Katalog

temsıl krızı meselesının uzerıne daha fazla eğılseydı Bılmıyorum belkı bu ko nuda başka bır kıtap yazdr Roman turu donuşuyorsa nereyc doğru gıdıyor^ Ycnı bır ture mı evnlıyor'' Bunlar çok heyc can verıcı sorular MODERNİZM VE POSTMODERNİZM Modermzmıtı artık tc ttnılgutunun kalmadıg'ı elestırısını orlaya koyan po\t modernızm bağlamında konuşursak, mo dernızmın geçtrlılığını yıtırdtğı, postmo dernızmın onu bıtırdıg'ı soylenebılır mı> Hayır Postmodernızm, aslında çok basıt bır şekılde soylemeye çdlışırsak modernızmın sorgulanması, modernız mın bızde yarartığı bırtdkım duş kırıklık Iarını, tıkanmaJarı aşma mueddelesıdır Yazdığım romanda şoyle bır lumlc var "Duşlerımız kadar duş kinklıklanmız da kımlığımızdır, belkı daha da fazla Bu du\ kınklıklarının devnmlere olan ınantı yok ettığı savlart da var Ben devrımlere olan ınancın kaybol duğuna ınanmıyorum, belkı devrımın ta nımı değıştı Hem sadece pohtık devnm lerı duşunmemek lazım Orneğın dunya bır cınsel devrım yaşadı Teknolo)ik dev nm yaşadı ijunun ıçın soyledtm bu savt, postmo demıztn ıçın Soğuk Savas sonrası tnsanla n lyııe eylemsızleştırmek ıçın Amerı ka'nın orlaya çıkardıg'ı bır duşunce tarzı denıyor Hayır, buna katılmıyorum Çağdaş sanatta ınanılmaz devrımci dınamıklerle escrler uretılıyor Yalnız onlarda yarama/ bır çocuk sokak cstetığı var Grafıtıler, rap çiler, sokak sanatçJarı înanılmaz bır eneıjı bu, ama sıstcmın kendı ıçıne alıp yararsız haJe getırmesını engelleyıcı boyutları az Çok kolay sısteme entegre olabılıyorlar Arka sokakların muzıg'ı olan hıp bop şu anda tn buyuk tndustrı urunhrınden bırı 1 Sızı bundan ne kurtarabılır' Daha buyuk bır etık bılınç Ftığı polıtıkayla sı nırlamayacağız, devrımın belkı de tanı mını değıştıreceğız Şu anda ganp bıı devrımı yaşıyoruz gıbıme gelıyor Çunku ınsanlar artık farklı yaşam A ıstıyorlar, o basık bınalarda oturmanın, gunde 10 12 saat çalışmanın harıcınde Avrupa'da haftahk çalışma saatının 35 saate ındırıl mesı devrım değıl mı • Reform değıl ben * ce, devrım Marx ruyasında gorse ınan mazdı Ne yapacak ınsanlar o boş za manlarında^ Herhalde kapıtahstler bu yuk bır keyıfle o boş vakitlen ışgal etmek ıçın neler uretebıleceklennı duşunuyor lardır, ama belkı de bu yepyenı bır bılın cın doğmasına sebep olacak Niiüfer Kuyas'm kltabı konuşur glbl, sankl biz karşısındaymışçasına sıcak bır havada Kpnrli duşıındugu $eylerı bıziere de dusundurtmek ve farkına varmamız İCln sorular sorarak vazmıs Blrçok denemesmın sonuna soru cumlesl koyarak bltirmis Bunun sonucundada her zamankigibi blzlerl de soru soran sorgulayan cevaplar arayan bir topium hailne getırme cabası yatıyor Postmodernızm ve modermzmden bahiedınce henıen akla Turkıye'de mo dernızmın tam olarak yaşanmamast, ek sık bır modt rnlıkte olrnanıız nedenıyle postmoderm\t a^ılımların sakat olduğu t Uştırılerı de gelıyor Modernı/mımızde eksıkJıkler var dind tdm yaşayamamak gıbı bır duşunce ye katılmıyorum Osmanlı Turk mo dernlcşmesı ınanılmdz bır seruven Jale Parla'nın çaJışmaları bunu gostenyor za ten 1870'lerde Ahmet Mıthat Efendı gı bı deneycı, ycnılıkçı, devrımu bır ro mancı ndsıl doğabılır' Bu yuzden Os manlı 1 urk modernleşmesıne buyuk bır şefkatle bakıyomm Batı dunyasının ap talca bır onyargıyla bunu gormezden geldığını duşunuyorıun Modernızmımızde eksıkJıkler var, ama ı> hangı ulkede yok ki 1905'te tamamlddı ldiklığını Frdnsa Daha 100 yıl once Bu bır sureç, Batı ıçın de geçerlı Postmodernızm, modernızme karşt bır muhalefet gorevını mı ustlenıyor? Modernızmımızı sorgulamaya, onun la hesaplaşmaya ıtıyor fakat ganp şeyler de uretıyor arada Bunun bıraz da dun yadakı polıtık durumla ılgılı olduğunu duşunuyorum Bır ara postmodernızm partıkulanst, yanı ozgulcu ve ayınmcı akımlara çok ızuı verdı, dendı Evrensel değerlere karşı çıkıyor, herkes ne ıstıyor sa yapsın anlayışına yol açıyor gıbı algı landı Oyle değd aslında Bız burada Ba tı'nın bır guzel oyununa geldık Öncelen "herkes ne ıstıyorsa yapsın" dıyen Batı, şımdı Ottadoğu'da "herkes ne ıstıyorsa yapmasın", hatta "herkes benım ıstedığı mı yapsın" dıyor Hangı postmodernızm bu^ Medenıyetler çatışmasından bahse dıp 'bunlar demokratık olamaz, bızım uygarlığımıza erışemezler" derken, şımdı hufıın ürtadoğu'ya demokrası getırmeye çalışıyor Bunun postmodernızmle alakası yok, tdmamcn polıtık konjonkturle alakalı Yanı, postmodermzmın çabalarının bır karşılığı var Bunu gormezden geleme ytz Postmodernızm zaman zaman rahat sız eden, genel geçer bır vazıyette olma nın yanı sıra, daha once sesını çikarama mış ınsanldrd da ses çikarma ımkânı ta nıyor Ama bunu hâlâ pıyasa çerçcvesın de konuşuyoruz Sonuç olarak, bır pıya sa ışı PoUmodern yazarlara yontltk eU^lırı lerden bırı de yazarlığın zanaata ındırgen dığı, mabaret gosterısıne donuşturulduğu yonundt Ptkı sıze gore etık yanı da sağ lam yazarlardan } urkıyt dc kımler var' Mesela po\/modtrnlığı uztrıne en <,ok tartışılan Orhan Pamuk'' KesınlıkJe Orhan Pamuk Çunku modernlıkle hesaplaşıyor ve I urkıye'nın modernhkle hesaplaşmdsınd çok farklı ve alışılmadık bır açıddn yaklaşıyor $u ana donuk bır soruyla bıtırelım ıs tersenız soylesıyı Roman yaztyorsunuz, bellı bır çevre roman yazdığınızı bılıyor, Hılmı Yavuz da kose yazısında bahsettı bundan Bu durum korkutmuyor mu sızt/> Çok korkuyorum Hatta şoyle bır plan gelıştırdım kendıme, eğer roman kotu olursa kımlık değıştırıp îngıltere'ye yerleşeceğım Insdnlar benı unutana ka dar orada kalacağım' Ben gızlı gızlı yazıyordum Eşımden dostumdan duyulmuş herhdlde Yoksa ben dunyaya ılan etmedım roman yazıyorum dıye Madem kı boynumuzu uzattık, boynumuz kıldan ınce dıyeceğız artık Sonuçta bır beklentt olusuyor tşte bu yuzden yedckte kaçış planları sakhyorum Roman ne zaman yayıma hazır olur? Bu yılın sonlarına doğru ya da yenı yıldd yayımldnır dıye umıt edıyorum • Başka Hayatlar/ Nılufer Kuyaş/ Dunya Yaymları/ 276 s Soru sorduran denemeler L"JA. şebnemBİRKAN N ılufer Kuyaş denemelennı, 'Baş ka Hayailar' adlı kıtabında ya lyalidi yımladı N ılufer Kuyaş telsefe eğıtımı almış çevırmenlık, gaze tecılık ve tıyatroculuk yapmış sonra da gon lunu edebıyata kaptırmış bır yazar I urk toplumunun en buyuk eksıklığının, sorgula ma ve duşunme tembellığı olduğunu fark etmış 'Başka Hayatlar' adlı deneme kıta bında da bızlerı, duşunmeye zorluyor Fel sefenın ışığında, edebıyatla, ıç îçe olan du şuncelerını, Turk okuyucusuna sunmuş Hızlı akan şehır hayarında zamansızlıktan duşunemcuığımız bırçok şeyı sorgulamamız ıçın, denemelerıyle bıze fırsat yaratma çaba sında Nılufer Kuyaş'ın annesı de yazar ve Nılufer Kuyaş da daha çok kuçuk yaşlarda kendı oykulerını uydurmaya başlamış An cak kendısı yazmak ıçın uzun zaman bekle mış Rılke'nın 'çok gençken yazılan dızele rın pek kıymctı yoktu, uzun sure bekleme Iıycu ınsan, anlam ve lezzet toplamalıydı, mısralar sanıldığı gıbı duyguların değıl, K İ T A P yaşamış olmanın verımıdır' sozunden yola çikan Nılufer Kuyaş çok şey ya şayıp bunları suzgecınden geçirıp ozellıkle de edebıyat ve felsefcyle ıl gılı anlam ve lezzet toplayıp, ondan sonra vazmayı seçmış Denemelerme gencl konulara egıleıek başlıyor Çc şıtlı ya/arlarla ılgdı oykucukler çıkı vor karşımıza Cemal Sureya nın kol duğmelerını hoşlandığı kı/.lara ver dığını, bu nedcnle çoğu zaman eksık kol duğmclerıyle gezdığını oğrenıyo ruz Puşkın ın dekol duğmelerının eksık olduğunu soyleyıp 'o da mı Ce mal Sureya gıbı yapıyordu' dıye soru yor Nılufer Kuyaş Matısse'ten, her gun dunyayı ılk kez goruyonnuş gıbı bakmayı oğrendığıne değınıyor ve bızı de meraklandırıyor Edebıyata tutkun bın olarak edebıyat de nemelerıne Tolstoy'un 'Savaş vc Barış'ında kı Nataşa'dan etkılenmesıyle başlamış Ilgı smı çeken yazarların bakış açılarını ve felse felerın yorumluyor Proust, Flaubert, Dos toyevskı, Umberto Eco, Rousseau, Sartre gıbı yazarlara değınıp bızlenn de onlara ılgı duymamıza sebep oluyor 'Edebıyatı yoksul olan ulkelerın tatıllen de yavan olur Du şumdelu tatıl çantasına gıren, sıze onerdı ğım bu bırkaç kıtapta emınım bazı sorula nn yanıtlarını buJacaksınız' dıyen NıJufer Kuyaş, edebıyat okurken çevremızı daha farklı algılayacağımızı ve bu nedenle de ' kolay unutulmayacak bır tatıl yaşayaca ğımızı' soyluyor Nılufer Kuyaş'ın en çok ustunde durdu ğu şey etık ve estetık Bu konuyla ılgılı bır deneme de yazmış 'Etık ve Estetık' adlı de nemesınde Nurullah Ataç'ın 'bıle duyuş' dedığı 'bızım olamayan bır sıkıntıyı başka larında sezıp onu kendımızınmış gıbı kavra 757 mak' durumunu bı?Iere gostenyor Etık es tetık ahlak ılışkısını oldukça farklı açılardan açıklayıp bı/lere derınıne uıme hrsatı tanı mış Nılufer Kuyaş bu denemesıyle okuyu cusuna bunları sorgulatmak ıçın şoyle bır açıklamaya yer vemıış "Hatta etık, ahlak felsefesıne verılcn addır kımılerıne gore Ama ahlak karşılığı olan moral sozcuğu I arınce moralıs yanı orf âdet kokunden ge lır ve yaşamdakı odevlerı tanımlar, etık ıse Yunanca ethos, yanı 'karakter' kokunden gelır ve ınsanın değer urctme ozellığını be tımler Buna gore, ınsan neyı nedcn yaptığı nı bılmeden ahlakı kurallara uyabıhr, oysa etık davranmak ıçın değer bılgısı şarttır Orneğın 'kımseyı oldurmeyeceksın' demek başkadır, 'yaşamak en temel ınsan hak kıdır' demek başka Ahlakın çıkış noktası olumsuzdur, yasak ve sınır koyar, etığın çı kış noktası ıse olumludıır, değer arar, bu nedenledır kı ınsan hakları dedığımız şeyı ahlaktan değıl sadece etıkten ruretebılırız Sa nat da sırasında orf ve âdetlere uymayabılır, hatta yasaklara karşı bıle çıkabılır, ama etık değer uretmedığı zaman sanat olmaktan çı kar, çunku ahlak bellı bır anda hayatı kuşa tan kıırallardır, halbukı hayat surekh ak maktadır Edebıyat ahlakın lyı kotu ıkılem lerıyle kısıtlamama ayrıcalığına sahıptır, çunku etık ıle estetık arasında ıçkın bır bağ vardır, ahlakın ıse estetıkle boyle bır bağı hıç olmamıştır " Bunları okuduktan sonra duşunmemek, hatta bazı kavramların dennlerıne ınmemek olası mı? Nılufer Kuyas'ın denemelen kendı yaşadığı şehırlerı ırdelemesıyle suruyor Bos ton'dakı oğrencılık yılları, Roma, Tokyo, Berlın'dekı yaşamı, tıyatro tutkusu, babası, Fransız devrımıne olan yakınlığı Tum bunlar 'Kımlığın Labırentı' adını verdığı bolumde karşımıza çıkıyor Nılufer Kuyaş kıtabının sonlarına doğru edebıyat ve roman uzerınde daha da fazla yoğunlaşmış 'Dunya Edebıyatı Var mı?' dı ye sorarak başlıyor denemelerıne Kapsamlı olarak, Turk romanına, Rus romanına, Mo reta'nın bakış açısına değınmış Nılufer Kuyaş, kendını rahatsız eden konuları va zarkcn, dunva edebıyatının dalıa tşıilıkçı bır platformda olmasını dılıyor Nılufer Ku yaş, romanın artık eskı kalıplardan kurtul dıığunu venılıkçı olduğunu, olııp hıtenlerı anlatmak ycrıne, venı bır şev ınşa ettığını soyluyor I ler şevden onemlısı romanın amacının ta kendısı olduğunu belırtmış Romanın ne sovkdıgı degıl nasıl sovledığı onem kazanmıştır son vıızyılda 1 um bunla rın yuzunden, tomanların yapilarıyla ılgıle nılmelıdır Nıluler Kuyaş ın kıtabı sorularla çıkışlar arama çabasında Nılufer Kuyaş ın kıtabı konuşuı gıbı sankı bız karşısındavmışçasına Mcak bır ha vada Kendı duşunduğu şcylerı bızlere de dusundurtmek ve farkına varmamız içm so rular sorarak yazmış Bırçok denemtsının sonuna soru cumlcsı kovarak bıtırmış Bu nun sonucıında da, her zamankı gıbı bı?le rı de soru soran, sorgulayan levaplar ara yan bır toplum halıne getırme çabası yatı yor NıJufer Kuyaş, her ne kadar çogunluğa ulaşmak ıstcdığını soylese de, çoğunluğun bılgısı bu sonıurı sormaya ve dc ccvapla maya yetmeyebılır Kuyaş okuyucusunu fel sefeye ısındırmak ıstıyor, ancak bunu soru sorarak ve konulara değınerek vt daha koklu bllgıler vererek de yapmalı Son dere ce olumlu yapıcı urkutmeden gırmış ko nulara, gunluk konuşma dılını kullanmış, fakat gene de bır bılgı bırıkımı gerekıyor bunları okumak ıçın Bacon'ın denemelennde dedığı gıbı 'kı tap vardır ancak tadına bakılmak ıçındır, kı tap vardır yutulmak, kıtap vardır çığnen mek, ozumlenmek ıçındır, başka deyışle kı taplann bazı bolumlenne goz atmak, kımı sını baştan sona şoyle bır okuyup geçmelı pek azını da her avrıntı uzerınde tıtızlıkle durarak adamakallı okumalı' Dolayısıyla bu kıtabın bır tadına bakmak, bazı yerlerını yutmak, bazı yerlerını çığnemek, bazı bo lumlerıne goz atmak, bazılannın da şoyle bır uzennden geçmek , bazılannın da uze nnde durmak gerekır Bacon'ı dmlemelı ve Nılufer Kuyaş'ın denemelerını bu bakış açısıyla okumalı ve sorgulamalıyız • SAYFA 19 C U M H U R İ Y E T SAYI