, kara romantiklerin bir sonraki hamleyi gerçekleştirdiklerini görüyoruz. Modernler, son önemli atılıma imza attılar, deneme bağlamında. Edebiyat ile felsefenin, duyarlık ve düşüncenin, üslubun ve yöntemin alaşımı, XX. yüzyılda doruk örnekler getirdi. Geniş bir kültür coğrafyasına yayıldı deneme. ervasız Pertavsız ENİS BATUR Felsefi deneme D Hans Blumenberg’in Kaygı Irmağı Geçiyor başlıklı felsefi denemelerini okurken, Alman dili ve edebiyatının Goethe’den günümüze bu yazı yatağına kattıkları gözümün önüne dizildi ister istemez. Bir önceki kuşaktan Benjamin’in, Minima Moralia’nın Adorno’sunun, Günbatımı’nın Horkheimer’inin izleri okunuyor Blumenberg’de; bir o kadar da, Schopenhauer’in ve Nietzsche’nin payı seziliyor ulaştığı kıvamda. Bir adım daha: Novalis, Kleist, Schelling, başkaları. Bir yazın adamı değil Blumenberg; felsefenin, filozofların “iyi yazma” geleneğinden beslenmiş bir düşünür her düşünür iyi yazar şüphesiz, her düşünürde yazınsal arayışın, bu anlamda bir üslup kaygısının öne çektiği söylenemez gene de. Burada, bir kez daha, düşünür (penseur) ile filozof arasındaki ayrıma dikkat çekmek gerekebilir. Düşüncenin, düşünmenin felsefenin tekelinde olmadığını biliyoruz. Bu fiilin, kaldı ki yazmak fiiliyle olmazsa olmaz bir bağlantısı bulunduğu da savunulamaz: Sokrates, yazmamış düşüncelerin, filozofların en ünlüsü. Buna karşılık, bilim insanının (bilim felsefesi yapmadığı durumlarda) ya da edebiyat adamının (Sartre gibi çift küre taşımaya kalkışan bir Atlas kimliği taşımadıkça) düşünme, düşüncesini dile getirme biçimini filozoflarınkiyle bir tutmak yanıltabilir bizi. Valéry kadar düşünmüş, kendini ifade etmiş (Defterler’in oylumu 25 bin sayfayı bulur) edebiyat adamı olmasın: Kimsenin aklından ona felsefe tarihinde yer açmak geçmemiştir. Onca düşünsel alıştırmasına karşın Coleridge’e de. Kimi örnekler, sözgelimi Camus, pusulamızı şaşırtabilir bir ölçüde; bana kalırsa, felsefi denemenin yazınsal temsilcisidir Başkaldıran Adam’da ya Sisifos Söyleni’nde karşımıza çıkan. Şiir üzerine yazdığında, deneme kurduğunda bile filozofluğu ağır basar Heidegger’in; felsefe üzerine denemesini çatarken yazın adamlığı geri çekilmez Blanchot’nın bir terazi olmasa da elimizde, ölçülerimiz vardır. Felsefi denemede, aynı dağa farklı cephelerden tırmanırlar. Doruğa aynı anda ulaşmaları gerekmez. Buluşurlar oysa. Söyleştikleri olmuştur; daha çok, sırt sırta verip susarlar. İLİAZD İÇİN “İstanbul’dan Geçmiş Üç Rus Yazarı”(bkz. NTV Tarih, sayı 10), kimbilir kaçıncı kez Rus edebiyatı sorununu kafamda harladı. 18901930: Büyük bir edebiyatın, büyük bir sanatsal açılımın yanı sıra, boyattığı bir dil Rusça. Buzdağıyla yetiniliyor, hele Türkiye’de. Yeniden, İliazd’a dönmek, ateşimi tırmandırdı besbelli. Yaklaşık on beş yıl olmuş onun yapıtıyla tanışalı. Régis Gayraud, bir başına bir filologçevirmen; bir yayıncı, bir başına Clémence Hiver; ve şüphesiz, İliazd’ın mirasçısı, Hélène… olmasaydı, şairyazar kimliği ‘kitap sanatçısı’ kimliğinin arkasında hiç görünmeyecekti. Şiirlerinin ve oyunlarının Türkçeye gelmesi çok zor. Sessel özellikleri ağır basan bir yazı üretimini bir dilden ötekine taşımak neredeyse olanaksızlaşır bazen; az örnekle yetinemezsiniz, önemi indirgenir bu kez. Şiire, bu durumlarda hep haksızlık yapılır zaten: Pär Lagerkvist’in, Cees Nooteboom’un, hatta Beckett’in, Nabokov’un şairliğini kaç okur bilir? İliazd için de bunun yaşanacağından korkarım diyemiyorum, hiç tanınmıyor oluşu burada ve pek çok dilde daha mı iyi? Elimdeki iki fotoğrafın ilki gençlik yıllarından, ikincisi olgunluk döneminden. Giacometti’nin sekiz karakalem portre çalışmasını da katarak yüzünü zihin perdeme oturtmaya çalıştım. Bu da bir tanışma biçimi. Ben önemserim.? TURHAN GÜNAY eposta: [email protected] [email protected] Vladimir Nabokov Samuel Beckett Cees Nooteboom Petrarca Montaigne İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına İlhan Selçuk?Genel Yayın Yönetmeni: İbrahim Yıldız?Yayın Yönetmeni: Turhan Günay? Sorumlu Müdür: Miyase İlknur?Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı?Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.?İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0(212) 343 72 64?Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL.?Cumhuriyet Reklam: Genel Müdür: Özlem Ayden/ Reklam Müdürü: Eylem Çevik?Tel: 0 (212) 25198 74750 (212) 343 72 74?Yerel süreli yayın?Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. CUMHURİYET KİTAP SAYI 1059 SAYFA 3