Katalog

16 MART 2022 ÇARŞAMBA Herkese Bilim Teknoloji Dergisi’nin katkılarıyla hazırlandı. Zengin ülkeler daha zengin oluyor, dünyayı yoksullaştırıyor Savaşın kazananı silah endüstrisi Erg En E nE hri dünyanın En Kirlil Erind En Derleyen: nilgün Özbaşaran DeDe Araştırmacılara göre, 1970 Katiller aramızda yılından bu yana dünyada on bir araştırmaya göre silah- hiçbir savaş yaşanmasay- lı çatışmaların dünya ekono- İngiltere York Üniversitesi’nin 258 nehri dı, 2014 yılında küresel gay- Smisine verdiği zararlar, has- ri safi yurtiçi hasıla yüzde 12 kapsayan araştırmasına göre, Ergene’de talıklar ve salgınlardan daha fazla. daha büyük olurdu. antibiyotik ve ağrı kesici ilaçlarda kullanılan Eğer 1970 yılından bu yana hiç- temel etkin maddelerin yoğunluğu dikkat çekti. bir savaş veya iç savaş yaşanma- saydı, dünyamız bugün yüzde on oğaziçi Üniversitesi’nin de ğerlendiren Boğaziçi Üniversite- iki daha zengin olacaktı. İç savaş- Bkatkı sağladığı İngiltere Yok si Çevre Bilimleri Enstitüsü Öğ- larda ise neredeyse hiç kazanan Üniversitesi öncülüğünde yapı- retim Üyesi Doç. Dr. Ulaş Tezel, yok gibi. lan “Dünya Nehirlerinde İlaç Kir- “Araştırma bulgularına şaşırma- Bir savaş veya iç savaşın ekono- liliği” araştırmasına göre, 258 dık. Kaynağından çıktığında neh- nehrin dörtte birinden fazlasın- rin suyu güvenle içilebilecek du- mi üzerindeki etkisi nelerdir? Bu da, suda yaşayan organizma- rumdayken, birkaç kilometre sorunun yanıtı aslında çok basit: lar için güvenli olmayan düzeyde sonra aşırı kirlilik ortaya çıkıyor” Çatışmalar üretime, nakliye zin- aktif farmakolojik bileşenler bu- dedi. Tezel, nehirde antibiyotik cirlerine, tarım ürünlerine, yapı- lunduğu ortaya çıktı. Araştırma ve ağrı kesici bileşen maddele- lara ve insanlara zarar veriyorlar. bulguları, Ergene Nehri’nin dün- rinin yoğun görüldüğünü belir- Madalyonun bir de diğer yüzü var. yada en kirli yüzde 20’lik dilim- terek “Bu maddelerin nehir eko- Savaşta silah gerekli olduğu için de yer aldığını gösterirken, ne- sistemlerine etkileri konusun- savaşlardan en fazla kâr eden si- hir sularındaki ilaç bileşenlerinin da araştırmalara devam edilmeli. lah endüstrisi. Ve bazı durumlar- insan sağlığı ve çevre açısından Bunların nehirde yaşayan canlı- da ise çatışmaya giren ülkeler sa- ciddi tehlike oluşturduğunu da ları nasıl etkilediğini anlamalıyız. gözler önüne serdi. Özellikle son yıllarda çok konu- vaş sonrasında adeta küllerinden şulan antibiyotiklerin, suda ya- yeniden doğarlar. Peki ama han- Kaynak katlediliyor şayan mikroorganizmalar üzerin- Kedilerin karakterini oluşturan gi etki daha ağır basıyor? Ve bu deki etkisi iyi incelenmeli” diye 7 Topladıkları su örnekleriyle tür çatışmaların küresel anlam- konuştu. l Haber Merkezi eni bir araştırmaya göre, kedi- gibi soruların bulunduğu anketin Araştırmada, katkı sağladıkları araştırmayı de- daki sonuçları neler? Ylerin karakterleri sadece yedi belli bir süre sonra ikinci kez dol- kedilerin bu ka- özellik Konu Berlin Uluslararası Gü- davranış eğiliminin kombinasyon- durulması istendi. Kedi sahiple- rakter özelliklerine venlik ve Gelişim Merkezi’nden ları ile tanımlanabilir. rinin iki ankete verdikleri cevap- yatkınlıklarının cins- (ISDC) Tilman Brück tarafından Helsinki ların karşılaştırılması, ola- lere göre değiştiği görüldü. An- Yabankeçileri incelendi. Araştırma çerçevesinde Üniversitesi’nden sı tutarsızlıkların önüne ketlere göre, en ürkek olanlar Mavi 190 ülkenin son 50 yıldaki savaş- araştırmacıların geçilmesine imkân Rus kedisi, en cesurlar Habeş kedi- yabana atıldı ları ve ekonomik gelişmeleri de- yürüttüğü çalış- verdi. si. Bengal kedisi en aktif cins iken, ğerlendirildi. Çalışmada ayrıca iç mada kedi sa- Anketleri ince- İran kedisi en durağan cins. Van ke- ayvan hakları dernekleri, Ta- hipleri 138 leyen araştırma- dileri insanlara karşı saldırganlıkta savaşlar, ülke içindeki savaşlar ve Hrım ve Orman Bakanlığı’nın soruluk bir cılar, bir kedinin öne çıkarken ve kedilerle sosyallik- ülke dışındaki savaşlar olmak üze- Adana, Mersin, Hatay, Niğde ve anketi cevap- karakterini oluş- te geride kalıyor. re farklı değerlendirmeler yapıldı. Kayseri’deki hayvanları kapsayan ladı. Kedile- turan yedi özelli- Köpeklerle karşılaştırıldığında, ihalesinin iptali için 27 Eylül’de Sonuca göre savaşın olumsuz so- rin laboratu- ği tespit etti: kedilerin karakter özellikleri hak- dava açmıştı. İdare mahkemesi, nuçları sadece o ülkede etkili ol- var ortamında 1 Aktivite/oyu- kında daha az şey bilindiğini be- 17 Şubat’taki duruşmada aldığı makla kalmıyor. Bölgesel çatışma- evdekinden çok na düşkünlük lirten araştırmacılar, saldırgan- kararı önceki gün taraflara ilet- lar yüzünden küresel ekonomi de farklı davranabil- 2 Ürkeklik lık gibi sorunlu davranışları orta- ti. Mahkeme, hukuka aykırı oldu- zayıflayabiliyor. meleri nedeniyle on- 3 İnsanlara karşı sal- dan kaldırmak ve kedileri yaşam ğu gerekçesiyle ihalenin iptaline Araştırmacılara göre, 1970 yılın- ları bir deneyde gözlem- dırganlık. kalitesini iyileştirmek için daha karar verdi. Dernekler tarafından dan bu yana dünyada hiçbir savaş lemenin yanlış sonuçlar verebile- 4 İnsanlarla sosyallik. fazla bilgiye ihtiyaç olduğunu ifa- yapılan ortak açıklamada, karar- ceğini belirten araştırmacılar top- 5 Kedilerle sosyallik. de ediyor. yaşanmasaydı, 2014 yılında küre- da geç kalındığı belirtilerek av lamda 4 bin 316 kediye ait davra- 6 Kedi kumu sorunları (Kullan- sel gayri safi yurtiçi hasıla yüzde sezonunun bitimine 15 gün kala https://www.sciencealert.com/ nış anketini inceledi. mayı reddetmek veya doğru şekil- düğünü CİMER üzerinden bakan- 12 daha büyük olurdu. Diğer küre- nihai kararın verildiği, bu süreç- scientists-have-narrowed-down-cat- Kedilerin cinsiyeti, yaşı, cinsi, de kullanmamak gibi) lığa soran dernekler, bilgi edin- sel yüklerle karşılaştırıldığında, iç te yabankeçilerinin tamamının personalities-to-seven-traits rengi ve en sık yaptıkları eylem 7 Aşırı tımar me başvurularına resmi yanıt öldürülmüş olabileceği vurgulan- savaşlar ve savaşlar, küresel eko- alamadıklarını da söyledi. dı. Eylül-Aralık 2021 tarihlerinde nomiye, örneğin uygarlık hastalık- l Haber Merkezi beş ilde kaç yabankeçisi öldürül- ları, sıtma veya alkol tüketimi ve bunların sonuçlarından daha pa- Sizi tükürüğünüzden halıya mal oluyor. Bodrum B El Ediy E Baş Kanı ahm Et ara S: ‘Barış sağlanmalı’ arazilerin imara açılması ihanettir Savaşın bedeli de eşit dağılım gös- tanıyor olabilirler termiyor. Asya, çatışmaların ekono- mik sonuçlarından en fazla zarar düşündüğünü tabii ki bilemez- Derleyen: batuhan Sarıcan görürken, Avrupa, Kuzey Amerika ler. Ancak duygusal değişiklik ve Okyanusya’nın zengin bölgeleri ezgisel sosyoloji ve psikoloji- durumlarında nereye baktıkları- Snin kesiştiği noktada çok ilginç savaşlardan kar edenler oluyor. Ku- nı takip etmenin, ipucu elde et- çalışmalar yapılıyor. Çocukların menin bir yolu olduğunu düşü- zey Amerika örneğin 1970 yılından Aras kurduğu yakın bağlarda sezgilerin, nüyorlar. bu yana dünyada savaş olmasaydı, belli davranışlarla karakterize edil- Tüm bu bulguların küçük ço- ekonomide 0,9 milyar dolarlık bir odrum Belediye Başkanı yor. Biz de belediye olarak bu ye- diği son çalışma da bunun en gü- cukların günlük yaşamlarıyla kayıp yaşayacaktı. BAhmet Aras, Bitez deniz kı- ni plana dava açıyoruz. Olumsuz zel örneklerinden biri. nasıl bir ilişkisi olduğu şimdilik Özetle sınır ötesi savaş ne ka- yısındaki 30 dönümlük hazi- görüşümüze rağmen, dava aç- M.I.T’den gelişim psikoloğu belirsiz. Bununla ilgili gelecekte ne arazisinin Cumhurbaşkanlı- mamıza rağmen, bu planın yürür- dar ağırsa, bu tür ülkeler o kadar Ashley Thomas ile meslektaşları- yapılacak deneyler, bebeklerin ğı kararıyla imar planı değiştiri- lükte olduğu düşünülerek burası çok kazanç sağlıyorlar. Veriler öte nın yaptığı çalışmaya göre çocuk- ve küçük çocukların farklı ilişki lerek yapılaşmaya açılması için yapılaştırılmaya çalışılıyor.” Bele- yandan iç savaşların en ağır so- lar, sekiz aya kadar kiminle ya- türlerini ayırt etmesinde “tükü- nasyondan korunma sebebiyle iğ- 800 ağacın kesilmesinin iha- diye olarak, satılan arazinin sos- nuçları beraberinde getirdiğini kın bir ilişki içinde olduklarını tü- rüğün oynayabileceği rolün” daha renme duygusu yaşadığımızı ama net olduğunu söyledi. yal, yeşil, ağaçlandırılacak alan gösteriyor. Dış aktörler bile küre- kürükleri sayesinde tespit edebili- iyi anlaşılmasına yardımcı olabilir. en sıkı ilişkilerimizin -her ne kadar Başkan Aras şu bilgileri ver- olmasından dolayı herhangi bir yor. Araştırmacılar, literatürde bu sel ölçekte ekonomik kayıpları te- Thomas, sarılma gibi diğer ipuç- salya ya da tere dayanırsa dayan- di: “Normalde plaj, ağaçlandırı- planlarının bulunmadığını belir- eyleme “tükürük paylaşımı” diyor larının da önemli rol oynayabile- lafi edecek kadar yarar sağlayamı- sın- bizde tiksinti uyandırmayaca- lacak alan, sosyal tesis alanı, yol ten Aras, “Zaten deniz kıyısında. küçük çocukların genellikle çevre- ceğini söylüyor. Çalışmayla ilgi- yorlar. Görüşe göre sonuçlar sade- ğını söylüyor. ve otopark iken 2019 yılında ya- O kadar değerli ki 30 dönüm ye- lerindeki insanlardan sosyal ipuç- li bir diğer önemli not ise bu araş- Fawcett, buna bir örnek ola- ce savaşın yaşandığı ülkelere de- pılan bir imar planı değişikliğiyle ri 252 milyona satın aldılar. Ya- ları aldığı zaten biliniyor. tırmanın yalnızca Amerika Birleşik rak, ebeveynlerin kendi çocukla- ğil, dünya ekonomisine de zarar burası konut, sosyal tesis alanı, ni düşünün, ne kadar büyük bir Kaliforniya Üniversitesi’nden Devletleri’ndeki yaşayan çocuklar rının ter kokularını, diğer çocukla- teknik altyapı alanına, günübir- rant var burada” dedi. veriyor. Küresel ekonomik çıktı psikolog Zoe Liberman, “İnsanlar, üzerinde yapılmasıydı. rınkine göre “daha az iğrenç” bul- lik alana çevrilerek imara açılı- l İZMİR / Cumhuriyet birçok şekilde teşvik edilebilir ve sadece yakın ilişkide oldukları in- Science dergisinde yayım- duklarını gösteren bir araştırma- bunlardan en etkilisi barışı sağla- sanlarla tükürük paylaşımına gire- lanan bir başka yazıda ise İs- yı veriyor. mak diyor araştırmacılar. bilecek evrimsel adaptasyonlara veç’teki Uppsala Çocuk ve Bebek sahip olabilir” diye belirtiyor. Bu Laboratuvarı’ndan Christine Faw- https://www.sciencenews.org/ açıdan tükürüklerin bebekler için cett ise bu durumla ilgili farklı bir article/baby-saliva-spit-sharing- The global economic burden of bu kadar önemli bir sinyal olması- noktaya değiniyor. Fawcett, nor- relationships-kiss-food, https://www. violent conflict, Journal of Peace nın nedeni de bu olabilir. Araştır- malde başka insanların vücut sıvı- statnews.com/2022/01/20/saliva- Research, 11.02.2022. macılar, bebeklerin tam olarak ne larıyla temas ettiğimizde kontami- sharing-babies-closest-relationships/ TANOL TÜRKOĞLU Kronik hastalıklar demans riskini yükseltiyor 10 MADDEDE DİJİTAL KÜLTÜR n büyük demans riski Mor- lantı kurdular. 13 kronik hastalı- ni artırabiliyor. The BMJ dergisin- Ebus Parkinson, inme ve kalp ğı ele alan araştırmacılar, White- de yayımlanan araştırma yazısı- 2022’YE YÖN VERECEK yetmezliği hastalıklarla oluşu- hall II araştırmasından yararlan- na göre kronik hastalıklar ne ka- Bu Z üstünde dev final 10 TEKNOLOJİ yor. Diyabet, yüksek kan basın- dılar. Katılımcıların ilk muayene- dar erken ortaya çıkarsa ve bir- cı, kronik böbrek ve karaciğer sinden bu yana 31.5 yıl geçti. 10 den fazla hastalık olduğu taktir- 1) Kitlesel çevrim içi açık dersler uz Hokey Ligi Play Off grubu- leyebilecek. İstanbul BBSK Baş- hastalıklarına sahip kişilerde bin 095 katılımcının yüzde 6.6’sı de demans riski de o denli artı- Bnu yenilgisiz lider bitiren İstan- kanı Fatih Keleş, uzun ve zorlu 2) Kuantum Bilişim de demans riski yüksek. 55 yaşına ve yüzde 32’si 70 ya- bul (BBSK) Büyükşehir Belediye- bir sezonu geride bırakarak final yor. Demans için hâlâ etkili bir 3) 3D Entegre Devreler Celine Ben Hassen (IN- şına geldiğinde birden fazla si Spor Kulübü ile ikinci sırada yer maçına geldiklerini hatırlatarak, tedavinin bulunmaması nedeniy- 4) Bulut Bilişim SERM/Paris) yönetiminde kronik hastalığa (multi- alan Buz Adam arasında oynanan “Oyuncularımız başarılı bir sezon 5) Nesnelerin Interneti le araştırmacılar, alınacak ön- çalışan araştırmacılar, morbidite) sahipti. final serisinin ilk iki karşılaşmasını geçirdi. İnanıyorum ki kulüp tarihi- 6) 3D Yazıcılar lemlerin bu nedenle çok önemli Buz Adam 4-1, İstanbul BBSK 5-2 mizdeki ilk lig şampiyonluğumuzu uzun vadeli bir araştır- 32 yıllık takip dö- 7) Büyük Veri Analizi olduğunun altını çiziyor. kazandı. Şampiyonun belirlenece- kazanacağız. Takımımıza yürek- manın verileriyle kro- neminde 639 de- 8) Makine Öğrenme ve Zeki Sistemler ği final serisinin son maçı, cuma ten inanıyoruz. Tüm İstanbullula- nik hastalıklar ve or- mans vakası sap- 9) Hesaplamalı Biyoloji ve Biyoinformatik günü saat 20.00’de İBB Silivrika- rı bu muhteşem mücadeleye ta- ta ve ileriki yaşlarda tandı. Verilere göre Assocation between age at onset of 10) Medikal Robotik pı Buz Pisti’nde oynanacak. Karşı- nık olmaya davet ediyorum” dedi. ortaya çıkan de- depresyon gibi ruhsal multimorbidity and incidence of demen- laşmayı sporseverler ücretsiz iz- l Haber Merkezi KAYNAK: IEEE CS mans hastalıkları hastalıklar da yaşlı- tia: 30 year follow-up in Whitehall II pros- arasında bir bağ- lıkta demans riski- pective cohort study, The BMJ, 2.02.2022.