Katalog

CUMHURİYET/6 DİZİRÖPORTAJ 6 OCAK 1990 O Sami Süleyman Demirel ki, fanatik bir tutkuyla sevilir kendi memleketinde Süleymarfın ııamı Isparta gülünü aştı 3Kent 3 Başbakan Röportaj: Necati Güngör 4 Isparta, gülü ve halısıyla ünlü bir kentimiz. Ve geleneksel olarak Demokrat Parti'ye bağlı bir seçim bölgesi. 1950 seçimlerinde beş miLletvekilliğinin tümünii DP'ye vermiş Isparta. 1954'te yine DP'den başkasına milletvekilliği hakkını tanımamış. 1957'de bir daha DP "silnıe" götürmüş... 1961 seçimlerinde CHP'ye bir, AP'ye üç milletvekilliği düşmüş... Bu sonuç da 27 Mayıs'ın etkisiyle CHP'ye verilmiş küçük bir "ödün" diye yorumlanabilir pekâlâ! thtilal rüzgârı bu; kimini eğer, kimini büker, seçmenin bir suçu yok... Mtıstafa Ceval Selçuk'un demesi ki, CHP'lilik burada eskiden beri "komünistlik" ile eş anlama geliyordu. Demokrat Parti, Türk siyaset sahnesindegörünüı görünmez, eski CHP'lilerin yansından çoğu yüzlerini ona çevirmişlerdi. Ancak CHP'nin varlığı yine de azımsanacak bir düzeyde değildi Isparta'da: 1950'de <ft40 oy, 54'te %37 oy, 57'de %32'ye yakın oy alır. Bu yıllarda Isparta'da CHP'yi varlıklı, köklü aile Züccaciyeci Necati Kıııay, Süleyman Demireine. ler temsil ediyorlardı. Bunlar da daha kentin raerkezinde yaşayan ailelerdi... Zengindiler ve toplumdaki ciier önce suçluluk duygnsu içine duştüler. Ardından yeTİeriyle belli orandaki seçmen kitlesine güven veri ANAP karşısında küçük bir parti olmanın acısını duyyorlardı... Bunlar da Mustafa Ceval Selçuk'un değer dular. Bu psikoloji içinde, SHP'lilere de kader arkadası gözüyle bakmaya başladılar..." lendirmesi. Selçuk, Isparta'nın genç kuşak insanlarından biri ve Hangi anlayışta, hangi psikoloji içinde olurlarsa olSHP'li. Sami Süleyman Demirel'in öz yurdunda bir sunlar, 12 Eylül fırtınası atlatılmış, Demirel'cUik yine muhalif yani! O, Sami Süleyman ki fanatik bir tutkuyla eski gücüne ulaşmıştı Isparta'da. Son yerel seçimin raseviliyordu kendi memleketinde. Ustelik seçim zama kamlan, bu gücü kanıtlamaya yetiyordu işte: SHP nı oylannı SHP'ye verenler tarafından dahi seviliyor 14800, ANAP 35000 oy alırken; DYP 128000 oyla ipi ve adından gururla söz ediliyordu! O Sami Süleyman göğüslemişti... ki, namı, Isparta'nın gülünden ve halısmdan önce ge" A h ! " diyordu Züccaciyeci Necati Kınay, "Ah, Deliyordu bu diyarda... mirel bir daha başbakan olmalı ki... Şimdiki Isparta'Isparta'da Demirel'e muhalif olmak her babayiği ya bir Isparta daha katar vallahi! Artık eskisi gibi kadin kârı değildi elbet... Araa yine de 12 Eylül fırtınası naalkfir davranmayız biz; Ankara'ya gidip Başbakanbu efsaneyi oldukça örselemişti buralarda. Sami Sü lıgın kapısınaoturnruz ki islediklerimizi almadan asla leyman Demirel adı tabu olmaktan çıkıyor, doğrusuy aynlraayız oradan!" la yanlışlarıyla tartışma gündemine alıruyordu nicedir... Necati Kınay'a göre Süleyman Demirel iktidarında öyle olmasaydı, 1983 seçimlerinde Isparta'da ANAP Isparta'ya yeterli ölçüde yatırım yapılmamıştı. "Dört "malı" götürebilir miydi? bin kişilik bir fabrika istedik, DPT engeliyle karşılaşBu durumu, yani '83 seçim sonuçlarını kime anım tık; nedense uygun görmediler" diyordu Kınay. "Bin satsanız itiraz ediyor Isparta'da. Ve de önemli iki ge yataklı bir hastane istedik, o da gerçekleşmedi Süleyrekçegetirip koyuyorlar önünüze: 1. Özal, Demirel'in man Bey'in başbskanlığı sırasında... Isparta'nın geliri yetiştirmesidir dedik, ona aldandık! 2. Evren, Özal'ın çok düşük! Özeilikle 1980'den sonra habcılık sıfıra doğaleyhinde konuşunca, Özal'a sahip çıkmak istedik... nı gidiyor! Demirel'in zamamyla şimdinin arasında çok Öte yandan, 12 Eylül sonrasında, Demirel'e aşkla fark var. Ankara, '80 sonrasında kötu gözle bakmışbağlanmış olanlar, karşıt görüşlü hemserilerine karşı tır Isparta'ya. Bölge müdurlüklerimizi aldılar sözgelisertliklerini kırıyor, artık hoşgörüyle bakıyorlardı. Es mi... Suçlu bir kent oldnk; suçumuz neydi peki? Dekiden o denli ödünsüzdüler ki, Demirel'in muhalifle mirel'in ili olmak!..." rine karşı; 1973 yılında Isparta'ya gelen Ecevit'e, gül Bugün elli sekiz yaşında olan Necati Kınay, 1946'dan yerine taş atıyorlardı. O yıllarda, biraz da halkı etkile beri sağ partilerin çizgisinden dışarı çıkmamıştı. önce meye başlayan Ecevit'in siyasi cazibesinden mi korku DP'ye gönül vermiş, sonra AP'de yerini almış, şimdi luyordu acaba? de DYP içinde varlığını sürdüruyordu. Demokrat Par"Şimdilerde bu tür olaylar olmaz" diyordu Musta ti'ye öylesine bağlıydı ki, Yassıada duruşraalarını yafa Cevat Selçuk. "Çünkü 12 Eylülie birlikte Demirel' kından izleyebümek için günlerce ekmek ve su düşün Ekonomi ve Demirel sevgisi yararlanma dönemi bajladı Isparta'da; kuru Doğrusu, Demirel sevgisi, yersiz, anlamsız,*yalnızca tarımdan sulu tanma geçildi. Suni gübre kullanımı hemşerilik ilişkisinden doğan bir şey değildi. Bu yoğun biçimde arttı. Başta Eğirdir Gölü olmak sevginin, bu tutkunun somut temelleri vardı üzere yöredeki tüm çöküntü göllerden ve yeraltı Isparta'da. Bu temeli görmek için, Yurt sularından yararlanılmaya başlandı. Ansiklopedisi'nin DİE kaynaklı Isparta maddesine göz atmak yeterli olabilirdi: 1970'lerde ilin ulusal pazarla bağlantıları artmış, 195060 yılları arasında Isparta'da, imalat meyvecilik gelişmiş, tarımda makineleşmenin hızı kesiminde yün ve pamuk ipliği üreten tesisler başta yükselmiştir: 1950'de ilde yalnızca 19 traktör vardı. geliyordu. 50'li yıllarda halıcılık gelişme sürecine 1%5'te bu sayı 174'e çıkmış, 1975'te 1385'e ulaşmış, girdi. 197O'te 34000*e ulaşan tezgâh sayısı, 1980'lere gelindiğinde ise 4000'e yaklaşmıştı. 1980'lerde 84000'i aşmıştı. Halıcıhğın yanı sıra 1970'lere gelindiğinde traktör dışındaki tanm gelişen bir dal da gülyağcılıktı. 1981'de özel kesim, makinelerının sayısı da hızla artıyordu: özeilikle göl kooperatif ve yabancı sermaye üretimlerinin sularının tanm alanlanna aktanlması sonucunda toplamı, 2300 kg dolayında gerçekleşiyordu. motopomp kullanımında patlama biçiminde bir yaygınhk görülür. 1970'lerde özellikle büyuk ölçekli tesislerle ilin sanayii sıçrama yaptı. Yine bu yıllarda GÖLTAŞ Bu dönemlerde buğdây, arpa gibi tahıl ürünleri, Çimento Fabrikası'nm kapasitesi, Türkiye'nin Türkiye ortalamasının üstünde bir düzeye çıkmıştır. toplam çimento üretiminin % 3'ünü oluşturuyordu. Isparta köyleri elektrik ve su hizmetlerinden Isparta iline, Türkiye'nin siyasi kademelerindeki yararlanma bakımından da, Türkiye genelinin etkisinin artması sonucunda, yoğun biçimde eğitim Ozerine çıkmıştır: 1981'de Isparta köylerinin yalnızca ve sağlık yatınmlannın akması sağlanmıştır. %4'ü elektriksizken, bu oran, ülke genelinde "»45 idi! Bu gelişmelere karşın, sosyal güvenlik kuruluşlannın ve işçi örgütlenmelerinin düzeyi 1976'da su hizmetlerinden yararlanamayan düşük kalmıştır. Oysa 1975'lerde imalat kesiminde Isparta köylerinin payı Vol3.4 iken bu pay Türkiye çalışan insan sayısı 21000'i aşıyordu. Ve bu sayı, genelinde %22.3'ü gösteriyordu! Türkiye faal nüfus ortalamasırun yuzde olarak iki Eğitim düzeyi açısından Türkiye'nin 13. ili katıydı... ö t e yandan 1970'lerde, Isparta'daki sayılan Isparta'da, 196570 yılları arasında, özeilikle toptancı ve perakendeci tüccar kesimi, önceki yıliara ortaöğretimde bir yoğunlaşma göze çarpar. oranla 2.5 kat artmıştı. Isparta, sağlık düzeyi açısından ve özeilikle de yataklı tedavi hizmetleri yönünden Türkiye Yağlık gül çiçegi, 1976 kampanya döneminde ortalamasının üzerindedir. tle yapılan kamu destekleme alımlan kapsamına sokulmuştu. Demirel adım taşıyan tek yer. Evren getdifinde tabdayatırımlarında sağlık sektörü önemli bir yer tutar. 1965'lerde yeraltı sularından ve göllerden nın üzeri kapatılmış. (Fotoğraflar. L'gur Güoyüz) meksizin, akltna bile getirmeksizin mahkeme salonunda adeta nöbet tutmuştu... Şimdi de Demirel'e öylesine yürekten, öylesine aşkla bağlıydı Kınay... özeilikle, 80 sonrasında yanından, yanıbaşından aynlmak istemiyordu hemşerisinin! Bütün gezilerinde ardı sıraydı onun... Peki, ama Demirel sağ partilerin lideri olmayıp da Allah göstermesin, sol bir partinin başını çekseydi, o zaman da hemşerim diye bağnna basar mıydı onu? "Elbette, elbette!" diye yanıtlıyor bu sorumuzu Necati Kınay... "Ayn partilerden olsak, yine sever ve sayardım! Akıllı, bilgili, derya bir adam Süleyman Bey... Memleketin derdiyle yanan bir adam! Onu sevmeyip de kitni sevecegim beyefendi? Yasaklı döneminde adım adım izledim onu. Yalnızca biz değil, bütön bir memleket insanı seviyor... Bunu, o yasaklı döneminde bile, gözlerimle görmüşümdür... Her gittiği yerde insanlara adıyla sanıyla hitap ediyor. Bütun Türkiye'yi yakından tanıyor. Zeki, hafızası güçlü. Enerji dolu! Gece ikide aynhyonız, sabahleyin bakıvoruz ki saat dörtte namaza kalkmış Süleyman Bey... Hayranlık duymamak elde değil! Gördüğunu unutmaz, dutdugunu unutmaz bir insan... Böylesi bir adamı yasaklı dunıma düşürdüler bu memlekette! Çok uğraştılar Ispartalıyla arasını açmaya, ama başanlı olamadılar, 80 sonrasında bir vali gonderdiler, adam resmen özel görevliydi. Halk bir türln sevemedi adamı! Demirel'in agzından köylere telgraf çekildi ki, 'Özal benim yetiştirmemdir, oyunuzu ona verin!' diye... Özal, işte bu yolla kazandı Isparta'da... Ama karşılığında ne yaptı Isparta'ya? Hiç, evet hiç! Ne yapılmışsa, Süleyman Bey'in gunünde yapılmıştır buraya... ANAP'lı belediye başkanı giderken dokuz milyar borç bıraktı üstflmüze. Ecevit iktidarında bile Isparta'nın hakkı yenmemiştir. Elektrik sn sonınlanmızı Ecevit halletmiştir... Sonra da Özal Isparta'ya gelip 'Mavi, Yunan bayrağının rengidir' diyerekten bizleri kışkırttı, bilivorsunnz... İşte o zaman dayanamadık karşısında, is>an ettik! Resmen tahrik etti bizi... Sonra da otobüsün içinde oynadı, göbek altı ki Isparta'da olay çıkarttım diyerekten. Evren de gelmiştir buraya 12 Eylül sonrasında... Demirel'in memleketini beiki kazanınm umuduyla... Ama umdugunu bulamadı! Bir de işgtizarlık yaptılar, o gelince: Demirel Bulvan yazısımn üzerini peceteyle örtrüler ki, Evren'e ayıp olmasın... Zihniyele bakın beyefendi! Demirel'i bu memleketten silmek kimin ne haddine! O Demirei ki, kupkura ovayı meyve bahcesine dönüşrurmuştur Isparta'da.Ama Süleyman Bey. öyle umuyonız ki bir daha başbakan olacak bu memlekette! Ona aşın ihtiyacımız var... Gidip Başbakanlığın kapmna oturacağız..." Sadettin Kahraman bir başka Demirel tutkunuydu Isparta'da. Gerçi sokakta kime sorsamz DemireTciydi burada. Garajdan kente gelirken bindiğiniz arabanın şoförüyle başlıyordu bu tutku. Lokantaya girdiğinizde aşçıya ayaküstü sorun, size, Demirel'e olan sevgisini anlatsındı... Dogru Yol'dan ayrılmazlığını anlatsın... Ayakkabınızı boyattığınız boyacıyla konuşun, o söylesindi agkını, sevdasını!.. tşçi emeklisi Sadettin Kahraman, kuru kuruya bir tutku taşımıyordu içinde. Hayatını da bu yola adamıştı; öyle tanınıyordu Isparta denilen gül şehrinde... Kendisi işçi emeklisi: tki çocuklu. Ayda iki yüz bin lirayla iki yakası bir araya gelmeden yaşam kavgası veriyordu. Ama ne gam! O biliyor ki Sami Süleyman Demirel bugün başbakan olsaydı, hiç de geçim sıkıntısıyla burun buruna yaşamayacaktı! "Demirel nerede. biz de orada!" sloganımn kendisine ait olduğunu vurgulayan Sadettin Kahraman, "Türkiye'de, Müslüman olan hiç kimsenin Özal'ı desteklemeyeceğini" söyluyordu. "Isparta Demirel'i neden seviyor? Onu anlatayım size. Biz neden bunca bağlıyız Süleyman Abiye? Bir defa Isparta. demokrasinin pavlaşıldıgı bir yer... Süleyman Abinin iyiliği ise şurada: Türkiye için çalışan bir insan. Kotü ni\eti yok... Böyle bir adam sevilmez mi? 27 Mayıs'ta da bir haksızlık olmuştur; bu haksızlık dolayısıyla da Isparta'da halk tedirgin olmuşlur... 12 Eylül de halk üzerinde aynı tedirginliği yarattı! Süleyman Abimi Odun Pazan'nda konuşturtmadılar. Antalya'da yine öyle, bir tarlada konuşturduiar! Süleyman Abi çok darbe gördü! Ama biz halk olarak hep arkasında destek verdik... Referandum öncesinde yirmi metrelik bir 'Evet' bayragı sallandırdım. Polis geldi, 'Yakışmaz' dedi, 'şimdi Başbakan geçecek buradan, ayıp olur...' Polisin baskısına rağmen kaldırmadım 'Evet' bayragını... Kendiniz kaldınn, dedim, o zaman da bir mavi çarşaf asanm! Nitekim Özal geldi ve gördü mavi bayragımm. Bunun üzerine bizleri tahrik etti, mavi Yunan rengidir diye. O zaman artık dayanamaz olduk, galeyana geldik..." 12 Eylül sonrasında Demirel'in yılmaz takipçilerinden biri olan Kahraman, hemşerisi Çorum'da karakola çağnlınca hırsından ağlayacaktır! Otobüsler dolusunca peşinde dolaşıp da onun için hiçbir şey yapamamanın öfkesiyle o an, gözyaşlarını tutamayacaktır... DEMİREL BULVARI SÜRECEK KTE4P/YAYIN HERKESJN "KEYİFLE" OKUDUĞU 8 KEZ BASILAN KİTAP BASKIN ORAN AZİZ NESİN, "Yine büyük keyif alarak" okuduğunu belirttiği, ama "Son Olmasın "ı istemediği kitaba yazdığı önsözde, "Kenan EVTBH de anttannı yazıyor. Baskın'ın yazdığı Evren'in (yazılmamış) anılanyla, Evren'in kendi yazdığı anılan bir yarışmaya girse de, hangisinin Evren'in gerçek anıları olduğu sorulsa, inanıyorum ki çoğunluk oyunu Baskın'ın yazdığı anılara verir" diyor. son defter nın ikinci kitabı Hangi Puanla, Hangi Fakülteye? son defter DQDDDD[] Çlktl 0000000 BASKIN ORAN anıları kaldığı yerden sürdürdü. BIIGI YAYINEVI TAN ORAL bu kitap için çizdi. BUTUN KİTAPÇILARDA KDV dahil 7500 Un BUgi Yayınevi: Meşrutiyet Cad. 46/AAnkara Tlf: 1318122 • 13116 65 * Okurtar, isteklerinin tutan kadar posta ya da damga pulu gönctermelidir. Bilgi Dağıtım; Babıâli Cad. 19/2 • Istanbul Tlf: 522 52 01 ' Kitapçılan %25 indirimli ödemeli gönderilir. bilim ve sosyalizm yayınları Ataç Sokak 36/2 YenişehirAnkara Tel I3l 46 97 BİRDAHAYENİDEN OCAK 1990 SAYI 50 2000ÜRA {KDVdahril 3 HAZİRAN 1985TE MAAAAKTA KÜLLERİNDEN DİRİLMİŞ KİTAPLAR J. STALİN V. İ. LENİN DİYALEKTİK VE PROLETER DEVRİM TARİHSEL VE DÖNEK KAUTSKY MATERYALİZM BEŞINCI BASKI 8.500 TL O N U N C U BASKI 3 OOO.TL YAKILAN 133BİNKİTABIN Emre Kongar ŞAİRLER GREVDE / Memeı Fuat KİTAPTAN YANA / Samım Kocagöz BİLİNÇ ENDUSTRİSİ' Mehmet Serdar GLAESER: 1902 DOGUMLULARIN SÖZCÜSÜ ' Uğur Kökden YARATMA SÜRECİNDE BUNALIMI A. Celal Binzet GURBETÇİ YAPITLAR / Gürhan Tümer DEVRİMCİ KULTUR DUŞLERİ (GRAMSCİ. TROÇKİ VE BRETON) / Peter Colher BİR ŞAlRİN ÖLDÜRULÜŞÜ / Frtderic Duchamps ANILAR / Nadejda Mandelstam KLIMTİN KADINLARI BİLİNÇSİZ TURKÇE KULLANIMI' Hasan Anamur KARlKATÜRDE GELİŞMELER lOstün Alsaç SAYI ı Hilmı Büvükşekerci TÜRK SİNEMASINDA GENEL GÖRÜNÜM Yavuzer Çetinkaya Hocaefendrnin Sandukası Emre Kongar R O Cinayet»Aşk»Serüven« • Esrar* Entrika»İşkence • İslâm«Egzistansiyalizm • Diyaiektik Habib Bektas msan Fatna'mn sessa öefi ottağ.Yer. Mmanya, Sanrtm, S a * m yoğun ve tesMn dotasu Genrıtrtertedonjgaçtkandeğis&birroman: V. i. LENİN V. İ. LENİN ÜTOPİK VE BİLİMSEL DEVLET VE İHTİLAL SOSYALİZM YEDİNCI BASKI 6 500.TL IBASIUYORI ÜÇÜNCÜ BASKI 8 500.TL G.PALOCZY HORVATH TOGLIATTİ DÜN KÖLEYDİK FAŞİZM ÜZERİNE BUGÜN HALKIZ DERSLER DÖRDUNCÜ BASKI â 500 71 REMZİ KITABEVI Hilmi Yavuz HAMRIYANIM REMZİ KİTABEVİ Kemal Ateş Bu Sayıdaki Ressam: Gustav Kliml Klimt'ın renkli. tam sayfa altı tablosu Yazışma adresi: P.K. 158 80622 Leventtstanbul GEÇ de OLSA Roman SBM Yayınlan: Hatiboğlu Yayınları'nın kültür dizisi Ankara SÖYLEN ŞİİRLERİ Arba Yayınları Tel: 519 16 61