Katalog

Özgürlükçü Düşüncenın Dev Kitaplarından Biri: Özgürlüğün Ekolojisi Ozgüplükçü bir toplumu yaratma imkânları Murray Bookchın'in kapsamlı bir ekolojik toplumsal teori oluşturma çabalarının doruk noktası olan "Ozgürlüğun Ekolojısı" buyükbir kazanımdır. Bookchın'in daha öncekı çalışmalarından da ortaya çıkan perspektıfı derın bir şekılde ekolojıde kök salmıştı. Bu kitapta, ekolojık analızını, gerçeklığın tam gelışmış bir teleolojık organisist yorumuna genışletmektedır. JOHNCLARK urray Bookchın ın kaps.ımlı bir ekoloıık rcon oluşturma c..ıbaları nın doruk noktası olan Ozgürliiğün Ekolojisı huvuk lıırk.ı/.ınım dır Rookchın ın dahaoıuckıçalışmalaıın dan d,\ ortava cıkan pcrspcktıfı derın bır şckıldcckolojıdckok salnııştır Bu kitapta ckolojık anali7inı gerccklığın t.ım gelışmış bir teleolojık organisist vorunııına gtnış letnıektedır Sonuc, onun bcnlık toplurn vedoğateorılerını butunleştırcbılcn tutar lı.kapsamlıbırmetalızıkkonunıdur Bookchın evrımının krıtık noktalarında Batı duşuncesının ıleıledığı vonu soıgula maktadır Batı duşuncısı başl.ıngı<,tan bcrı toplumsal tahakkum ışaretlcnnı taşım.ık tadır Sokrates tcn oncekıler patrıvarka nın devletın veo/el mulkıvetın ortava t,ık nı.ısından oncc gckn organık toplunı dc ğerlerının ı/lcrını korudukları haldc daha Lflatunvc Arıstoteles ın/arnanırulatahak kum rasvon ılıtcsı dcrın bir şekıldc kokleş mıştı I lıverarşık otorıte aşkın bir dıı/en kavnağıduşurıcesındevansmıaktadır sınıl değerlerı ınsan doğası kav ramlarına gır nıektedırvcdoğanınkcndısılekelenmckte va da doğava valnı/t ı ır ıçsal bir deper ıt fedılmektedır (>crç.( klığın bu hıverarşık tahakkumcu goruşu gelencklc mıras bıra kılıı Protcstanlığın ulus dcvlctın \c kapıta Ii7mın vuksclışıvle bırlıktc toplum paı\.ı lanm.ıva başladıkıa hıvcrarşık dunva go ruşunun bırlığı de sarsılır I oplum ılc bı rev arasındakı ıkılık tanımlandıkça \e benlık ıle otckı arasındakı açıklık gcnışle dıkce Batı duşuncesı butunleşnıış bırger (.ekfık goruşunu pıderek desreklevcmc/ halegelır Karte/vendualı/nııavrıo/ndve nesnel alanlarv arsavaı veıkısıncdesağlam bir temel veremcv Matervalı/nı ve po/ıtı \ı/m nesnel .danı Urcıhcdır\c bir o/ncllı fı kabul ettıpınde bıle bu sadecehav.dı bir o/nellıktır, ıdealı/nı \e o/nekılık ıse akıl dışılıkvebenullık olarak yo/laşır Brookchın gdcncğı venıdcn ınşactnıek ıç,ın ıkı adım gcrıvc nıodern duşıınccnın parcalanmasının otesıne \c klasık donem degundenıegctınkn hıverarştnınoteMne gıtmevc c.dışır Sonuc, o/gun vaadını dunvanın Logos unu ort.ıva cıkarmak \c vaşanıa sanatındı bı/e rchbcrlık ctnıek yerınc gefırcbılmesı ıcın B.ıtı lelselcsını sı nırlılıkiarındankurt.ırnıaçabasıdır Bu projcnın başl.mgıcı akıl kavramının vcnıdcn ıncclcnmcsıdır Bookchın akıla Batı duşunccsının ha^ında sahıp olduğıı ınlamı vcnıdcn vtrmomı/ gercktığını ılerı surer Logos olarak, "gcrçcklığın ıçkın bir ozelhjiı hatta dunyanın orgtıtlevıu ve nıo tıve edıtı ılkesı olarak akıl (s 89) Lpıste molo|ik bakı^ .i(,ısınıl,ın akıl spekulatıf bılgı bu Logos un doğasının kavrannıası anlanıına gclır Fak.ıt bu bılgı ancık ger (.eklığın kcndibindt ıı,kın olan raivonalıtc ncdcnıvleol.ınakhdır Bu ı<,kın dunya ak lı to7iın kondı kcndını orgutlcvıcı nıtc lıklennı ıfadeeder bılındılığedoğru ı<, kın bir çaba gosteren gerçeklığın ınorg<ınık ve organık du^evlerındekıgulıoznellıktır' (. 89) ()/nellıfın tamanıcn ncsncl bır dunya dan t.ınıanıen gelışmış bır şekılde ortaya Viktığı cUilavışı son derete problematıktır \ c ınanılma/lıgınuı ıdcdızmc va da pozıtı \ı/nıc \crilcn bırcok avrıt.dıktan sorumlu olduğunakıiiku voktur Ancak \aroluşun tıını duzevlerınde bırlıkte \arolan nesnel lıkveo/ndlıkaltcrnatıhhcrzamannıcvcut olnıuştur Spınoza bovle bır goruşu ıvı bır şıkıldc savunnuiitur \c çagdaş fcUcfc sıs ttmltrı ıle sııreı, lelsefesı gmjıı bır şekılde avnı vt)ne ışaıct etnııştır Bu (,o/unıun Bo okcrunvırMvonunda Ikgelın tozo/nel lıktır so/u ıdcalibt ı^crınılcrınden iovul muş \ı doR.ılcı nıonı/nı tcrımlenvlc v'enı dt n vorumlannııştır o^nellık terımı to /un her orgutlenme du/evınde \ e tıım >O > ııuıt bi(,ımlerı i(,ınde kınılıgını (.lengesını \enmliliJSini \c bclırlı bır olgular dı/geiin dckı verını korum.ık U7ere tlLtıı hırbtym dt ışledıgı olgusunu ıfade eder (s 40Î) Bookdiın ıınlırgenıetılığın (kı bunao/nel cılıf ı de ekltvebılırdı) ınsanı olnıavan fe nomenlerde ıı,kın olan vuksek nısus. oz or gutlcnnıcvckcndı kcndını v.ıratnıadu7cvı nı vadsıdığını ılerı surer(ıbıd) lumdoğa nın i(,ındekı bu nkın tdeolo|i katı bır de tcrmını/mı ınıa edcr şekılde vorumhmma maktadır Daha<,ok her\arlığın dıj*er\ar lıklarla dıvalektık ctkıkşımı i(,ınde anlaşıl ması gercken rutarlı bırpelışme volu oldıı ^unıı belırtır Bovlelıkleorganık butunkık \e dıvalektık gelışnıe anlavışları doğanın akılulıjîı i(,ınde kok i.ddıklan ıı,ın He gtl ın ıdealı/mınde va da Marx ın tanhsel m.ıterv.dızmde sahıp olduklarından ı,ok daha kapsamlı bır tenıd ka/anı rlar Bu goruşegore doğa bır o/ gelışmciiıre cı n,ındc organık bır<,ı şıtlılık i(,ındebırlıktır BovlclıkJc doğru[nunj gelışımı bo vunta bır \nrnııı kendı kendını tamamla masında gı?lı tıkellıklerının tanılıkları va da butunkıkkrı lyndc (ti(,tk a<,m,i!>ında' vatar(s 113) Bu \A\m\Mt varatıtı etkın lık ıc,ın bır <,cr(,e\eolmavan aktıf bır do ğa anlavışını ırade eder Insanın dogava hâkım olm.ı pıoıesı valnı/ıa ınsan o/ncllı gı oltkı olarak dofanın tcsırcdılcmc/ nes nellıftınc karşı sınırlanna ulaştığı ıcın vanıl tıcı değıldır Daha cok ınsanlığın ctkınlık ve O7nellıkle ıstıla edılnıış temeldekı orga nık bır butunluğun bırlığıne dahıl olduğu nugo/ardı cttığı ıçın v.ınıltıcıdır Oznellığın cvrımcı gelışını du/enınde, ınsanlık oz bılınçlı kılınnuş doğadır bu hem I lcgel de hcnı dc Mar>. ta kapsamlı bır şekılde gclıştınlnıış bır duşuncedır Kı kat bu duşıınurler ıçın ınsanlığın evrenscl bır o/ bılınç olar.ık kavranışı tahakkum ıdeolojısıvlc ve Bookchın ın hâkunıvet epıstemolojısı dedığı şevle bozulmuştur Bookchın ıçın bızım ışlcvimız kendınıızı doğanın u/erıne (duşıınurler va da uretıcı ler olarak) verleştırnıek değıl onenılı bu parçasını oluşturduğumuz tdeoloıık gcb şım sureundcışbırlığı yapmaktır B17 do ğadakı ortuk anlanılan belırtık hale getır melı v e doğanın ıç çabasını daha hızla çe şıtlılığc doğru gtnışlctnıe lıvı/ (s 453) Uoğavı d.ıha doğurgan çeşıtlı butun \c bırlcsnıış kılnıak olan doğalcvrımın gızb ısteklerını anl.ım,dıvı/(s 484) Bu noktada ekoloıının metah/ığı ıleeko lojık etık vc polıtıka arasındakı hağlantı açık hak gelır Doğ.ının akılcılığının dıkka tc alınmasınd.ın ortava çıkan 07 gdışını vc çeşıtlılık ıçınde bırlık anlavışlanna bcnlık ve toplıınıs.d kurıınılara gore sonıut bır an lanı verılmolıdır Bu nedenle ekolojık bır toplunı çağrısı nıodern toplumda ortava çıkan ba/ı çev rc sorunlarına daha ıvı bır çozunı onerısı değıldır Daha çok uvgarb ğın tam bır met.ıh/ık ve ahlakı eleştırısıdır, ve doğava karşı ısv.ınına son \ernıesı ıçın bır onerıdır Anıa Bookchın e gore bır ol gıınun elcştırel olar.ık anlaşılması ıçın ko kenının ve gelışınıının anlaşılması gerekb dır C)rtuk bır bıçınıde kabul ettığı gıbı o olgunun otekısmı anlamak da çok onemb dır Bu nedenle uvgarlığın anlaşılması. uv garlığın ıçınckn çıktığı vc sebatları konu sund.ı Dunva l.ırıhı nın scssi7 kaldığı tonlumlanndaanlaşılmasınıgerektırır K.ı bıle toplunıları va da Bookchın ın verdığı adla" organık toplumlar " Bookchın ın tartıştığ 1 org.ınık toplumlar kendılığınden oluş.ın baskıcı olnıavan \c eşıtlıkçı" toplunıl.ırdır (s 8?) Bu toplunı ların değerı kı ndılığınden oluşm.danndan kavnaklanm.ı/ (aslında bu sınırlılıklannın tenıelıdır) toplumsal kurumlannın ve dc ğer sıstemlerının ekoloıık dunva goruşıın de ıçerılen hıverarşık olnıavan çeşıtblık ıçınde bırlık ılkclcnnı cısınılcştırmesı olgu sıındavatar l'aui Kadın Dorothv Leevedığerantro ıologlann çalışmaları temdınde Ikıokc un bu toplumların her kışının bırıcıkbğı nı v ıırgulavan ve ışbırlığınc davalı bır v aro luştarzınıonemie vcn toplumsal dt ğerlere sahıp ol duklarını ılerı surer 1 lerkesın temel nıad dı ve toplumsal ıhtıvadarının karşılanması koşulu, toplumsal yapı ıt,ın tcmcldır Yal ni7ca bır topluluğun uycsı olma tcmelınde verılenbır' ındırgenemezasgarı' varclır(s 142) Lıderlık vardır, ama /ora dayalı de ğıldır \ c doğası gcreğı ışlev seldır \ e bu ne denlekurumsallaşmış bır hıverarşının var lığını ıfade etmez Doğadan mutevazı ta leplerıvc temel ıhtıvaçların karşılanmasına ılışkın vTirgularıyla, bu toplunılar çelışkılı /evk ılkelerı ıle gerçeklık ılkelerının vara tılmasınd.ın kaçınabılmışlerdır Bu neden le sertıceudusel baskı gereksı/dı ve(,eşıtlı bıçımlercie sapkınlığa gorecegenış bır top lums,d ıfadealanıtanınabılıvordu Sonola rak, topluluğun ışbırlıkçı yapısı çok bu vukoneme sahıp olan toplumsal veekono nıık bır kcınumu ışgal eden kadınların beslevıcı duvarlılığının onenıını v.uısıtı vordu Kddıntaolanlaozdcşlcştırılcn vıvc cek toplanıa ımgelenıının toplumun sını gcsd repcrtuvarında avcılık ımgelenıının verını aldığı sabıt toprak topluluğunun gclışıvlc bırlıktc kadınların oncmı artnıış tır (s 143) lopluluk kadıncaolana savgı gostererek beslevıcılık\enesneleştıncıol nıavan sevgı gıbı değerlere sadakatını ılan etnııştır Bookchın tum toplumların doğa ınıgele rını kcndı toplumsal vapılannın bır pro jeksıvonundan turcttıklerınc ınanıvor Bu toplumlar ışbırlığıne davalı \ aroluş tar/la rı \c hıverarşık olnıavan değerlerıvlc do ğavı da kabue topluluğunun butunsel bır parcası olduğu uvumlu bır topluluk olarak goruvorlardt Bu bakış doğavlamucadele gerekldığınıortadank.ddır.ın varolanıhtı vaçlar sıstemıvle olanaklı kılınmıştı Bu nıaddı toplunısaKeınıgcscletkenlcnnbır sonucu olarak org.ınık toplumların eko lojık olan bır vapılan \e bılınclen \ardı Bununla bırlıkte Bookchın ın toplumsal donuşum pratığının hedetı olması gereken ekolojık toplunı a atfettığı oz bılıncc \e duşunnıe vetencğınc [reflectıveness] sa hıpdeğıldıler Bookchın org.ınık toplumun bakış açı sının valnı/ca erdemlerını dcğıl avnı /a manda cıddı kısıtkımalarını da vurgula maktadır llkel toplumu ıdealleştımıcktcn dıkkatle kacınnıaktadır Kıtlığın bır ıhtı vaçlar ve kavn.ıklar sorunun.ı ındırgen nıesının sonund.ı t.uıı da du/eltmeve \o ncldığı ekononııst b.dcış acısına teslım ol duğunu ılerı surer (s 155) Ozcllıkle S.ıh lıns e vonelık bu eleştırı haksi7 dcrecede serttır <,unku Sahlıns ın ılkel bolluk analı/ı uvgar boUuk kav ranılarının vc tcrsızlığını ortava kovnıakta onenılı bır eleştırı ışlevı gorebüır ve /orunlu olarak basıtlıkçı bır şekılde ılkel olana donuş arzusunuıt.ıdeetmez Ancak Bookchın ın ılkel topluml.ı ılışkılı olarak ışaret cttığı nokta kesın ve agktır Bu toplumun ka/a nımları nc olursa olsun ıhtıvavlannın go relı voksulluğu ve ıns.ınlığın zengın bır C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 2 5 0 M t S A Y F A 1 6