Katalog

CUMHURİYET/10 HABERLER ' 8 O ' L E R D E N ' 9 ( r L A R A S I Y A S E T Seçilemeyen cumhurbaşkanıDönemin siyasi partileri de anarşi ve bölücülüğü, uzlaşmaz tutumları nedeniyle körüklemişlerdi. Meclis, zaten çalışmıyordu silahlı kuvvetlere göre. TBMM 6 ayda . bir cumhurbaşkanı bile seçememiş, "cumhurbaşkanı seçimi siyasi istismar konusu" yapılmıştı. TBMM'deki cumhurbaşkanlığı seçimi turları 11 eylül akşamına kadar sürüyordu. Ancak yeterli çoğunluk sağlanamadı. 12 Eylül 1980'in gerekçeleri, yönetime el koyanlarca 1979'unsongünlerindehazırdı. 1980'egirildiğinde, dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren imzasıyla yine dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'e, siyasi partilerin liderlerine ve anayasal kuruluşların başkanlanna iletilmesi için verilen uyarı mektubu da "darbe" ne zaman sorusunu gündeme getiriyordu. CANAN GEDİK FARUK BtLDİRİCİ HAKKI ERDEM —"Anayasamızın getirdiği ge- niş hürnyetleri kötüye kullanarak tslikial Marşımız yerine komünist entemasyonali söyleyenlere, şeriat düzeni davetçılenne, demokraük rejim yerine her turlü faşızmi ge- tirmek isteyenlere, anarşiye, yıkı- cüığa ve böiücülüğe milletimizin tabammülü kalmamıştır." —"Siyasi partilerce yaratılan bu bölilnme giderek anarşi ve bö- lücülüğü destekleyen iç kaynakla- nn şekillenmesıne, himayesine, polis, öğretmen ve diğer birçok kuruluşlann birbirine düşman kamplara ayrümasına neden ol- maktadır." 12 Eylül 1980'in gerekçeleri, yönetime el koyanlarca 1979'un son günlerindehazırdı. 1980'egi- rildiğinde, dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren imzasıyla, yine dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Konıturk'e siyasi partilerin liderlerine ve anayasal kunüuşla- nn başkanlanna iletilmesi için ve- rilen uyan mektubunda açık bi- çimde yer alan gerekçeler, darbe- nin oiup olmayacağı tartışlama- larına nokta koyarken, "ne zaman" sorusunu gündeme geti- riyordu. Silahlı Kuvvetler'in üst yöneti- cilerine göre 1961 Anayasası "nyan mektubu"nda da bcürtil- diği gibi, "geniş hûrriyetleri" ıçe- riyordu. Bu "geniş anayasa" kö- tüye kullanıhyordu. Anarşi, yıkı- cüık ve bölucülüğûn en önemli ne- deni "geniş hnrriyedcr" içeren 61 Anayasası'ydı. Dönemin siyasi partileri de anarşi ve bölücülüğü uziaşmaz tu- tumlan nedeniyle körüklemişler- di. Meclis zaten çalışmıyordu Si- lahlı Kuvvetler'e göre... TBMM 6 ayda, bir cumhurbaşkanı bile seçememiş "camhurbaşkanı seçi- mi siyasi istismar konusu" ya- pılmıştı. TBMM'deki cumhurbaşkanlı- ğı seçimi turlan 11 eylül akşamı- na kadar sürüyordu. Ancak, 11 eylul gunü daha önceki gunlerde olduğu gıbi yeterli çoğunluk sag- lanamadığı için seçime geçUemi- yordu. Cumhurbaşkanlığı seçimi için yeterli çoğunluk son olarak 21 ağustos gunü sağlanmış ve 115. tur oylama gercekleştirilmişti. Bu oylamaya ise, yalnızca asker kö- kenli 2 aday katümıştı. Bunlardan biri AP'li eski sıkıyönetim komu- tanı Faik Tünın, öteki de CHP'li eski Deniz Kuvvetleri Komutaru Kemal Kayacaa ıdi. 115. tur oylamada Kayacan 211, Türün 167 oy alabilirken, Fahri Konıtkrfc'un süresinin biti- minden sonra Senato Başkaru sı- fatıyla AP'nin eski Dışişleri Ba- kanı thsaa Sabri Çaglayangu cumhurbaşkardıgına vekâlet edi- yordu. Çağlayangil, vekâlet göre- vini 12 Eylul sabahına kadar sur- dürecekti. Cumhurbaşkanı seçimi turlannda sonuç alınamazken, muhalefet partilerinden MSP'nin verdiği bir gensoru önergesi sonu- ca ulaşıyordu. 5 Eylül 1980 günü yapılan oylamada 2'ye karşı 231 oyla Dışişleri Bakanı Hayrettin Erkmea'e güvensızlik verüiyordu. Erkmen'in Dışişleri Bakanlığı'- ndan düşmesine yol açan bu oy- lamaya kendi partisi AP'nin mil- letvekilleri katılmıyordu. 1980 ocak ayında Tariş olayla- rı ile tırmaruşa geçen anarşinin önlenemez yukselişi, sıkıyönetıme rağmen, yaz aylannda hızlanıyor- du. Çorum olaylarının ardından CHP tstanbul Mılletvekili Abdur- rahman Koksaloglu, ardından es- ki başbakanlardan Nihat Erim ve DtSK Genel Başkanı Kemal KONYA MİTİNGt — MSP Genel Başkanı Necmettin Erbakan'ın da katıldığı Konya mitingi silabiı kuvvetler ust duzey >onelicilerine gore bardağı taşıran son damla oluyordu. 8o f LERİN YARATTIĞIPOLİTİKACITİPİ Tesadüfen siyasete atılanlarVetolar, 12 Eylül sonrası ilk gunlerde asker politikacıların gözde olmasına neden olurken daha önce politikayla sıradan bir vatandaş olarak bile ilgilenmeyen birçok kişinin bu kez politikacı olarak ortaya çıktığı görüldü. 12 Eylül Harekâtı'nın temel amaçlanndan biri, eski politika- cı tipini siyaset sahnesinden sıl- mekti. Eskileri, "tencereyi pU- lctmekle" suçlayan 12 Eylul yö- netiminin vetolarla tek tek be- lirlediği yeni politikacı tipleri bir- çok bakımdan eskileri aratır oldu. Vetolar, 12 Eylül sonrası ilk gunlerde asker politikacılann göz- de olmasına neden olurken, daha önce politikayla sıradan bir va- tandaş olarak bile ilgilenmeyen birçok kişinin bu kez politikacı olarak ortaya çıktığı görüldü. 12 Eylül öncesi partilerin il ve ilçe ör- gutlerinde yöneticUik yapanlar ise birdenbire politıkada ön sıralara fırlama olanağı buldular. tlk gunlerde partilerin gerçek tabanlanna henüz oturamaması ve yeni politikacı tipınin siyasete yaklaşımı paniler arasında çok sayıda transfer yaşanmasına ne- den oldu. özellikle ANAP'h par- lamenterlere, "pannak makinesi" lakabı takıkrken, genel başkanla- nn belirleyicüiğine dikkat çekildi. Yeni politikacı tipini en iyi anla- tacak örnekler şöyle verilebiUr: Tevflk Gûmeş (Jet Tevfîk- Halkçı Parti Kırşehir Milletveki- li) HP'den parlamentoya giren Güneş, kamuoyunda önce diş fa- turalan yoluyla Meclis'ten aldığı paralar nedeniyle kendıni tanıttı. Sık sık partilerarası transferleri görüşmesi nedeniyle, "Jet Tevflk" lakabını alan Güneş, bir günde HP'den MDP'ye, ardın- dan aynı gün DYP'ye geçti. Gü- neş'in parlamenterlik görevi biter- ken hangı partinin üyesi olduğu konusunda tereddütler vardı. Yılamaz Hastihrk • All Ifc. «an Elglm HP-Genel Sekreter- liği görevınde bulunan Hastürk ile özellikle işkence olaylannın üze- rine giderek yaptığı dinamik mu- halefetle dikkati çeken Elgin, HP'de başlayan parlamenterlik- lerini DYP'de noktaladüar. Has- türk ve Elgin, böylece DYP'nin sol kanadı için çekirdek grubu oluşturdular. Oaaral Şeref Bozkart Pohükaya ügisı CHP ile başlayan ve HP'den parlamentoya giren ve ardından bu partinin grup başkan vekilliğini yaparken ANAP'a kar- şı sert eleştirileriyle dikkati çeken Bozkurt, siyasi yaşantısıru halen ANAP'ta süıdürüyor. Bugun de ANAP grup başkanvekılliği ya- pan Bozkurt, artık ANAP'ı savu- narak, muhalefete sert eleştiriler yöneltiyor. Mek»et Vaıar önce DYP'de genel başkanhk mücade- lesi veren Yazar, sonra HDP'yi kurdu ve kısa bir süre genel baş- kanhğı tattı. Seçimlerde yuzde l'in altında oy alınca ANAP'a geçti ve halen Devlet Bakanı ola- rak ANAP'ta politikaya devam ediyor. Yazar'ın, Targut özal'ın aynlmasından sonra ANAP Ge- nel Başkanlığı için adı bir kez ol- sun bile anılınadı. Tırgıt SMalp-Needet C«lp 12 Eylül yönetımının bırı asker kesimden, bin de başbakan- hk musteşarlığından politikaya ta- şıdığı iki isim. Gazetecilere bol malzeme sağlayan Sunalp, gunlük basına bir gün, "muhabirleri par- tiden attırmak için polis çağıracağun" demesiyle, bir baş- ka gün de, "Ben ebleh gorunuyo- raın, ama sen benden daha ebleh gonınüyorsun" demesı>le haber oluyordu. Calp ise, özal'a, TV'deki acıkoturumda yumruğu- nu masaya vurarak, "köpriiya sattırmmnı" demesiyle ün kazan- 80'li yılların yeni politikacıları dı. Politikaya girişleri birbirine benzeyen Sunalp ve Calp'ın poli- tik sonları da birbirine benzedi, her ikısi de kurucusu olduklan partilerin gend başkanuklanndan muhalıflerınce uzaklaştırıldılar. MDP kendini feshederken, HP de SODEP ile birleşti. Kaatraa taaa-laırea Aykat>AU B«zer Halen ANAP iktjdannın üç gözde baka- nı olan bu isimlerin ortak yanı MDP'de de kader birliği yapmış olmalan. Inan'm politik geçmişi AP'ye ve orada Demirel'e karşı verdiği genel başkanhk mücade- lesine dayanırken, Aykut ve Bo- zer 12 Eylül dönetni politikacıla- rı olarak tamnıyor. GİUMÇ Taaer Taner, ulusla- rarası bankacüık çevrelerinde gu- venilir isim olmaktan, özal aile- sine yakınlığı ve referandum ka- mpanyalanndaki, "No, no no, wcU may be" yazüı turuncu tışört gıymeye değin, ilginç özeUikler ta- şıvan bir isim. ANAP'ın vetolu kurucusu Taner'in son uğraş ala- nı sebze-meyve ithali. yp Aşık Keçecıleı\ MSP'den Kon- ya Belediye Başkanlığı'na rağ- men, 12 Eylül sonrası politika ya- pabilen bir kişi. ANAP'ta özal'- dan sonra ikinci adamlığa kadar yükselen Keçecıler, bu yerini "Semra Özal'm eşiyle girişüği la- des sonncnııda" kaybetu. Ancak Özal'ın cumhurbaşkanhğına seçil- mesınden sonra devlet bakanı ola- bildı. Eyup Aşık ise, " B * B Nakşibendivim" diye cesurca ko- nuşmasını parti icindeki muhalif tutumuyla da sürdüren bir poli- tikacı. tmren A>kut Mehmet Keçeciler Mehmet Yazar Mwal S*!uMM«ila Sök- menoglu, DYP Hatay Milletvekil- liği'nden DYP Genel Başkanı Sü- leyman Demirel'e rağmen istifa ederek sine-i millete dönme konu- sunda cesur davranma örneği ver- di. Türkler öldürulüyordu. MSP Genel Başkanı Necrorttin Erbakaa'ın 30 Ağustos kutlama- ları yerine bir din görevlisinin ce- nazesine katılması, 6 eylülde de yeşil bayraklı Konya mitingi, Si- lahh Kuvvetler'in üst düzey yöne- ticilerine göre, "bardağı taşıran son damla" oluyordu. 12 Eyiül 1980'de Silahlı Kuv- vetler yönetime el koyarken, ön- ce parlamento ve hükümet feshe- diliyordu. Milli Güvenh'k Konse- yi 27 Ekim 1980'de siyasi partile- rin faaliyetinı durdunıyor, bir yü sonra çıkardığı bir yasayla da si- yasi partilerin türnü feshediliyor ve cumhuriyet tarihinde ilk kez 2 yılhk, partisiz bir dönem başlıyor- du. ) t s 8 9 A 0 ' 0 vu L N ER L / M/ DE \ R tMI N A Z Ordu, demokrasi gözetme görevinde Doğu-Batı silah indirimi ve Türkiye'yi tehdit eden tartışmalar, F-16 proje yolsuzluğu, 2000'li yülara hazırlanan ordu üst kademesinin dağıtılması, Org. Öztorun'un emekliliği son 10 yılın en önemli olayları. EVREN DEĞER ANKARA — Doğu-Batı yakın- laşması, silah indirimleri, tehdit tartışmaları, F-16 projesi ile ilgili yolsuzluk söylentileri, trilyonluk savunma sanayi ihaleleri, 2000'li yıllann ordu kadrolaşmasına özal mudahalesi ve Kara Kuvvetleri Komutaru Orgeneral NeoJel Öz- torua'un emekliye sevkı, çeşitli as- keri yardımlar, subaylan genç yaş- ta general yapmaya yönelik olarak rütbe sürelerinde yapılan indirim- ler ve Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın emekli asker sivil danış- manları.. 1980*11 yülardan 1990'a kadar yaşanan 10 yılhk süre içe- risinde Turkiye'de en çok tartışı- lan ve konuşulan konuTar bunlar oldu. Geçen 10 yülık süre içerisinde askerler kimi zaman politikanın direk olarak icinde, kimi zaman da dışında kalmayı yeğlediler. An- cak dışında oldukları süreçte bile politik yaşamdakı etkinliklerini sürdürdüler. Bu 10 yılın, pditika- nın içinden dışına, ihalelerdeki yolsuzluk söylemilerinden ordu- daki kadro yapılaşmasına kadar geçen tartışmaları dönemler icin- de şöyle ozetlenebilir: 1980-1983 doneml: Bu dönem içerisinde Türk Silahlı Kuvvetleri aktif olarak siyasetin içinde yer al- dılar. Daha doğrusu siyaset yap- tılar. 1980 askeri mudahalesinin ardından dönemin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evreu, Devlet Başkanlığı görevıni üstlen- di. Evren daha sonra 1982 yılın- da cumhurbaşkanı olduktan sonra da, yaklaşık bir hafta kadar "oniformaiı" olarak bu görevini yüruttu. Bu döneme damgasım basan ikinci bir önemli olay da F-16 projesindeki yolsuzluk söy- lentileri oldu. 1980 müdahalesin- de Hava Kuvvetleri Komutaru ve daha sonra Milli Güvenlik Konse- yi üyesi olan Orgeneral Tahsin Şa- hiakaya, F-16 tartışmaları nede- niyle dönemin en çok konuşulan ismıydi. 1983-1987 dönemi: 1983 yıhn- da yapılan genel secimlerle de- mokrasiye geçişin ilk adımı atıldı. O dönemin Genelkurmay Başka- nı Orgeneral Necdet Üruğ, ordu- yu politikadan uzak tutmaya ça- hştı. Bu dönemde ulusal bir sa- vunma sanayi oluştunna düşün- cesinden hareketle 1985 yıhnda Savunma Sanayi Destekleme Fo- nu ve Savunma Sanayi Geliştirme ve Destekleme Idaresi Başkanhğı kumlarak Türk Silahlı Kuvvetle- ri'nin modernizasyonu için çeşit- li savunma projeleri üzerinde ça- bşmalara başlandı. Trilyonlan bu- lan bu savunma sanayi projeleri ile ilgili ihalelerin, geçen 7 yülık dönem içerisinde ABD"li firmala- ra verihnesi ise ulusal savunma sa- nayi oluştunna düşuncesine tezat bir durum oluşturdu. Çunku ulu- sal savunma sanayi oluştunna dü- şüncesi 1974 ABD ambargosun- dan sonra ortaya çıkmıştı. Zırhlı muharebe aracı üretimi projesi ABD'nin FMC, çok namiulu top- çu roketi projesi (MLRS) yine ABD'nin LTV, mobil radar komp- leksinin C 1 bölümü yine ABD'nin Aydın Corp, ve F-16 savaş uçak- lannın elektronik harp sistemi ihalesi de yine ABD'nin Loral fir- maJanna verildi. StRECEK 1990 KENAN EVREN — Danısma Meclisi üyeierinin poütika he- yecanı karşısında rahatsu oldu. 12 Eylül ve Danışma MeclisiMilli Güvenlik Konseyi'nin bir teknik heyeti gibi çalışmaya özen gösteren Danışma Meclisi'nde, bazı üyelerin politika hevesleri Devlet Başkam Kenan Evren'i rahatsız etmeye yetiyordu. Milli Güvenlik Konseyi 1981 haziranında Kunıcu Meclis Ya- sası çıkarıyor. Devlet Başkanı Kjenaa Evren ve dört kuvvet ko- mutarundan olusan Mitli Gü- venlik Konseyi'nin illerden doğ- rudan sectıği 160 üyeden oluşan Danışma Meclisi ilk toplantısı- m 23 Ekim 1981'deyapıyordu. Ancak, daha çok Milli Gü- venlik Konseyi'nin bir teknik heyeti gibi çalışmaya özen gös- teren Danışma Meclisi'nde, ba- zı üyelerin politika hevesleri Devlet Başkanı Kenan Cvren'i rahatsız etmeye yetiyordu. Ana- yasamn hazıruk surecınde Ana- yasa Komisyonu Başkanı Orfean Aldıkaçb'nın ev toplantılan Devlet Başkanı Kenan Evren ta- rafından hiç de hoş karşılanmı- yor, Evren, Danışma Meclisi Başkanı Sadi Innak ile başkan- vekilleri Fenni tstimyeli ve Ve- Qk Kitapçıgil'i çağırarak, "yok- sa feshederiz" diyordu. Danış- Muhafazakâr Parti'nin kurucu- su olan Mehmet Paauk ile Oc- nutn Yavuz, Entogan Bayık ve Mahmııt Nedim BUgiç oluyor- du. Demirel'in Güniz Sokak'ta- ki evi 82 ağustosundan itibaren Danışma Meclisi üyelerinın sık- ça ziyaret ettikleri bir yer duru- muna geliyordu. Danışma Meclisi'nin daha sonra kurulacak Büyük Türki- ye Partisi'nde görev alacak üye- leri Demirel ile temaslannı sür- dürürken, Başbakan Bölcnd Ulasu'nun yardımcısı Turgut Özal, bakanlara "politikayı hiç du>unnu>onını" diyerek, gü- vence veriyordu. Milli Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri Necdet Üruj tarafın- dan yazılan anayasanın geçid maddeleraıin izleri 1990'lann da ötesıne Uşıyordu. 1982 6kasımda yapılan halk- oylaması sonucunda anayasanın kabulü ile biıtkte Devlet Baska- Sadi Innak ma Meclisi üyeleri de gruplar hah'nde sorguya çekiliyordu. Danısma Meclisi, Anayasa Ko- misyonu Başkanı Orhan Aldı- kaçtı'mn bu siyaset merakı, ko- misyon başkanlığından "istifa- sı"na kadar gidiyordu. Anayasa Komisyonu tarafın- dan hazırlanan anayasa metin- leri Milli Güvenlik Konseyi'nin denetıminden geçtıkten sonra, Danışma Meclisi Genel Kurulu'- nda goruşuluyor, genel kurulun kabul ettiği metinler yeniden konseyin denetimine sunuluyor- du. Buna rağmen, 82 Anayasa- sı'nın geçici maddelerinde ne Anayasa Komisyoau'nun, ne de Danışma Meclisi'nin hiçbır kat- kısı olmuyordu. Anayasanın ge- çici maddelen doğrudan Milli Güvenlik Konseyi tarafından hazırlanıyordu. Danışma Meclisi Genel Kuru- lu'nda anayasa maddeleri göru- şulürken, bazı üyeler de kurula- cak siyasi partilerde gelecek ara- ma çabasına gınyorlardı. Ya- sakh Demirel ile ilk görusen Da- nışma Meclisi üyesi sonradan ıMi fejaatı Orhan Aldıkaçü m Kenan Evren cumhurbaşka- nı da seçilmiş oluyor, Milli Gü- venlik Konseyi de Cumhurbaş- kanlığı Konseyi'ne dönüsüy or- du. Anayasanın özellikle geçici maddelen Türk siyasi hayatının ne şekilde gelişeceğinı en azm- dan 10 yü sureyle belırleyicı ola- caktı. Kapatılan AP ve CHP'nin yönetici kadrolanna 10 yü süre üe siyaset yasağı getirilirken, 12 Eylul öncesi TBMM uyeleri de 5 yılhk siyaset yasağı kapsamı- na ahnıyorlardı. Milli Güvenlik Konseyi, siya- set yasağı ile yetinmıyor, geçici bir madde ile anayasanın değiş- tirilmesinı de zorlaştinyordu. Si- yasi yasaklar, özal hükümeti döneminde 1987'de yapılan bir referandum ile kaldırdacaktı, ancak yeni kurulan partiler, tü- muyle MUli Güvenlik Konseyi'- nin gölgesınde kurulacak, ük ge- nel seçimler MGK'nın çizdiği sı- nırlar içinde yapüacak, TBMM Konseyi'nin "vüe" verdiği mil- letvekiUerinden oluşacaktı. jm Daupn TEORISOSYALİST PARTİ YAYtN ORGANI Ahmet Aka DtvrtaHi vc SosyoNzaM lltcfay- nn C Faik Bulut Paris Konfaramı: Kirt Ho- rah«tit>ln Pöıı—cl C Yalçın Büyukdağlı TMP P n n f i ı ı w B^tWd D Doğu Perin- çek Sel Vkdm ve EaMkçi Vkd«m Z İlk nur Kalan EZNM Kodmm TorlM v« Sosya- iiai D Kutsal Kitaplann Kaynaklan/Kur'an Turan Dursun laioıı fioMtasiylc Görişm* O Mahmut Salim Rmya İnhıtaİN vt K •JuıNedir? YAZIŞMA ADRESI Başmusahıp Sok. Talis Han 16 Kat 4 Cagaloglu/lstanbul Tel- 513 83 52 53