Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
17TEMMUZ1992CUMA CUMHURİYET SAYFA
EKONOMI
Asgari ücret
haftaya kaldı
• AVKARA(ANKA)-
Toplam 600 bin işçiyi
ilgilendiren yeni asgari ücret
21 hazıran sab gıinü
açıklanacak. Çalışma Genel
Müdiirü İbrahim Tekelioğlu
başkanlığında bir saat süren
bır toplantı yapan asgari
ücret belirleme komisyonu,
hesaplamalan
tamamlayamadı.
TÜPMŞ-tan45
tPHyonhıkhedef
• tZMİR(ANKA)-
Akaryakıta üst üste zam
yapmayan başlayan Türkiye
Petrol Rafınerileri AŞ
(TÜPRAŞ), bu yıl 45 trilyon
Üraük satış yapmayı
hedefliyor. TUPRAŞ'tan
yapılan açıklamaya göre
Türkiyenin akaryakıt .
ihüyaanjn yüzde 83'ünü
karşılayan TÜPRAŞ, 45
trilyon lira olarak
gerçekleşmesi beklenen
cirosunun yaklaşık 20 trilyon
lirasını harri petrol ithalatı ve
akaryakit ürürüeri üzerinden
ahnan gümriik ve fonlar için
deviete ödeyecek. Bütçeye ve
baa fonlara ödenmesi
öngörülen bu paraya
TÜPRAŞ'ın kân üzerinden
ödeyeceğı Kurumlar
Vergisi'nin dahil olmadığı
bıldirildi.
Koçailesi,
Japonlara
ortak
• ANKARA (ANKA)-
İstanbul'da görkemü bir
düğünle evlenen Rahmi
Koç'un oğlu M ustafa Koç ile
aileden Ömer ve Ali Koç
Japonlar'a ortak oldu. Koç
ailesinin üç ferdi, Isıanbul'da
bulunan Japon Gıda Satış ve
Servis Limited Şirketi "ne
125'er milyon lıralık paylarla
ortak olarak katıldı. Koç
ailesinin şirkete ortaklığı,
daha önceki yerli ortak
Tur- Yat Turistik İşletmeler
AŞ'nin şirketteki hisselerinin
alımı yoluyla gerçekleşti.
Tur-Yat'ın 375 milyon lira
tutanndaki hissesi Koçailesi
arasında eşit biçimde
paylaştınldı.
Buca'da işçiler
grevi reddetti
• İzmir (Cumhuriyet
Bürosu)- Belcdıye-Iş
Sendikası'nın grev karan
aldığı Buca Belediyesi'nde
çalışan işçiler yapıian
oylamada " greve hayır"
dedilcr. Sendika şube
yöneticileri "İşçi kendi
göbeğıni kendi kesti" diyerek
sözleşmenin YHK'da
yapılacağını söylediler.
Karşıyaka Belediyesi işçileri
de bugün grev oylaması
yaparken Anakent
Belediyesi'nde de işçilerin
grev oylaması istemesi
beklenıyor.
BeriihnacaüSOS
veriyor
• tSTANBUL(AA)-
Türkiye'nin ihracatma
önemÜ bir yer tutan deri
sektörünün ihraç pazarlannı
ve sahip olduğu potansiyeli
kaybetme tehlikesi icine
girdiği bildirildi. E>eri
ihracatı 1992'nin ilk altı
ayında. bir önceki yıhn aynı
dönemine göre yüzde 47.72
oranında geriledi. Türkiye
Deri Sanayicileri Derneği
(TDSD) Başkanı Turgut
Koşar. deri ihracatında bir
önceki yıla oranla büyük
düşüşler olduğunu, dış
ülkelerden gelen büyük
talepleri
karşılayamadıklannı ve elde
edilen bu pazarlann
kaybedilmek üzere olduğunu
söyledi.
Borusan'da
degişiklik
• ANKARA (ANKA)-
Kocabıyık ailesinin sahibi
bulunduğu Borusan
Otomotiv Yatınmı ve
Pazarlama AŞ Otomotiv
Sanayii ürünlerinin
ticaretinden vazgeçti, şirket,
unvanındaki otomotiv
kelimesini kaldırdı ve yatınm
faaliyetlerine yöneldi.
Adilna Sanove
• İş Ekonomi Şervisi -
Adilna Sanove İlaç Sanayii,
piyasaya üç yeni ilaç sundu.
Antibiyotiklerden Sanset,
antiülseranlardan Duovel,
antienflamatuar Zikaral'ın
ithal edilerek Türkiye'de
saüşına başlandı. Şirket
yetkililerinden Korhan Acar
"Dış dünya ile aynı zamanda
piyasaya sunacağımızyeni
ilaçlanmızın da hazırhklan
tamamlanma aşamasına
gelmiştir" dedi.
Uçak başma 7 milyar lira ödenmiş sermaye zorunluluğu getirildi
Ozel havacılığa çekidüzen^ ^ ^ ^ T . . l ' ' ' " l
" ı ı ı . . . • ' ıı I I -
^ ^ F - İ
" ' -- • ı ı ı — .... . . . . . . ı ı ı ., . . . #l--»j-»l l-%m /*"! m T*-vl 11 *ı.ft*-LrıtaİAVh
İDRİSAKYÜZ
Ulaştırma Bakanlığı, Türk
sivil havayolu taşımacılığına
yönelik köklü önlemler aldı. Si-
vil havacılık yönetmeliğinde
yapıian degişiklik uyannca,
bundan böyle uluslararası stan-
dartlara göre, gürültülü uçak-
lar kiralanamayacak, saün alı-
namayacak. Bu bağlamda,
THY filosundaki Boeing-727
ve DC-9 tipi uçaklar başta ol-
mak üzere, ötekı özel havayolu
şirketlerindeki benzer uçaklar,
kademeli olarak elden çıkanla-
cak. Aynca, özel hava yolu şir-
ketlerine, en az bir ucağın kendi
mah olması vefilosundakiher
uçak başına 1 milyon dolar
(yaklaşık 7 milyar lira) ödenmiş
sermaye zorunluluğu getirildi.
Ulaştırma Bakanı Yaşar
Topcu, Türkiye'de sivil ha-
vaalıgın ciddi kurallara bağ-
lanmak zorunda olduğunu be-
lirterek, "Bundan böyle her
önüne gelen, yerden biter gibi
hava yolu şirketi kuramaya-
cak." dedi. Topçu, Türk turiz-
mi ve havayolu taşımaalığı için
özel sektör yapılanmasının sağ-
lam temellere oturmasını gerek-
li gördüklerini bildirdi.
Hafta başında Resmi Gaze-
te'de yayırrîlanarak yürürlüğe
giren yönetmelik uyannca, özel
havayolu şirketleri, bundan
böyle 50 koîtuk kapasitesi üze-
rinde istediği uçağı kiralayama-
yacak ve uçaklarda yabana
ekip uçuramayacak.
Uluslararası Sivil Havacılık
örgütü (ICAO) kurallanna
göre, 1993'ten itibaren Avru-
THY 16 uçağını yenileyecek
Yeni Sivü Havaolik yÖneUReliğt başta THY
olmak üzere,ioplu taşsaaalüc yapanözei hava
yohı şjrkettermden Green Air, Suİtao Aif, Tur
Avrapa veIstanbai Hava Yolfaruu
etkileyecek. Hakn, Siviİ Ha vaahk Genei
MMürtüığp'ade tescM 59özeî ha vayoîu şirketi
var. Bımîanfan büyük birkesirai "Charter"
(tarifesiz}seferleri vehava taksicüiği yapryor.
50 koituk üzerinde kapasiteli ucakîaria toplu
tBşsnaakk yapan hava yofu ştrketleri ve uçak
sayılan şöyîe:
Istanbuİ Hava Yolian(2 Caravell,4 adct
Boeing-737/400ve6adet Boeing-727, topîam
}2 uçak),Oreen Air (Sovyet yapanı 3adet
Topokv- î 54,2adet Tupofev-134,topJam5
uçak), Tur Avrupa Ha vayolfan (4 adet
Boeing-727), S«îtanAir(4adet,
Baemg-737/200), Pegasus Hava Yoöan {2adet
Boenc-737/400),Onor Air(2 adetAirbus
A-320), Bosphorus (2 adet Boeing-737/30ö),
Birgcn Air (Bir tane DC-8, bir tane
Boemg-757/200 toplam2 uçak)veSun Expres
(3 adet Boeing-737/300).
Bunun djşiftda, Alb«tros,Air Alfa ve Birieşİk
Avrupa Hava Yoilan şkketfcriain rahstt ve
Boei«g-?27 «çakları için tesdl başvTirusu
buîuauyor. İç hat uçuşu yapan şirketter ise.
Sönmez Hava Yoîlan ijelmsık Hava
Yoöan'ndan ohışuyor.
Yönetmeliic uyannca, THynin eliode
bataaan, 9adet DC-9 ve 7 adet Bodng-727
gürültüiüuçakJarekfençıkanlacak. Ulaşttrma
Bakanı YaşarTopçu, bu uçaklann yeruıe
BoeRg-737/400 ve 500 tipi ucaklann ahnmaya
başiandtğmı bildirdi. Topçu,DC-9'lann
penyodöc otoak saütacağım, BGciog-727Terifi
bir kısmınmda, yeniden düzenlenip kargo
uçağı oiarak kuuamiaotğuu bildirdi.
Ozd havayohı şirketlerinden ise, Green Air'in
ileSuilanAir'in filosundaki acaklânn tümönö
degıstirmesi ya da, motoriannı
(gûröltüsüzieriyle) yeniJenıesi gerekiyor.
Buaun yanaıda, Tur Avrupa Havayollan'nın
4 uçağj üe, Istanbul Hava Yolian'nın 2
Caraveiri de, "gûrültülü'' uçaklar kapsamava
giriyor.
pa'da uçuşlan yasaklanan gü-
rültülü uçaklar Türkiye'de de
uçamayacak. Türkiye'nin "Po-
sası çıkmış gürültülü uçaklann
çöpiüğü" haline gelmesine izin
vermeyeceğini belirten Ulaştı-
rma Bakanı Yaşar Topçu, daha
modern ve güvenli uçaklara sa-
hipolunmasını, böylelikle
sağhkb bir havayolu taşıma-
cılığının amaçlandığını söyledi.
Topçu bu konuda şunlan
söyledi:
"Geçmişteki yönetmelik, ba-
kımsız onanmsız, su parasına
uçaklan kiralayıp şirket
kurmaya izin veriyordu. Bu şe-
kilde yerden biter gibi şirketler
kuruluyor. Mevsimlik uçuşlar
yapıyor. Yolcusunu getiriyor,
geri taşımıyor ve bir çok insan
mağdur oluyordu. Bazılan da
bu nedenlerle batü. Batarken
devleti de zarara soktular.
Uluslararası alanda, Türkiye
gittikçe, neredeyse posası
çıkmış uçaklann cenneti haline
gelecekti. Bizim bu işi ciddi ku-
rallara bağlamamız gerekiyor-
du.
Yönetmelik aynca, tarifeli ve
tarifesiz uçuş yapan şirketlere,
yeni kurallar getiriyor. Buna
göre, tarifesiz dış hat seferi ya-
pacak şirketler, biri kendi malı
en az üç uçağıfilolanndabU-
lunduracak. Tarifeli sefer ya-
panlar ise, 2 kendi malı en az 5
uçak sahibi olacak. Bu uçaklar,
Uluslararası Sivil Havacılık ör-
gütü'nün "Chapter-3" (gürül-
tüsüz) kuralına uygun olacak.
Şirketler aynca, her uçak başı-
na 1 milyon dolar sermaye öde-
yecek. Yönetmelik, bugün ka-
dar kurulan şirketlerin en geç
iki yıl içinde bu kurallann yeri-
ne getirilmesini koşula bağlı-
yor. Şirketlerin bu kurallara
uymaması haiinde uçuş ruhsat-
lan iptal edilecek.
özel havayolu yetkilileri yeni
yönetmeliğe farki tepkiler gös-
terdiler. İstanbul Hava Yollan
Genel Müdürü Safi Ergin, yeni
düzenlemenin doğru bir karar
olduğunu söyledi. Ergin, Türk
turizminin gelışmesi için güven-
li bir hava yolu taşımaalığının
sağlanması gerektığini belirte-
rek, "Daha önceki kuralsızhk-
lardan yararlanarak, oluşan
özel sektörün yüzde 5Ö'si arka-
lannda büyük lekeler bıraka-
rak batmıştır. Bunlar hem mev-
cut Türk şirketlerinin prestijini
sarsmış hem de, turizmi olum-
suz yönde etkilemişür." dedi.
Uçak yolcusunun, modern ve
güvenli uçaklar aradığıru vur-
gulayan Ergin, Türk hava yolu
taşımacılığında yabanalann
yüzde 65 dolayındaki pazar
paymın aşağıya çekilebilmesi
için bu yönetmeliğin zorunlu
olduğunu da ifade etti.
Bu arada, "ön izin" alan ve
kiraladıklan Boeing-727 tipi
uçaklan Türkiye'ye getiren Air
Albatros ve Air Alfa şirketleri,
yönetmeliğin kendileri açısm-
dan olumsuzluk yarattığını
belirttiler. Air Alfa Genel Mü-
dür Yardımcısı Can Akcay, yö-
netmelik çıkmadan önce ba-
kanbktan izin aldıkJannı ve ilk
uçağı getirerek, "tescil" ettir-
diklerini söyledi. Akçay, yeni
kurallann kendilerine uygulan-
ması haünde "uçuş ruhsatı"
alamayacaklannı böylelikle
hem kendilerinin mağdur
olacağını hem de, Avusturya.
Berlin ve Tel Aviv yolcu bağ-
lantılannın yabana şirketlere
kaptmlacağmı belirtti.
META,konkordato başvurusundabulundu
DENİZŞAHtN
META Elektronık, on sekiz
bankaya olan yaklaşık 30 milyon
dolarlık borcu için dün Bc>oğlu
İcra Tetkik Merdi Hâkimügi'ne
konkordato başvurusunda bu-
iundu. META Elektronik avuka-
u Nida Ergenç. uzun süre alacaklı
bankalar arasında borç ödemele-
rinin birtakvime bağlanması doğ-
rultusunda anlaşma sağianması
için beklediklerini. ancak üç ban-
kanın anlaşmaya yanaşmaması,
bir özel bankarun da iflas yoluyla
takibe gecmesi üzerine, konkor-
dato başvurusunda bulundukla-
nru bildirdi. META fabrikasında
örgütlü Bağımsız Otomobil-İş
Sendikası, fabrikarun kurtanlma-
sı için dün Devlet Bakanı Cavit
Çağlar ve ilgili banka yöneticileri-
ne çağnda bulundu.
Toplam on sekiz bankaya fai-
ziyle birükte 30 milyon dolar bor-
cu olan. ITT Schaub Lorenz li-
sanayla televizyon üreten META
Elektronik iki ay önce 400 kişiyi
işten çıkarüp, kalan 400 işçiye de
ücretsiz izin vererek üretimini dur-
durdu. Ödeme güçlüğu içinegiren
META'nın Kartal'da kıirulu fab-
rikası üzerine înterbank 400 mil-
yarlık, Yapı Kredi, Pamukbank,
Tekfenbank ve Tekstilbank da
toplam 190 milyar liralık ipotek
koydurmuştu. Vakıflar Bankası,
Akbank ve İktısat Bankası da şir-
kete ait çeşıtlı gayri menkullen
haczetti. Alaaıklı bankalann bir
lasmı, META'nın yeniden üreti-
me geçerek borçlannı ödeyebil-
mesi amaayla döviz üzerinden,
iki >ib ödemesiz 4 yıl ödemelı,
yüzde 2 faizle borçlann bir takvi-
me bağlanması, daha sonra da iş-
letme kredisı verilmesi dogrultu-
sunda bir program haarladı.
Ancak bazı bankalann anlaşma-
ya yanaşmaması üzerineprogram
hayata gecinlemedi.
META Elektronik, bankalarla
anlaşma sağlanamaması üzerint;
dün Beyoğlu İcra Tetkik Mercii
Hâkimliği'ne konkordato başvu-
rusunda bulundu. Şirket avukatı
Nida Ergenç, anlaşmaya yanaş-
mayan bir resmi, iki özel banka
bulunduğunu, özel bankalardan
birinin iflas yoluyla takibe geçtiği-
ni belirtti. META, konkordato
başvurusuyla birükte sunduğu
ödeme planında, toplam 30 mil-
yon dolarlık borcunu, bir yılı öde-
mesiz altı yıl içinde, sekiz aylık eşit
taksitler haiinde yüzde 12 basit fa-
izle ödeyeceğini bildirdi.
Öte yandan META'nın Kar-
tal'da kurulu televizyon fabrika-
sında çalışan 400 ışçi dönüşümlü
olarak fabrikada nöbet tutmaya
başladı. META işçileri fabrikada nöbet tutmaya başladı.
Cari işlemler açığı büyüyor
• Geçen yıhn ilk 4 aylık döneminde 69 milyon
dolar olan cari işlemler dengesi açığı bu yılın
aynı döneminde 389 milyon dolara ulaştı.
ANKARA (AA) - Türkiye'- neminde 1 milyar 736 milyon
nin ödemeler dengesi bilanço-
suna göre bu yıl ocak-nisan dö-
neminde cari ışterfler dengesi
389 milyon dolar açık verdi.
Cari işlemler dengesi açığı,
1991 yılı ocak-nisan döneminde
69 milyon dolar olmuştu.
Geçğn yıl nisan ayında 146
milyon dolar fazla veren cari iş-
lemler dengesi, bu yıl aynı ayda
yerini 226 milyon dolar açığa
bırakü.
Ödemeler dengesi bilançosu-
nun en önemli kalemlerinden
dış ticaret açığı bu yıl dört ayda
geçen yılın aynı dönemine göre
yüzde 12.7 artışla 1 milyar 958
milyon dolara yükseldi. Dış ti-
caret açığı 1991 yılının ayru dö-
dolar idi.
Türkiye, bu yıl dört ayda ge-
çen yılın aynı dönemine göre
yüzde 11.5 oranında daha az
dışborç ödemesinde bulundu.
Ödemeler dengesi bilançosu-
na göre bu yıl ocak-nisan döne-
minde toplam 2 milyar 333 mil-
yon dolar olmak üzere, 1 milyar
311 milyon dolar ana para, 1
milyar 22 milyon dolar da faiz
ödemesinde bulunuldu. 1991
yılı ocak-nisan döneminde ise 1
milyar 454 milyon dolan ana
para, 1 milyar 181 milyon do-
lan da faiz olmak üzere toplam
2 milyar 635 milyon dolarlık dış
borç geri ödenmişti.
Bu yıl ocak-nisan döneminde
bir önceki yıla göre yüzde 25
oranında azalan orta ve uzun
vadeli kredi kullanımlan 1 mil-
yar 202 milyon dolara geriledi.
1991 yılı ocak-nisan dönemin-
de 1 milyar 606 milyon dolar
tutannda kredi kullanımı ger-
çekleşmişti.
Öte yandan bu yıl ocak- ni-
san döneminde geçen yılın aynı
dönemine göre fiili yabana ser-
maye girişi yüzde 93.5 oranında
arttı. Böylece. 1991 yılının ilk
dört ayında 155 milyon dolar
düzeyinde gerçekleşen doğru-
dan yatınmlar, aynı dönemde
300 milyon dolara ulaştı.
Bu yılın dört ayında, kısa va-
deli yükümlülüklerde ise 185
milyon dolar artış oldu. Geçen
yıl dört ayda, kısa vadeli yü-
kümlülüklerde 627 milyon do-
larlık gerileme kaydediLmişti.
Geçen yıl ocak-nisan döne-
minde 352 milyon dolarlık kısa
vadeli kredi sağlanırken bu yıl
aynı dönemde bu rakam 414
milyon dolara çıktı.
Bu yıl dört ayda, geçen yıla
göre turizm gelırlerinde yüzde
44.3 oranında artış kaydedilir-
ken harcamalarda yüzde 11.7
azalma kaydedildi.
Buna göre geçen yıl dört ay-
da 440 milyon dolar olan tu-
rizm gelirleri, bu yıl aynı dö-
nemde 635 milyon dolara yük-
seldi. Turizm harcamalan ise
1991 yılı ocak-nisan dönemin-
de 187 milyon dolar iken bu yıl
söz konusu dönemde 165 mil-
yon dolara geriledi.
Bu yıl ocak-nisan dönemin-
de, işçi dövizi girişi ise 768 mil-
yon dolara düştü. Geçen yıl
aynı dönemde 856milyon dolar
oîan işçi dövizi girişinde yüzde
10 azalma görüldü.
Anti-kartel
yasa taslağı
hazır
ANKARA (AA) - Kamuo-
yunda, "Anti-Kartel" Yasası
olarak adlandınlan, "Rekabe-
n'n Korunması Haklûnda
Yasa Taslağf'na son şekli ve-
rildi.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
yetkilileri söz konusu kanun
taslağının, çok özel
kunıluşlara gönderileceğini
belirterek, "Bu kanun, piya-
saya mal arzedenlerin kendi
aralanndaki ilişkiyi düzenli-
yor. Tükeüci kanununda ol-
duğu gibi tüm sivil kesim ör-
gütlerini ilgilendirmiyor. Bu
nedenle taslağı herkesin görü-
şüne arzetmek yerine, konuy-
la ilişkisi bulunan kuruluşlar
ve çok özel kişilere gönderile-
cek" dediler.
Bakandan elektrik fıyatlannın yüksek olmasına yanıt:
TEK'in 25 trilyon lira borcu var
Devren Kirahk
Karaköy'de mobilyah
büro
Tel: 575 25 20
ANKARA (Cumhuriyet Bü-
rosu)-Elektrik fiyatlannın yük-
sek olması yoğun eleştirilere
neden olurken, Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanı Ersın Faral-
yalı, 25 trilyon borcu bulunan
TEK'in bu yıl 7 trilyon lira za-
rar etmesinin beklendiğini be-
lirterek, "TEK'te üretilen ener-
jinin fıyatını maalesef kimse
bilmiyor"dedi. Faralyalı, Dün-
ya Bankası'ndan ahnan kredı-
lerle. tahsilatı hızlandırma ve
muhasebe-stok kontrol sistem-
lerini yenileme konulannda
ihaleye çıkıldığını bildirdi.
Faralyalı, önceki akşam Baş-
bakanlık binasından aynlırken
gazetecilerin sorulannı yanıt-
larken, Türkivc Elektnk Ku-
rumu'nun (TEK) 25 trilyon lira
borcu bulunduğunu, kurumun
bu yıl beklenen zarannın da 7
trilyon lira olduğunu söyledi.
"TEK'tc üretilen enerjinin ma-
liyetini maalesef kimse bilmi-
yor. TEKte bugün stok kont-
rolu yoktur, ^loğru dürust
muhasebc sistemi yoktur. doğ-
ru dürüst maliyet hesabı yok-
tur" dıyen Farahalı. gazetecile-
rin, "Bu bir ıiiraf mı?" sorusu-
na, "Evet, senelerdir. Kurma-
yanlar düşünsün" karşılığını
verdi.
TEK Genel Müdürlüğü gö-
revinden geçen hafta istifa eden
Birkan Erdal'ın. Dünya Ban-
kası'ndan ahnan krediyle 2 ayn
ihalc açtığını belirten Faral>ah,
ihalelerden birisinin tahsilatı
hızlandırma konusunda oldu-
ğunu söyledi. İzmir'deki tahsi-
lat şube sayısını, bankalann
on-line sısteminden yararlana-
rak 1100'e çıkardıklannı belir-
ten Faralyalı, "Vatandaş diyor
ki. "bana fatura ver." Maliye
Bakanlığı'ndan. bu banka
makbuzlannın fatura yerine ge-
çeceği yönünde ııfak bir tebliğ
bckliyoru7. Ama. üzülerek sö\-
leyeyım kı. bu tebliğin çıkması
çok uzun sürdü" diye konuştu.
İkinci ihalenin, muhasebe sis-
temiyle ilgili olduğunu kayde-
den Faralyalı, "Muhasebe sis-
teminin düzeltilmesi, sıok
kontrol ve verimlilik hesaplan-
nın kompüterize edilmesi. sbtc-
min oturtulması lazım. Bugünc
kadar yapılmamış"' dedi.
Faralyalı, "Bu durumda
elektrik fiyatlan görccclı olarak
mı behrleniyor?" sorusuna. şu
yanıtı verdi:
"Havır, göreceh değil. 'Olsa
olsa" hesabına göre değil. Za-
ten, enerjimiz çok pahalı. daha
fazlasını kaldırmaz. Belli ku-
rumlarla işbırliği yapıp. kredi
aldığımız zaman. enerji maliye-
timizi soruyorlar. Maliyetımı/
çok. O zaman, siz şu kadar li-
yattan. mesela 6.5 sentten \u-
kanva satma\ın" dhorlar.
TEK'in 25 tnlyon borcu ncrc-
den geliyor? Senelerin birikimı.
Bu sene beklenen zarar 7 tril-
yon lira 1992de. Enerji fiyalın-
da /aıen zarar \ar. Ama bcn.
malıyctinı bir bılebıl^cm. hiçol-
mazsa ona göre ledbırler alabı-
iınm. mukayese ımkânlanm
olur. Şebeke kayıplar ayn.
Özellıkle dağıtım sebekesinde
çok bü\ük kavıpUır \ar Dağı-
tım şebekesinde namutenahi,
\ü/de20'\e \aran kauplar \ar.
Onlar ıçın dc çalışmalunmı/
var "
Faralyalı, ANAP lideri Me-
but \'ılma/"m Ataturk Barajı"-
na ıhıjkin olarak. "Gostermclik
açılı^ >apılı\or. daha ->onra ış-
letmeyc kapanacak" şeklindeLı
^özlerinin anımsatılması ii/eri-
ne. "Ncreden bılıvomuış kı?"
dıye sordıı
IŞ DUNYASIND AN
Prof. ÜNAL BOZKURT
Rating Hakkında Önerilep
Son günlerde risk derecelendirme (rating) gündeme ge-
len bir konu oldu. İlk öne 13 Temmuz 1992 günü Cumhuri-
yet'in "Düşünceler" köşesinde yayımlanan yazısında Sn.
Salih Neftçi Hazine'nin ihraç etmiş olduğu 250 milyon do-
larlık Yankoc tahvillerinin derecelenirme şirketi olan Starv
dart & Poor's tarafından BBB derecesi verild iğini, bunun
da yaürım kalitesi olan tahvillerin alt sınırı oluşturduğunu
belirtiyordu.
Ratingin tekrar güncel olması nedeniyle bu konudaki
düşüncelerimizi kısaca açıklamaya çalışalırrv
a) Rating, ihraç edilecek veya piyasada mevcut borçlan-
ma araçlarının risk derecesi hakkında bilgi üretme işlemi-
dir. Yatırımcıları söz konusu menkul değerin riski konu-
sunda aydınlatma işlemidir. özellikle seraye piyasası
kültürünün henüz yatırımcılarda tam gelişmediği bu or-
tamda bu tür enformasyon kurumlarına büyük ihtiyaç var-
dır.
b) Geçen yıl 813.6 milyar TL.Iık özel sektör tahvili 667
milyon TL'lık finansman bonosu, 728 milyar TL.Iık banka
bonosu ve banka garantili bono olarak toplam 2 trilyon TL
lık borçlanma aracı aihraç edilmiştir.
Fakat bu rakam yıllar itibarıyla değişecektir. Bizim kanı-
mıza göre rating başladıktan sonra piyasa renklenecek,
farklı özelükte borçlanma araçları ihraç edilece ve salam
firmalar için ihraç maliyetleri düşebilecektir.
Kısacası rating yatırımcılara menkul kıymetlerin risk de-
recesi hakkında bir bilgi ürettiğine göre ve Türkiye gibi
ülkelerde bilgi eksikliği birçok yanlış kararlar alınmasına
neden olduğuna göre rating gereklidir. Fakat kolay değil-
dir.
c) Borçlanma araçlarının ikinci el piyasası ülkemızde
hemen hemen hiç gelişmemiştir. Şu anda İMKB bünyesin-
de bir tahvil borsası varsa da burada sadece kamu menkul
kıymetleri işlem görmektedir. özel sektör tahvillerinin bu
piyasada alınıp satılması bir başka deyimle piyasasının
gelişmesi için rating gereklidir. Çünkü menkul kıymetin
riski belli olursa fiyatı buna göre oluşacaktır.
d) SPK'nın amaçladığı finansal reformun geliştirilebil-
mesi için de ratinge gerek vardır. Yazının başında belirti-
len borçlanma araçları için kayıt sisteminin uygulanabil-
mesinin yanı sıra örneğin yakmda tebliği yayımlanacak
olan menkul kıymetleştirm için de raing zorunludur
e) Yatırımcıyı korumak amacıyla piyasaya direkt değil
dolaylı müdahaleler gerekli olmaktadır. örneğin ABD'de
yatırım fonlannın ve sigorta şirketlerinin belli bir risk dere-
cesinin altındaki borçlanma araçlarının satın almaları ya-
saklanmıştır. Aynı tür sınırlamalar belki bizde çok daha
erekli olacaktır. Bu nedenle yine ratinge gerek vardır.
En çok tartışılacak husus ülkemiz için ne tiir bir rating
modelinin daha uygun olacağıdır.
Rating kurumları nasıl kurulmalı, rating işlemleri her ih-
raç için zorunlu mu olmalıdır?
a) Kolay bir seçenek, kurulacak bir kamu kurumunun elli
özelliklere sahip ıhraçlar için ratingi yapmasıdır. Fakat bu
başlangıçta bızi çıkmaza sokar. Çünkü ratingin en önemli
özelliği derecelendirmenin güvenilir olmasıdır. Güvenilir
olmanın koşulu ise derecelendirmeyi yapacak kuruluşla-
rın bağımsız olmasıdır. Bu nedenle kamu kurumlarınn bu
tür derecelendirme yapması doğru değildir. Bu SPK'nın
çatingi yapması gibi bir şey demektir.
b) Yukarıda belirtilen sakıncalarından ötürü rating kuru-
luşları özel sektöre ait olmalıdır. Fakat bu kurumlar itibar
kurumlarıdır. Bağımsızlıklarını korumaları, derecetendir-
meye güvenin sarsılmaması için kuruluş ortaklar veçaltş-
ma koşulları itiarıyla bazı sınırlamalar getirilebilir. örne-
ğin rating şirketi aşka bir işle meşgul olamaz. Sadece ve
sadece bilgi ürten enformasyon işleri yapabilir.
Gerek kurucu ve gerekse çahşmalar için bazı özellikler
aranabilir. örneğin ortakları seraye piyasasıyla ilgili baş-
ka bir işle meeşgul olamazlar. Aynen aracı kurumlarda
olduğu gibi şirket yöneticileri için belli tahsil ve tecrübe
koşulları konabilir.
c) Rating en azından halka yapılacak belli miktarın üs-
tündeki borç araçlarınn ihracı için zorunlu hale getirilebi-
lir. Buna karşın yatırım fonları gibi kolektif yatırım kurum-
larına direkt plasman yoluyla yapılacak ihraçlarda da
rating zorunlu olabilir.
d) Raingin serbest kalması arzu eden kuruluşlar tarafın-
dan yaptırılması oldukça liberal bir yaklaşımdır. Bu ratin-
gin olmaması demektir. Çünkü şu veya bu şekilde alım
satımlarda bu tür değerlendirme menkul değer analistleri
tarafından yapılacak. Bu da oldukça subektif olacak ve ya-
tırımcıları yanıltarak piyasada güvenin kaybolmasına yol
açabilecektir. Halbuki herkesin kabul edebileceği ve refe-
rans olarak benimseyeceği objektif bir değerlendirme ta-
sarruf sahiplerine menkul değer analistlerine kısacası
mali piyasalarla ilgili herkeseyol gösterebilecektir.
Tüketid tasansı
Meclis'e sevk edildiANKARA (ANKA) - Sana-
yi ve Ticaret Bakanı Tahir
Köse, tüketicinin korunması
yasa tasansını, son şeklini ve-
rerek Bakanlar Kurulu'na
sunduklannı ve tasannın
TBMM'ye sevk edildiğini bil-
dirdi.
Tasan. tüketici mahkeme-
leri. lüketici konseyi ve ha-
kem heyetlerinin kurulması.
kurallara uymayan satıalara
500 milyon lirava kadar para
cezası ve reklamlar üzerinde
sıkı denetim mekanizması
oluşturulmasını öngörüyor.
Bakan Köse, düzenlediği
basın toplantısında çeşitli ke-
simlerden aldıkları görüşler
doğrultusunda tasanya son
şeklini verdiklerini belirtir-
kcn. eklenen \eni hükümler
hakkında bilgi verdi. Gönüllü
tüketici örgütlennin etkin ol-
duğu. devletin valnızca yargı
yoluyla soruna müdahale et-
tiğı bır biMcmı amaçladıklan-
nı belirten Köse. tüketici
mahkemelen kuruluna kadar
satıcı ve tüketıcıler arasında-
ki davalara Adalet Bakan-
hğı'nın görevlendireceği
mahkemelenn bakacağını
bildirdi.
Köse. lüketici sorunlannın
çdzümünde. mahkeme öncesi
aşamada uzlaşma sağlamak
amacıyla il \e ilçelerdc faali-
yeı göslerecek tüketici sorun-
lan ıçın hakem heyetlen oluş-
ııırıılacağını açıkladı. Kösc"-
nın verdiği bilgıye göre heye-
tin ba^kanlığını sanavı ve
licaret il müdürlen vapacak.
Heyeılc bcledıye. baro, tica-
reı ve >>ana\ı odaları ile esnal
vc -.analkar odasından bırer
temsilci bulunacak.
Uyuşmazlık konusu mal ya
da h'izmetin bedelinin bir mil-
yon lirayı aşmadığı durum-
larda. bu heyetlerce verilmiş
bir karar olmâksızın tüketia
mahkemelerine başvurula-
mayacak.
Reklam kurulu
Bu arada, ticari reklam ve
ilanlarda uyulması gereken
ilkeler ile uygulanacak para
eezalannı belirlemekle görev-
li bır "reklam kurulu" oluştu-
rulacak. Bakanlığın görev-
lendireceğı temsilcinin baş-
kanlık edeceği kurulda
Adalet Bakanbğfndan bir
hakım. TRT. YÖK, Türk Ta-
bipleri Birliği. Barolar Birliği.
TOBB- gazeteci örgütleri ve
reklamcı derneklerinin seçe-
ceği birer ü>e ile tüketici kon-
seyinden bir temsilci yer ala-
cak.
Reklamlar tüketiciyi alda-
tıcı. yanıltıcı. tüketicinin can
ve mal güvenliğinı tehlikeye
düşürücü, hastalan, yaşlılan,
çocuklan ve cinselliği ıstis-
maredicı olamayaeak.
Etiketsiz ya da özürlü oldu-
ğu üzenne yazılmayan mallar
için 300 bin lira. garantı bef-
gesi ve kullanım kılavuzu
düzenlenıeyenlere bir milyon
lira para cezası getinlivor.
Satın alınan malın belirti-,
len nıteliklerc sahip olmama-
sı ya da "yyıplar" taşıması
durumunda 15 gün içinde ia-
dc. dcğı^Umıe veya tamir is^
ıcğıvle yapıian başvurular
rcddcdı lemevecek.