Katalog

'Dilbilim Araştırmalan' uzmanların bu alandaki yazılarından oluşuyor Türkçenin gelişmesi için... Dilbilim Araştırmaları 1990, Hitit Yayınevi, 296 s. ŞEYDAÖZİL Dilbilim konusuna duyulan ilginin Türkiye'de de giderek arttığının bir gösterçesi de mayıs ayında yayımlanan Dilbilim Araştırmala.Nfc rı adlı kitap. Çeşitli araştırmacıların dilbilim alanındaki yazıları kitapta bir araya getiriliyor. A. Kocaman'ın yapıtın önsözünde belirttiği gibi, bundan önceki dilbilim çalışmalarına çeşitli üniversite ya da bağımsız kuruluşların yayımladıkları kitap ve dergilerde yer verilmekteydi. Ancak söz konusu dergilerden bazıları ya yayınlarına ara vermiş ya da yayınlarını durdurmuşlardır. Bu açıdan bakıldığında dilbilim incelemelerini düzenli aralıklarla yayımlayacak bir organ gereksinimi vardır Türkiye'nin. Her yıl çıkarılması düşünülen Dilbilim Araştırmalan'nın bu boşluğu doldurması amaçlanmaktadır. Aynca tek bir üniversite değil, TürRive'deki tüm dilbilim incelemelerinin yayımlanabileceği bir onak kitap olması Dilbilim Araştırmaları'nı daha da önemli kılmaktadır. Yapıtta içerikleri yönünden iki ana öbekte toplanabilecek 18 yazı sunuluyor. Birinci öbekte tanıtma yazıları olarak adlandırılabilecek dilbilimin çeşitli alan ArasörmaSan larını açıklayan ya da belli bir konunun tarihsel gelişimini sergileyen incelemelere yer verilmiş. Dilbilim ve dilbilimcinin tanıtılması, dilbılimruhbilim, dilbilimtoplumbilim vb. arasındaki ilişkiler (Z. Kıran), dilbilim ile göstergebilimin kesiştikleri yönler (A. EzilerKıran), dilbilimyabancı dil öğretimi (t. Boztaş), sesbilim ve uygulama alanları (M. Demirezen), yazı dilisözlü dil (S. Sönmez), sözbılim incelemelerinin tarihsel gelişimi (Ü. Özünlü) gibi çalışmalar, açıklayıcı, bilgilendirici tanıtma yazıları kapsamında sayılabilir. Türkiye'de yeni gelişmekte olan 2O.yy. bilim dallarından dilbilimin çeşitli alanlarının sözünü ettiğimiz yazılarda ele alınması, özellikle bu konuda uzman olmayan kişiler açısından olumlu katkılardır. Dilbilime yeni ilgi duyan kimselerin yararlanabilecekleri, dilbilimin çeşitli yönlerınin nasıl geliştiğıni ve işlevlerini öğrenebilecekleri incelemeler, dilbilim konusunda ülkemizde yayımlanan kitapların az sayıda olması göz önünde bulundurulduğunda önemli çalışmalardır. Özgün araştırmalar olarak nitelenebilecek yazıların toplandığı ikinci öbekte dilbilimin çeşitli alt alanları yönünde özellikle Türkçeyi ele alan incelemelere rastlanıyor. Türkçede ünlem tümcelerinin geleneksel dilbilgisi yöntemleri aşılarak kullanım açısından sınıflandırılması (O.Külebi), 'kendi' sözcüğünün metin ıçindeki işlevinin araştırılması (S. Özsoy), Türkçedeki sözcükler bileşimlerinde sözdizimsel özellikler (Y. Kuribayashi), Türkçe masallarda 'mış' ekinin işlevi (D. Zeyrek), L. Tekin'in Berci Kristin Çöp Masalları adiı yapıtının biçembilim (stilistik) açısından incelenme Nihal Yeğınobalı si (Ş. Ülsever), ilkokul çocuklarının yazılı anlatımlarında, eksik Türkçe eğitiminden kaynaklanan sesbilimsel yanlış kullanımların gösterilmesi (K. lmer), N. Yeğinobalı'nın çeviri olarak yayımladığı Genç Kızlar adlı özgün romanımn çeviribılimsel özellikleri yönünden irdelenerek dönemin çeviri dizgesinia ortaya çıkarılması (I. Bengi) gibi çalışmalar özgün inceleme yazılarından bazıları. Bu tür özgün araştırmalar Türkçenin çağdaş dilbilim yöntemleriyle çeşitli yönlerden incelenmesine katkıda bulunacak. D. Aksan'ın belirttiği gibi, "Ülkemizde dilbilimin gelişmesi.., çağdaş dilbilim verilerini özellikle Türkçenin incelemesine uygulamakla kişilik kazanacaktır." (s. 3). Bunun yanı sıra söz konusu incelemeler hem Türk dilinin gelişmesine hem de düzgün ve yanlışsız Türkçe kullanımıyla daha düzenli Türkçe eğitimine yol açacaktır. Sözünü ettiğimiz yazılar dışında yapıttaki iki önemli katkıya da değinmemiz gerekiyor. Birincisi A. Kocaman'ın hazırladığı 2500 Ingilizce dilbilim terimiyle bunların Türkçe karşılıklarının sunulduğu terim dizelgesi. Dilbilim ve Dilbilgisi Sözcülüğü'nün yayımlanmasından bu yana dilbilim alanındaki ılerlemelere koşut olarak gelisen yeni' terimlerin İngilizce ve Türkjeleriyle yerleşik öbür terimler, dizelgede yer alıyor. Ülkemizde dilbilim konusunda çalışanlara yardımcı olabilecek terim dizelgesi aynı zamanda terim birliğinin sağlanması yönünden de çok olumlu bir çaba. Yapıtın son bölümünü ailbilim, göstergebilim, dil öğretimi ana başlıkları altında toplanan kaynakça oluşturuyor. Ö. DemircanA. Erözden günümüzde bılgisayar desteği gerektiren bu çalışmayı üniversitelerimizin kısıtlı olanaklarından olsa gerekirkendi kişisel çabalarıyla büyük bir özveri sonucu gerçeklejtirmişler. Her iki araştırmacıya çalışmaları ıçin ne denli teşekkür edilse azdır. Ülkemizde eksikliği duyulan kaynakça, dilbilim, göstergebilim, dil öğretimi alanlarında Türkiye'deki yayınlar ile Türk diline ilışkin yerli ve yabancı incelemeleri kapsıyor. Söz konusu alanlarda çalışma yapacak Türk ve yabancı bilim adamlarının, öğrencilerin başvurabilecekleri değerlı bir kaynak. Dilbilim Araştırmaları hem dilbilim konusunda uzman kişilerin yararlanabilecekleri hem de bu alana yeni ilgi duyanlara katkısı olabilecek bir kitap. D S A Y F A 13 Latıle Tekın (Fotouraf Behiç Ak) CUMHURİYET KİTAP SAYI 21