Katalog

MUZAFFER BUYRUKÇU Server Tanillıden bu kez bir Voltaire çevirisi.... B eninı. Edıp Ciinscvcr'in, Ccmal Sürcya'nın, Tarık Dursun K.'nın, daha birçok vaz.ırın içindc bulunduğu kıışak, bir vandnn acemiliğin sevimli izlerini taşıvan ilk ürünlerini tutku yiiklü bir çabayla ortaya kovarkcn bir yandan da Hasun Âlı Yücel'ın eğitını vc kiiltür alanında başlartığı devrimin cn önemli uzantısıolan'klasikleri'dilinıi/ekazandjr nıa hareketiyle ilgilenmiştiı. Bu harckct aracılığıyla çeşitli ülkelcrin sanatlarım, edebiyatlarını, felsef'elcrini tanımışnr. I anır tanımaz dört cllc sanlmış, altyapısındaki dchşctli boşjukları, hepsi dc hirbirinden dcftcrli, birbirindcn seçkin yapırların özleriylcdoldurmuştur. Ellatun dan.Sokrat'tan, Kant'tan, Dcscartcs'tan, Voltaire'den, Didcrot dan, Bergson'dan vc ote kilerdcn bcynin nasıl kullamlacag'ını, /i hinlerde başıboş, dağınık va da düzcnli bir biçimde dolaşan düşiincdcrin nasıl yönctilip yönlcndirilcccğini, zekânın çözüm bulduğu vc bulanıadığı konularda hangi olanakların kurcalanaragım; tartışmalarda başvurulması gereken vöntemlerin ncler olacağını üğrcnmiştiı. Yunan tiyatrosunıı, trajcdisini öğrcnmiştir. Özellıkle Fransız, Ingiliz düşüniirlerindcn, onların aydınlatan fikirlerinden yararlannıışlar, bilgi dağarcıklarında oluşan birikinılcrlc bilinçlenme siirecini hızlandırnıışlardır. Bilindeninee vc bir 'dünya görüş,ü'nü bcnimseyincc insana ilişkin hcr şevc cğilnıiş,ler, eğildiklcrini başkalarının değil kcndi gözleriyle incelemişlerdiı Şunu açıkça ve göğsümü gcre gcrc söylcvcbilirim ki bizim kuşağın bütün üyclcri, yani va/.arları, şairleri, rcssanıları, mü/isvcnlcri. doktorları, hukukçuları. oğrctmcnlcrı avdınlık bir kafaya sahiptirlcr. Insancıllıf.ı, hojgöriivü, erdcmi, yiicelnıevi, ilcrlenıedcki sunsu/lıı ğu, yaşamın sınırlarını gcni^lctcn \c dorukları zorlayan varatıcı sanatı, barışı savaınmaktadırlar. Anıa bafnazlığın, çıkar alığın, şiddctin, işkcnanin \v sa\'n$ın düşnıanıdırlar. (AinıhıırivctvidiıK ı. At;ıtürkçüdürlcr, laiktirlcr. tştc bi/ı vcnidcn yoğuran, vcnidcn varatan kavnakl.ınn başında öbürlcrivlc birliktı1 XVIII. vü/.yıla damgasını vııran, voba/hınn kahılanna balyo/gibi incn Voltairc'diı. I'clsclcSö/.lüğii' uzun siirc cllcıiıni/tlcn düşmcdi. bizi konuştıırdıı. diı^ürulürdü. lclsclc SözlüjSü'ndcn ba^ka beninı cn crkilcndipinı kitap yutarcastna oktıdıı^unı \c kcndinıi onun ycrinc kovnıak istcdiğim (Kan did)di. Seriivcnı.ıı ıııhunuı atcşlemiş. şahlandırnııştı. Yere basnuvordum. hasalardaydım, uçuvordıım anı.ı <>vlc bir scriivc ne atılnıa koşııllarımlan u/.ıktım. l'ard.ı vanlar'a, Montc Kristo'va. Sclillcı'c, Don Kişot'a yaklaştım. bir siirc onlarla uvalandım. Dcrkcn aradan u/un vıllargccti. Yıırdunıuzu vc bircvlcrimi/i ıvilcştirmc. kötii leştirnıc zikz.ıkları çoj^aldı. bir vükseldik, bir alV'itdık, biı vükseldik, l»ir alcaldık; umutlandık, scviııdik. ü/üldük. K.ıranlık olan her şevi nıckân ıılar.ık kullananlar. kendilcrincbcn/.cven kopvalar, birörnck ler, sürüler varatnıak için didincnlcr avdınlığa, avdınlığı tenısil eden herkcsc. her ncsncye saldırdıl.ır, ca{idaşla$n)avı anıac layan atılımları engcllcnıcvc veltcndi lcr...bceercmevincevok ctmcsavaşını başlattılar. Binlcıce mangal vürekli. altın bc yinliinsanımı/ı. y.ırinıludağınadudaklan 250 Kandid va da İvimserlik Voltaire'in300. doğum yildönümünde "Voltaire ve Aydınlanma" adlı yapıtını armağan etmişti bizleıe. Bu kez, genç kuşakların varlığından haberdar olmadığı Voltaire'in "Kandid'iniçevirdi dilimize. "Kandid" 1 elseiesi roman türünün yetkin örneklerinden biridir. nı heniiz dcjSdirnıcnıiş, dcğdircmcmiş, dclikanhmızı tuzağa düşiirdülcr. varaladılar. vurdular. kjrdılar, öldürdülcr...vcöldürüvorlar. tştc o, ilericilcri tnpvckün ortadan kal dırnıa evlcmi her yana knrku salaıken \c müthi} bir can pazarı'nın çığlıkları güvcni silip iüpürürken dejîerli bilını adanıı. oğrctinı üvesi, vazar. düşünür, (b.ına göre bi zim Voltaire mi/) Scr\er Tanilli ve dc luvnıava kalkı^tılar anıa ba^ıramadılar, sakatladılar, tckerleklı sandalvede va^anıava mahkunı cttiler. Tcdavi iein gittiği Iran sa'va vcrleşen vc ç.ılıjnıalarını orda iürdii ren Server I anilli, arka arkava top lunibid vc sivasal sorunlarımızın (,ogunu inlclcdı. saptadıgı dogmlan ve hcdeHeri gösterdi; töke/Jeten. aldatan. ^aşırtan durumları gidcrccck (,i>/ümlcr önerdi. böndüriilcıncyen ıjıgını daha bir arttırarak vaynıava başladı diinvava. Bu, ins.ı nın insancayiişama sı. yücclmcsi olgusuna kendini adavan vürek. Voltaire'in $00. doğum vıldününuinc (Voltaire \c Aydınlanma) vapıtını armag.ınotti. Bu.ü/crincle u/un uzun dııruhıcaginı sandıgıın ilginç iirünu bir vana bır.ıkıvorum... beninı sö/ünü etıııek istedi giııı kitap, genı, ku^akla rın varlığından haberdar olnıadıgı (K.ındid)dir (Kandid) l'clselesi ronıan tü riiniin yetkin ömcklerindendir. Anıa od<»ncnıin özellifei övledir. Felsefe vaşamla kavnaşmalı, daha doğrusu vaşam felsefenin buvnığuna verilmeli. dünyayı düşü nürleryönctnıclidirkiherşeygülJükgülistanlık olsun, hiç kinısenin burnu bilc kananıasın...kiliscvi de vanına ahın Kral, çekildiği saravının odalannda saltanatımn tatlısı bol ninıetlerini dcsşirnıckte. tebabi halkın savaşlardan. talanlardiin gctirdiği ganinıctlcrle ilgilennıektedir. Papazların \e askerlerin baskısıvla irılcycn halk. ne IAıııan biteceği bilinnıcven bir kamıaj;ının dcnizindc b<ığulnıaktadır. Toplumlar <;al kalanmaktadır. Ycr\'üzündcki hcr ^n kıpırkjpırdır.herievnıüthi^birdcğişimın. nıüthiş bir patlanıanın eşiğindedir. (N'itekim 1789da bütün dünvayı ıJlak bullak edcn Fransız ihtilâli vapılacaktır) Pilozoflar vcni bir düzcn arayışı içindcdirler ve birbirlerivle celijen ya da uvuşan fikirler iirctmektcdirlerdurnıadan; ürettikleri bu fikirlerle kurulacak c\rcnsel bir vapının özünü olııştııracaklardır. Anıa anlaşm.üarı olanaksızdır. hcrkcs kendi düjün cesini bcğennıcktedir. ötekinin dü şüncesinden üstün giirnıcktcdir. Iyiıııscrliğin savunueusu olan tilozor Lcibniz'in dü^üncelerine karjı çıkan N'oltairc. sanki karjı (,ıktığı düjüneclcrin v;inli)jlığını kanıtlanıak istcfi\le KANDİp IYİM5ER1İK Can pazarı (Kandid)i kalenıe almış vc (Kandid)i ulayların dıkcnli ornıanlanna lırlatmıştır. (Kandid) tenıiz vürekli, saf bir gcnctir Alnıanva'nın Vestl:dvabölgcsindc bir Baron'un jatosunda çalıjnıaktadır vc Baron'un onyedi yaşındaki kızına aşıktır. Birgünkızlaöpüşürkenvakalanıneakovulur. Artık Leıbnız'in "Olabilir dünyaların en iyisindc her şey en ivi durumdadır" dediği gezegende sığınacagı vc vaşanıını öz gürcesürdürebilcecği bir ycr aranıaktadır. S'ürür gidcr ve hırsızlıklarla. dolandırıcıl.ldarla. canavarlıklarla. kamçiciliklerle. sahtekârlıklarla, akla havalc sığnıavan bar barlıklarla karşılaşır. ZavallJarı, kinıscsi/leri.gücsüzLeriateşcatan.işkenceeden.kescn.bivenkatillerlckarjilaşırvcvazgısının, raslantıların vc felâkct rüzgârlannın bindirmesiyle oradan orava savrulıır. vıkılır. vuvarlanır, doğrulur, ölümlerden kılpavı kurtulur. E\et. bulduğu ülkelerde (Eldo rado hariç...uraM idea! bir dünyadır) hcr jcy v'irkin, her şcv kötü, hcr şev iğrenç ve adidir. tvi insan yok gibidir. anıa durunı bövledir dive kinısenin kar.ınısar olnıav.ı hakkı yoktur, çünkü en unıutiuz anda bilc ışığı bizi çağıran bir umut vardır. Ovleyse vapılacak şey. koşullara teslinı olmak değildir; eğriliklcri diizeltnıek için savaşım iradesinivitirmcmektir. "Kiindid inıçeriğı. aradan vüz\ıllargecmesinekarşın değijnıcnıi^tir. \'codoncmdcki kurnıaşa. kargaşa sanki gercksınımi varmış gibi, sanki karnını başka besinlcrle dovuranıaznıış gibi. s.ınki anc.ık ovle kirli bir kanla va^ıma kavu^ıbilirmij gibıçağınıızaaktarılmı^tır. Olur jcv dcğil... Peki bu kadar bulus,. bu kadar dcvrim. bu kadarNenüikncvevaradı3 Sıtır noktadan sılır nokt.ıva ulaşnıak için bunca cnıek harcan nı.ınıalndı. Evet."Kandid dcki tedirgınlikler, ejkıyalıklar.gaddarlıklarhıçazalrııanııştır vc gününuiziin vapısıvla hıricşniıştir. Denıek ki birvapıtın kalıcdık' niteliğini kazanması. gclecek ç.ığl.ııın hiç değijcııc ven vaşam akışına seslencbilnıegizini vaka lanıasıyla münıkündür. Bir vapıt. s.dt sanatsalgüzcllikler.zck.Uıriınu}ini}ckiervuziindcnvuzlcrccvılavakrakalamaz'.ı'jnlılığını koruv.ınıaz. Bu .ıçıd.ın bakıldığında "Kandid' ölüınsüzlüğühaketmişendcr\.ıpıtlard.ın birisıdır. \'eokum.ı\.ınlarhiç\akit vitimıcden okunı.ılı ve Ahmet Mithat Lrendi vlc gününuizde ünlencn kinıi \.ı zarl.ırın hangi kavnaklaıd.ın bcslendiklcrini öğrennıclidirler. \'c avrıca. bir Türkçe tutkunuoKın Scnvr T.ınilli nin. diLn iç\.ı pısındaki büvii üretcn kılc.ıl d.uııarlaulan nasıl geçtiğini. o gcçiş sırasında topladığı birtakını ıııalzemc\i "Kandid ın hcr satırında nasıl ust.üıkla kull.ındığını. nasıl sergilediğinigörmelidırler.» Kandidyadaİvimserlik/ Yolt.ıın/Çcıırcn Scncr l.ııııllı,' R.e*ı»ılcxcıı Vurhjıı \ctı;ııl'ı'C.cıı/ \ ıiynn'Viı s 26$ KandMin içerlği C U M H U R I Y E T K İ T A P SAYI SAYFA 1S