Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
CUMHURİYET/6 DİZİ-RÖPORTAJ 21 HAZİRAN 1990
V GKAZIM KARABEKIR ANLATIYOR
Cumhuriyet ilan edilir, Mustafa Kemal Cumhurreisliğine seçilir, Ismet Paşa Başvekil olur:
Karabekir, haberi 30 Ekim 1923'te alır
"Erzurum mebuslan aramızı
açacak... Erzurum'da beni vura-
câklar."
Karabekir, kendi kendine bu
sorulan sorar. Erzurum milletve-
killerinden yakınan M. Kemal Pa-
şa'dır; Erzurum'da Karabekir'in
vunılacağını söyleyen de lsmet
Paşa.
Kafasında kendi kendine bu so-
rulan soran Karabekir, "Beynim-
de bir simsek çakü; faJtaf kendi-
mi bo şimşeğin tesirinde
bırakamadım" diye yazar.
Sonrasıru kendisinden dinleye-
lim:
"Çabnk topariandım ve kendi
kendime:
'isle değil hesapia hal olunmabdır'
dedim. tkâmetganıma getince gü-
vendiğim Erznnım mebuslann-
dan ve silah arkadaslanmdan bir
kaçını çağırrhm. Ve onlara gecen
bu hadisderin bilmediklerl safha-
lannı anlattun:
Şark harekatı hakkındaki nu-
baberemizi okudonı. Celalettin
Arif mesdesmde o zamaaki Erkâ-
nı Harbiye Reisi olan lsmet Bey'e
bu zatla M. Kemal Pasa'aın ara-
sı n««ıl«tır diye sordugum şifreye
aJdığım cevapU 'ryi olmadığını,
öoce bana hücumla beni düşür-
dukten sonra Erzurumlular van-
tasıyla M. Kemal Paşa'yı da dü-
sünnek istediklerini' bildirdigimi
söyledim.
HasbihaDerimizde M. Kemal
Pasa'mn Fırka Komutaıuanmdan
Haitt Beye sifre Be'CdalettİD Aıtf
ile Karabekir'in arasuu aç' dedi-
gini ve Erzurum'da ük gekttgi za-
man Halit Beyle görüşntelerinde
O'na 'seni de beni de tstanbnl hi-
kttmeti istiyor. Bir gün Kânm bizi
tevidf ederek gdnderebffir. Birbi-
rimizi tutalım ve daima muhabe-
re edeiim... icap ederse (..) yeri-
ne sen gecersin' Uvsiyesini tesbit
ettik.
Enver Pasa'nu bazı arkadaşia-
nyla Moskova'da "Halk Şuralar
hükümeti" diye bir program bas-
ünp Anadolu'ya soktugu zaman
Erkftnı Harbiye Unmmi Reisi
Fevzi Paşa'nın bunlann isyan q-
kararağını, geürse Enver Paşa'nın
tevidfi emrini bn arada Garp Cep-
besi Komatam tsmet Pasa'nın
24.5.1921 şifresini ve cevabım
okudum:
"Enver Paşa'nın tslam Ihtilali
Cemiyeti namıyla gizli bir teşki-
latı genişleterek orduyu ele almak
fikrini takip ettiği anlaşılıyor.
Bunlar tabii şark ordumuzdan
başlaılar.BLzim garp cephesinde-
ki harekâtımız çok imtidat edebi-
leceğinden (uzun süreceginden)
Şarkta Ruslar dahi uzun müddet
serbest kahrlar. Hasılı tttihatçüar,
Ruslar, Erzunım'un mahıt müf-
sitleri, her birisi başka maksat için
ordumuza hücum edeceklerdir.
Bu hücumlann kaffesine (hepsi-
ne) mani olan yalnız sensin. Bina-
enaleyh, muhacemat mütemerki-
zen sana tevaccüh ediyor (saldın-
lar sana yöndiyor). Açık tedbir ile
hücumlardan endişe etmeyiz. Fa-
kat ihanet ile hileye gelmekten en-
dişe ederim. Kendine gayet sağ-
lam bir muhit temin etraeli ve son
derece müvesvis (kuşkucu, kurun-
tulu) olmaJısın.."
"Mevkiimin nezaketini tama-
miyle takdir ederek muhitimi ve
orduyu sağlam tutuyorum."
Buniara ragmeu M. Kemal Pa-
şa'mn tttihat ve Terakki merkezi
nmumisinde azalık yapmıs bulu-
nan Ardahan Mebusu Hilmi Bey'i
bana haber vermeden Trabzon
yoluyla Enver Paşa'ya gonder-
mek istedigi Hilmi Bey'in de
Trabzon'daki münasebetsizligin
kaber alınsa bana itimatsızugın
doğuracağı vebameti belirten şif-
remi ve cevabım okudnm. Ve o
günkü miilakatımda kendUerine
hatirlatnğımı da söyledim.
Mustafa Sophi olayı
Uyuşmazlık konusu Ardahan
Milletvekili Hilmi Bey'in Anka-
ra'ya çektiğı telgrafur. Hilmi Bey,
bu telgrafında Karabekir'den ya-
kınır.
Karabekir, M. Kemal Paşa'ya
23 Aralık 1921 gunü Kars'tan çek-
tiği telgrafta "Istanbul büküme-
ti eüyle yapümayan fenahklann
ve anarşinin" birtakım kimseler-
ce sahnelenmek istendiğınden ya-
kınarak, "Kuvvetli birhükümet-
le iş görnlecek bir zamanda En-
verdlik devrine alet olmak iste-
yenlerin nazanmda irfan ve enli-
yeüeri ile tutamadıklan mevkile-
ri çeteriUkle iktisaba çahsnkla-
nnı" söyler ve M. Kemal Paşa'-
dan "itimaduB tekrar rica" eder.
M. Kemal Paşa, aralanndaki
sevgi ve saygıdan söz eden ve Ka-
rabekir'e istediği önlemi almakta
serbest olduğunu bildiren telgraf
çeker.
Güven yeniden tazelenmiştir.
Karabekir, Erzurum'da yakın
çevresine bu çelişmeyi anlatır.
Karabekir, amlannın bu bölü-
münde M. Suphi olayınj da şöyle
anlatır ve yorumlar:
"..Elazığ Valisi Ali Galip'in
(36) vurdurulması teşebbüstt, M.
Suphi heyetinin Trabzon'da uğra-
dığı feci akibet, sonra onun mü-
rettibi olan Kahya'nın 8 Temmuz
1922'de öldürülmesi, arkasmdan
da 'Herif Sıvas mahkemesinde be-
raat kazanmıştı, bunu askerler
dldurdü' diye orduya leke sürul-
mesi ve 20 teramuzda Başkomu-
tanlık müzakeresinde iş Büyük
Millet Meclisi'nin el koyarak üç
mebus göndermeleri ve işi bu ka-
naldan orduya dolayısıyla da ba-
Cumhuriyet, "Teşkilatı Esasiye Kanunu'nun Bazı MevaddıniD Tavzihan Tadiline Dair Kanun" ile 29 Ekim 1923 tarihiode ilan edilmişti. Mustafa Kemal Paşa 158 oyla cumhurbaşkanı secilmisti.
K.arabekir Erzurum ve Kars'ta
halkla konuşur, onlarm dertlerini dinler.
Halka İstiklal Savaşı'nı anlatır, halktah
da büyük ilgi görür. 'Bana her yerde
büyük saygı ve sevgi gösteriyorlardı. (...)
Gazi'ye aleyhtarlık apaçık görülüyordu.
Mustafa Kemal'le ilgili endişeli olanlan
teskin etmeye, aleyhtarlığı gidermeye
çahşıyordum.
K.âzım Karabekir, cumhuriyetin ilan
edildiği gün Trabzon'da Müdafaa-i
Hukuk Cemiyeti yöneticileri ile
konuşmaktadır. Cemiyet yöneticileri
Mustafa Kemal Paşa'yı eleştirirler,
Kâzım Paşa'dan bu gidişe 'dur' demesini
isterler. Fethi Okyar kabinesi çekilmiş,
Karabekir de ordu müfettişliğine
atanmıştır. Karabekir Trabzonlulan
yatıştırmaya çalışır. Trabzonlulara İsmet
Paşa'nın başbakan olacağını sandığını,
İsmet Paşa ile olan 'çok eski ve samimi
hukuku dolayısıyla hürriyet ve
hâkimiyet-i miüiyemizin masum
kalacağı' umudunda olduğunu anlatır.
Vatan gazetesinin 30 Ekim 1923 tarihli sayısı, Cumhuriyet'in ila-
nını, Reisicumhurluga Mustafa Kemal'in, Başvekillige tsmet Pa-
şa'nın getirildiğini haber veriyor.
\ fLP \W ekim sabahı, Kâzım Karabekir
Trabzon'dadır. Bahriye Müfrezesi
Komutanı, Karabekir'e Ankara'dan açık
bir telgrafın geldiğini, bu telgrafta
cumhuriyetin ilan olunduğunu, bu
nedenle yüz pare top atılmasının
istendiğüıi bildirir. Karabekir, 'Vali ile
görüşüp emir veririm' der. Vali Hazım
Bey haberi şaşkınlıkla karşılar.
Mm.âzım Karabekir anılarında
cumhuriyet ilanma ilişkin duygu ve
gözlemlerini şöyle anlatıyor: Ben hem
mebus ve hem de bir ordu kumandanı
olduğum halde, bana da kimse bir şey
bildirmemişti. Bu vaziyet haklı olarak
halkı da orduyu da telaş ve endişeye
düşürdü! Resmi tebligat iki gün sonra
yapılır. Kâzım Karabekir, Mustafa
Kemal'in Cumhurreisliğine, İsmet
Paşa'mn da Başvekillige getirilmesi
konusunda da şunları yazar:
'Cumhuriyet ilanı ile artık hilafet ve
saltanat mefkûresine son verildiğini
görerek her iki habere de çok sevindim.»
na tevcih etmek istemeleri, fakat
sonra bu işi Ankara'dan gönde-
rüen Osman Ağa'nın adamlan ta-
rafuıdan yapıldığinın oıtaya çıkı-
şı... Bunu çıkaran Trabzon mebu-
su Ali Şükrü Bey'in boğuluşu, Os-
man Ağa ve bazı adamlaruun öl-
durülüşü hep bir sineraa şeridi gi-
bi önümden geçti.
Sıra bugünkü mütaJaalara gel-
di.
Bana ne söylediler, ben ne ce-
vaplar verdim, aynen söyledim."
Paşa, kuşkulanmaya başla-
nuştır.
Karabekir, çevresindekilere şu
sorulan açıkça sorar:
" — Kimlerdir benim M. Kemal
Paşa ile aramızı açacaklar?
— Ve kimdir beni Erzurum'da
vuracak?
Kâzım Karabekir, kararını ver-
miştir: Artık Erzurum'da kalma-
yacaktır.
Neydi Karabekir'e böyle bir ka-
rar aldıran nedenler?
" 1 - Mecliste bir düriye bilhas-
sa Şark rnebuslan aleyhirae tah-
rik olunmuştur.
2- Orduda bazı madunlanm
(asifauım) ve bu arada bflnassa fır-
ka komutanı Halit Paşa (37) aley-
nime tevdii olunmuştur.
3- Medis vasıtasryla Trabzon'-
daki Kahya'nın katli hadised ba-
na istinada çalışünuştır.
4- Son seferde Trabzon'da bn-
Innuşumdan endişe edtterek Erzn-
rum mebusu Asım Bey Erzn-
mm'a gönderilmiş ve benim va-
ziyet alarak memlekette ikilik ya-
pacagımdan korlndarak Kolorda
KomuUn Vekili Ruştii Paşa (38)
ve Erzurumlular aleyhime teşvik
edilmek istenmiştir.
5- Ben, şarktan Ankan'ya ge-
lirken Kastamonu'da beni öMür-
mek üzere bir fedai gönderilmiş
- bu adam Ankara'dan geJen bir
Tnrkinr - kendisinin bir Ermeni
oidnğo ve bir Amerikan torpido-
su ile tnebolu civarına çıkanldıfı
ögrenilmiştir. Misafir kaldıgım
konakta abdeshanede yakalanıa-
ca rezalet ortaya çıknuş ve örtbas
edUmiştir.
6- 'Karabekir'e it>m«rfımtT y o
k '
diyerek beni yakın mnhitiyle bir
dürziıye takip ettirinşim. Bn ise
memur edfleolerin başında mebus
ve asker İhsan Bey (Bahriye vekil-
bgi de yapan) (39) buhınuyormus.
7- Otuz kisi Gazi'nin etrafında
toplanmış. Teşkilatı esasiye ne de-
nek? Gazi istedigini yapar diyor-
larmış.
8- Bugunkii vaziyette Gazi 'Er-
zurum'da Karabekir'i istemeyiz'
diye bir telgraf çektirmeye çalışı-
yormoş (...)
Bu konuşmalar, söylentiler
kuşkularla sarmalanır. Erzurum-
lular Karabekir'e güvence verir-
ler:
"Sana uzanacak eli onu uzata-
caklan da 24 saat içinde Erzurum-
lular çıkanr ve yok eder."
Karabekir, Erzurum ve Kars'-
ta halka konuşur; onların dertle-
rini dinler. Halka İstiklal Savaşı-
nı anlatır. Halktan da büyuk ilgi
görür.
'Bana ner yerde büyük sevgi ve
saygı gösteriyorlardı. (..ISahifler-
de apaçık Gazi'ye aleyhtarhk da
görulüyordu. Erzurum'da ise
kongre aralanndan başlayarak
vaziyeri bilenler ve zaferden son-
ra kongre azasının bile meclise
ahnmadıgım görenler (..) çok kö-
ru surelle aleyhtarügını yapıyor-
lardı.
Ben, Gazi'nin hilafet ve salta-
nan almak mesdesinin benüz
Anadolu'ya yayıldıgını sanıyor ve
heyeti ilmiye huzurundaki agır te-
cavüzune bakarak eski mefkûre-
sine dönecefini biç sanmıyordum.
BunuD için de bu endişeyi goste-
renfcri teskin ve aleyhtarhgı gider-
meye calışıyordum."
Tam bu sırada Selahattin Adil
Paşa'dan (40) Karabekir'e bir
telgraf gelir. Selahattin Adil Pa-
şa, M. Kemal Paşa'nın "Hilafet
ve saltanatı almak için" girişim-
lerde bulunduğunu bildirmekte-
dir. Karabekir, 16 Ekim 1923 gıi-
nü Fevzi Paşa'ya bir telgraf çeke-
rek hukumet karşıtı dedikodular-
dan söz eder.
Fevzi Paşa bu dedikodulann
kimler tarafından çıkanldıgmı so-
rar.
Karabekir, 21 Ekim 1923 günü
Fevzi Paşa'ya şu yanıtı gönderir:
"Seyahat ettigim Orta Anado-
hı ve bilhassa sahflkrde yapdmak-
ta olan propagandalar dogrudan
dognıya Gazi Hazretleri'nin şa-
hıstanna mütevecihtir. Dedikodu-
nnn esasun Gazi Paşa'nın Medis-
te her emrine amade muayyen bir
zumreye istinaden milli iradeyi
bazice ederek mutesakinıane ida-
resi (mili iradeye karşı baskıa yö-
netim kararmk) rivayetleri teşkil
ediyor. Trabzon'a geldiğini vakit
cumhuriyet şekiİBin kabul edil-
mek üzere olduğunu gazeteler
yazdı. Bu havadis dedikodulann
artmasına mucip oldu.
Büyük Millet Mecttai şekli hü-
köroetinin TürkliğÜH ibda etdgi
(jaratügı) en güzei tarzı idare oJ-
duğu muşanineleyh (aufauı) tara-
fından beyan ediMrken... İdare
şeklhniz git gide Avrnpa camha-
riyetlerinden farkau bir şekfl ala-
cağını söyleneieri garip bir tezat
teşkil ett^i söyleomeye basiaııdı.
Ve bir hükümdar k a n u a buıaa
hanedanuu saltanat otaana gfiri
mnnakaşalar oinyor. Bn kabü de-
dikodniar Kars'ta dahi sayidir.
Trabzon'da çıkan nüzahi Kahka-
ha gazetesinin 4 Ekna 1923 tarihU
nushası bu noktadan pck •^•»^T
görülmeye layıkür. GazeteJeri*
son günlerdeU tenkidadı ba bn-
tün dedikodnbui artornuktadır.
A n ederim.
Kahkaha gazetesindeki (41) re-
sim, MUleti de Millet Mecnsini de
hükümeti de hep Gazi şekünde
gösterilerek artık o ne istene ya-
pacak, iUt tarafı knkla gibi oyna-
blacak fikrini tasvir edlyordu."
Kâzım Karabekir, cumhuriye-
tin ilan edildiği gün Trabzon'da
Müdafai Hukuk Cemiyeti yöne-
ticileri ile konuşmaktadır. Trab-
zon Müdafai Hukuk Cemiyeti yö-
neticileri, M. Kemal Paşa'yı eleş-
tirip, Kâzım Paşa'dan bu gidişe
"an" demesini isterler.
Fethi Okyar kabinesi çekilmiş,
Karabekir de Birind Ordu Mflfet-
tişliği'ne atanmıştır. Karabekir,
Trabzonlulan yatıştırmaya çalışır.
Trabzonlulara tsmet Paşa'nın
başbakan olacağını sandığını, ls-
met Paşa ile olan "çok eski ve sa-
mimi hukukn dolayısıyla horriyet
ve UkbBİyei millrvenizui m a s u
kalacağı" umudunda olduğunu
anlatır.
Cnmhuriyetiıı ilanı
30 ekim sabahı, Bahriye Müf-
rezesi Komutanı Kâzım Karabe-
kir'e Ankara'dan açık bir telgra-
fın geldiğini bu telgrafta cumhu-
riyetİBİlan olunduğunu, bu ne-
denle yüz pare top atılmasının is-
tendiğini bildirir.
Karabekir "Vali ue görusiıp »-
ze emir veririm" der.
Vali Hazım Bey (Tepeytran)
haberi şaşkıniıkla karşılar. Vali-
nin cumhuriyet ilanından haberi
yoktur.
Karabekir, hem şaşırmış hem
lunlmıştır. Bu duygulannı şöyle
dile getirir:
"Bca hem mebos ve hen de bir
ordu kumandanı oldağam halde
bana da kimse Mrjey büdirme-
mişti. Bu vaziyet hath b1â7ak~nal-
kı da orduyu da telaş ve endişeye
dnsnrdü. Daha dün ynreklerine
ferahhk verdiğim zatlar benden
bn şeklin manasını sonıyoriardı.
Bu vaziyette tabii cumhuriyetin
ilanını ertesi gunü dahi kutlaya-
madık. Bn gün Kars'ın zabO yıl-
ddaümü Snltamn Mektebi mey-
damnda asker, halk ve mektep ço-
cnklanyla biriikte kutladık.
Karabekir, Fevzi Paşa'ya telg-
raf çekerek "eihaU mülkiyeye ve
askeriyyeye" cumhuriyetin ilan
edildiğini bildiren bir buyruk gel-
mediğini yazıyor.
Ertesi gun buyruk geüyor.
"31 ekim sabahı ajanslarla be-
raber vflayetc de tebügat geMigin'
den top atılmasına emir verdim.
Hükümet avrasunda resmi bir sn-
rette kntladık. Beiediye reisi vali
beye, 'Aksi natuk söyleyecekler
de olabilir. Bnnun için biç nuruk
söylenmese münasip olur' demiş.
Hazım Bey de muvaffık buimus.
Yalnız bir dua oknndu. Mülki
ve askeri beyeder, mektep çocnk-
hm, bir bomk asker pek az da hal-
kın Ueri geienleri buiaada.
Ajans şu malumatı bildiriyor-
dn:
M. Kemal Paşa reisicumhnrol-
muş; lsmet Paşa'yı basvekH tayin
etmiş. Kabiney-i itimadda 160
mebus bulunmns ve mattefikan
itimat reyi vermişler.
tsmet Paşa'nın başvekillige ge-
tuilecegini biliyordum. Cnmhari-
yet Danı Ue arbk hilafet ve salta-
nat mefkûresine son verildiğini
görerek her Ud habere de sevin-
dim. Çünkü artık hakimiyeti mil-
liye devam edecek ve diktatöriü-
ğe meydan verilmeyeceğini
nmdnm.
Bn duygulanmı şn tebrik telg-
railanna da yazdım:
Türkiye Cumhuriyeti Reisi Ga-
zi Mnstafa Kemal Paşa Hazret-
leri'ne
Trabzon 31.10.1923
Hakimiyeti miBiyenin manai
tammı telakki edilebUecek Cum-
huriyeümizin nedp miUetimiz
haklanda saadetler getirmesini te-
menni eder; cumburriyasetimzi
tebrik ve cenabı haktan mnvaffa-
kiyetter dilerim efendim.
Kazım Karabekir
Başvekil lsmet Paşa Hazret-
leri'ne
Milletin bUakaydnsart hakimi-
yeti telakki edilebUecek olan
CumhBriyetinüzin ilk başveküini
tebrik ve mnvaffakiyetlerini
dilerim.
Kazım Karabekir
tsmet Paşa'mn cevabı pek sa-
mimi olarmk şoyle idi:
Kazım Karabekir Pasa Hazret-
leri'ne
Tebrikab devletierine ruboman
bntfin samimiyeti 0e ara şükran
eder ve mnvaffakiyeii cenleierhün
temadi ve tevaUsini dilerim.
lsmet
M. Kemal Paşa, Trabzon'a çc-
kflmiş diğer tebrikJere verdigi sat-
hi cevabın bir soretini de bana
yaznuşü.
Yaruı:
Istanbal'a d«nitftt
(36) - Damat Ferit Pasa tarafından
Sıvas Kongresi'nı baap M. Kemal Pa-
şa'yı tutuklamak ile görevlendirüen
Harptıt Valisi.
Kunnay Albay Ali Galip. Malatya'-
da Bedırhanı adı ile bıhnen Kürt aşi-
retınden Kamuran, Celalet. Halil ve
Cemü Beyler de Ingflız Binbaşı Nod
ile Malatya'da buluşurlar. M. Kemal
Paşa'nın da karşı önlemleri alması
üzerine, AU Galip, Binbası Nbel ve Be-
dirhanı aşireti temsDcüeri kacarlar.
Ali Galip, Kurtulu$ Savası'ndan
sonra Adapazan Askeri Mahkeme-
si'nde yargılannııs ve aklanmıştır.
150'hkler listesine konularak yurtdı-
jına surulmüs, 1932 yılında Roman-
ya'da ötmûstür. Feyzioglu, lnkilap Ta-
rihi, cilt 1, s: 105.
(37) - Halit Pasa (Karsıalan). Deü
Haüt P»ş« diye bflinen Halit Pasa 3
Şubat 1923 günü TBMM'nde Ali Çe-
tinkaya (Kel Ali) tarafından öldürül-
dü. TBMM, zabıt cendesı, Cüt 13, D:
2,1: 2 B: 46. 3.2.1924 s: 121 - 122, ay-
nca 50. birleşim. s: 217 vd; Kandemir,
Feridun, Siyaa Cinayetler, 1955, s: 62:
Kutay Cemal, Halit Paşa AU Çetinka-
ya vuru$ması, Ist. s: 53)
(38) - RüstO Pasa, 1873 yümda doğ-
du. Kafkas tumeni ve 15. Kolordu Ko-
mutan Vekühği yaptı, ikinci meclise
Erzurum Milletvekili olarak girdi.
1926 yılında lzmir suikastına kanstı-
ğı gerekçesıyle İstiklal Mahkemesi ka-
ranyla idam edüdi.
09) - İhsan Bey (Eryavuz) - "Top-
ça Usaa Bcv" diye de bilinir. 1873'te
dogdu. İstiklal Mahkemesi Baskanh-
ğı ve Bahriya Bakanlığı yaptı. Yavuz
gemisiyle ilgili bir yolsuzluk nedeniy-
le mahkûm oldu. 1947 yılında öldü.
(40) - Çeşitli savaşlara lcatıldı. Kur-
tulu$ Savası'nda Adana Cephesi Ko-
mutanlıgı yaptı. Milli Savunma Ba-
kanhgı MOstesarhğı görevinde bulun-
du. 1%1 yılında öldü.
(41) - M. Kemal, 19 Eylül 1924 gü-
nü tçişleri Bakanhğı'na gSnderdiği giz-
li yazı ile Trabzon'da çıkan
"B'aMrıaM" gazetesinin kapatıiması-
nı istenûstir.
' Trabzon'da Kahkaha namında bir
mizah gazetesini çıkaranlar bolsevik-
tir. Orada kımseye bir şey demedün.
Fakat bidare edenlerin gafleti... Uy-
ku balindekr.
Alakadar olunuz; yghifiirftt yapınız.;
Bu gazeteyi çıkaranlan
rabcr gazetenin çıkmamasını temin
ediniz."
Nazmi Nafi tarafından çıkanlan
Kahkaha 9 Mart 1925 tarihinde hükü-
metçe kapatümıştır.
Tuncay Mete, Eski Sol Üzarine Yeni
BügUer, Belge Yay. 1982, s: 346.
Kaakaha Ue biriikte Trabzon'da'
"tıtikbal" ile tzmir'de çıkan "Scda-
yı Hak" ve Istanbul'dakı "Prcssc da
Soir" gazeteleri de kapatümısu. Yal-
man Ahmet Emin, GOrdüklerim ve
Geçirdüklerim, cilt 3, s: 164.