Katalog

SAYFA DÖRT :CUMHURİYET: :27 Nisan 1971 ARİH; 11 Mayıs 1920, Salı. t!k Türkiye Büyük Millet Meclisi 14. toplantısını yap: yor. Açılması üzerinden henüz 18 gün geçmiş olan Meclisi o gün iktnci başkan Erzurum Me busu Celâlettin Arif Bey yönetiyor. Sıra günderain beşinci maddesine geldi. Başkan bunu «Efendim, Kâzım Karabekir Paça'dan bir telgraf var. Bir geneİRe okunacaktır» diyerek MecJise büdirdi ve Başkamn yanında ki kâtip, Bursa Mebusu Muhittin Baha (Pars) şu telgrafı okudu: «Büyük Millet Meclisi Başkanhgma: Rus Halk Komiserliği Sovrelînden son defa elde edilen genelsedir: O Rusya ve Doğu müslümanlarına: Kolçak ordularının Denikin ordularının mahvoimasından daha önemli bir sorun, bütün müslüman kavim ve uluslarmın uyanması ve harekete gelmesidir. Doğu'nun paylaşılması için başlayan kanlı savaşların sonu gelmek üzeredir. Dünyar.m bütün kavimlerıni kendi boyunduruklan altına alan İngiliz yağmacılarının kuvvetleri. seferberlikleri yıkılmaktadır. Artık Rus büyük devriminin darbeleri sayesnde Dünyamn, kölelik ve tutsakiığın eski yapılan yıkılıyor. Hükümetler ulusların eline geçecektir. Rusya, ahnteriyle ve kan pahasma çalışan bütün uluslara. Dünyarun tutsak uluslarına. özguriük kazandırmak için T Hıfzı Veldet VELİDEDEOĞLU Sovyetlerden ilk haber şerefli bir banş yapacaktır. Rusya bu kutsaı amacın arkasında yalnız değildir. Avrupa'nın, Dünya Savaşı yüzünden bitkin bir duruma gelmiş olan uluslarınm elleri bize uzanmıştsr Ayrıca, Avrupa'nın ünlü yagmacılarına yüzyıllar boyunca tutsak olan büyük Hindistan dahi kendi d3legelerini seçerek uğursuz tutsakhğı yıkarak ve Doğu kavimlerini özgürlüğe çağırarak kendi eliyle isyan bayrağını kaldırmıştır. Yağmactlann ayağı altında emperyalizm tuzagı yatmaktaaır. Rusya'mn ve Dogu'nun İslâmları; O camileri, ibadet evleri, okullan yıkilan ve hakları el lerinden alınan insanlar; sizin dininiz ve gelenekleriniz, ulusal ve uygarhk hürriyetiniz serbest ve el sürülmez bir durumda kalacaktır. Özgür ve engelsiz olarak ulusa! yaşamınızı düzenleyiniz; buna hakkınız vardır. Bilmelisiniz ki, Büyük Rus Devrlminin Sovyetleri sizin haklannızx bütün gücüyle koruyacaktır. Bu nedenle devrime ve onun yetkili hükümetine yardım ediniz. Şarkın müslümanları; Türkler, Araplar, tranlılar, Hindı> lar, kendi memleketleri, malları, hayatlan taksim ve harap edlimek üzere bulunan kimseler; yıkılan Çarlık tarafmdan düzenleren. tstanbulun zorla işgali antlaşması yıkılmış ve yokedilmiştir. Rus Sovyet CumhuriyetJeri, memleketinizin zorla işgalini reddederek ilan eder ki, tstanbul Müslümanların elinde kalacaktır. Türkiye'nin taksimine vs Türk topraklarından bir Ermenistan kurulmasına ilişkin olan antlaşma yırtılmış ve yokediimıştir. Yine ilân ederız ki, İramn mahvedilmesine ilişkin o!arak yapılan antlaşma da yırtılmıştir. Yağmacıları, memleketitelgrafa karşı nasıl davranacaklarını, ne gibi bir durum alacaklarını bilemiyorlar. Czunlu kısalı konuşmalar yapılıyor. Meclis Başkanı Mustafa Kemal Paşa o günkü toplantıda yok Belki de cephede bulunuyor. Bu telgraf üzerine geçen ko nuşmalann, Meclis'in o zamankı Dünya görüşünü ve kültür düze vini yansıtan kimi bölümlerini aşafıya aktarıyorum: • Hamdullah Suphi (Antal ya'» Reıs Beyefendi. nereden CELÂLETTİN ARİF RAZIM KARABEKİR geliyor efendim? • Başkan Efendim, Pov HamduUah Suphi ve Şükrü Bey % Başkan Simdi elendim, ve sonıa öbür dındaşlarımıza Meclis'te Kâzım Karabekir yetlerin telsiz telgraflarından önce sözkonusu olan sorun, bu çok hizmet etmiş olurlar. bıraderlerimizin önerileri gerçek Paşa'nın bu telgrafını dinleyen genelge olarak veriliyor ve Er ten derin düşünülecek iki öneri9 Ali Şükrü (Trabzon) Bu telgrafa bir teşekkür yazılmasımebuslar, ömürlerinde hiç görzumm'daki bizim telsiz telgralıdır KabuJ edenler lütfen elleridir. Meclis meşgul olursa. nasıl bilgi nereden alınacak. rica edemedikîeri acaip bir nesneyi ilk mız bunu alıyor. Kâzım Kara meşgul olabilecek? Bir sualdir. ni kaldırsınlar. (EUer kalkar). kez gören ve o nesnenin etrarim? bekir Paşa da genelge olarak bifında merakla halkalanan küçük 0 Celâl (Bayar) (Saruhan» 0 Tahsin (Aydın> (...i ön Kabul edildi <4> ze ve Komutanlıklara bildiriBöylece Kâzjm Karabekir Paçocukların ruh haleti içine düşBakanlar Kurulu meşgul olacak. ce bu konuda hükümet görtişüyor. şanın telsîzle yakalayıp Meclise tüler. Meclis'in o günkü duruMeclis değil. nü açıklamalı. Ona göre incelsnulaştırdığı propaganda telgrafı • Hamdullah Suphi Yük mu. çok renkli, sosyal ve psiko• Tunalı Hilmi (...) Bu bir mesı gerekir (Dogru. dogru sesişi tathya bağlandı ve sonraki sek Meclis adına bir cevap verlojik bir tablodur. Mebuslar bu leri). nevı aşırı sosyalistliktir. O aşırı tarihlerde Meclis Başkanı Musmek gerekmez mi efendim? (Yesosyalistlik ki, Şeriatimizde arar • Ali Şükrü (Trabzoni (...) tafa Kemal Paşa, iç işlerimize ri malum degil sesleri). sanız orada da bulacaksınız. Ben bolşeviklerle anlaşma me müdaha'« ettirmeden. Ruslana • Kâtip Muhittin Baha (Bur Kaynagı yıne Şeriattan almmışselesini söylemedim. (...) Hamanlaşmanm ve Milli Mücadelesa) Elde edilen tamimdir. di tır. tnsan tarak dişleri gibi bir dullah Suphi Bey, Meclis. bol de onlardan yararlanmanın yoyor. asıldandır, diyen Seriatımdır. şeviklik hakkındaki görüşünü lunu buldu. • Müfit Efendi (Kırşehiri Buru daha ileriye vardıracak saptasın. Bir kanaat açıklansın Ele geçmiş, bir özgüleme olma olursak, her şeyi, kanaatimce demişti. Ben dedim ki, kanaai (1) TBMM Zabıt Ceridesi dıgı için cevap fsternez. söylüyorum.. oturulduğu yerde olmaz: onların re 1, cilt 1. s. 256. 3CINA ^ BİR COZ'J/VI j ,.yfâ, • 9 Müfit Efrndi (Kırşehir) görüş!.erinı, programlarını an!j• Feyzi Efendi (Malatya) (2) TBMM Zabıt Ceridesi. De»Şeriatte aşınlık yok. Teçekkürlerle dinlenilmiştir. malıdır. Bu ışi bu Kurul yapare 1. cilt 1. s. 257258. • Tunalı Hilmi (Bolu) Bir • Tunalı Hilmi Her esas raaz, bu Kurul bolşeviklerle te (3) TBMM Zabıt Ceridesi Dev. teşekkür yazılmalıdır. Kime ya noktayı Şeriatımızda buluruz. mas edemez; temas etse etse. re I. cilt 1, s. 259260. zılacağı bellidir. Sovyet Hükü3ncak Bakanlar Kurulumuz ecıe% Müfit Efendi Seriat heı metinin imzası var. bilir ( ..) tşbırliği filân söz ko (4) TBMM Zabıt Ceridesi. De* zaman istiklâl emreder. re I. cilt 1. s. 258261. nusu değildir. Aşırıhğa kaçma• Tunalı HUmi Hoca elen % Bu arada Reis ründemin yalıın. Bilirsiniz ki, bir zaman dilerden çok istirham ederim başka bir konusuna reçti. fARlN İngilizler de bize tstanbul un • Hamdullah Suphi Ma Een şahsım adına söylüyorum. kaldığını müjdeîemişler ve gazeÖnce kendi aralannda bu ideo Uykuya dalan yerli demki, telgrafın bizimle ilgili otelerimiz bunu alkışlamıştı. Ne loji için özei ıncelemede bululan bir yam var, niçin Millet kumaş tasansı nurlarsa emin olsunlar ki, önce oldu? Rica ederim. Cok ileri gıt Meclisi bunun üzerinde söz söymeyelim. bize. Meclisteki arkadaşlanna lemesin, efendim? HmmııııiHiııı IIIIIIMIIHIIIIIIII ıtıııııııııııııııııııımiMHHMiıııııııı • Başkan Bekledim, bu konuda söz isteyen olmadığı için, baska konuva geçtim. % Hamdullah Suphi Memle ketimiz kuşku yok ki, bolşevizmin ne demek oldugunu, amaçları nelerdir. bunu açık ve seçik olarak bilmiyor. Fakat bizim bilmememiz Bolşevizmin sınırlarımıza gelmesine engel olmuvor. Bu hareket, bütün Rusya müslümanları arasında yer yer Haydar l sta o cece rabat. Ince, tiiv çinı bir 73 toplanmalar. birlikler ve yeni çocuk uykusuvla nvudu. Sabahleyin de yirmi hükümetler vücude getirdi: bunyasındaki bir jenein çevikliiHyle vatağından «Buyur erenler.» dedi. «Bir istefin mi var?» dan Türk Ordulan doğdu; onkalktı. Kahvaltı getirdiler. istahla vedi. Aksam. Biribirlerini anlamışlardı. Yaııvana yukarı lar bolşevik hareketine katıldıdan duymavanlar. eelip de Horasandan eelen doğru yürüdüler. lar ve Rusyada doğmus olan yeeri eöremevenler akın akın Hasan Hüseyinin «Nereden erenler? Bir hizmet mi?» ni büyük devrimin bir kısmmı evine çelmege hasladılar. Arkalan ancak gün Havdar Ista hastan aşağı oııa her şevi a n . da oradaki kardaşlanmız vücu kusluk olduktan sonradır ki kesildi. lattı. Soluk aldı. yorulmuştu. Bakanlıklara dritıde getirdiler. Çok eskimiş bir Havdar T'sta tok. eür. cın çın eden sesiyle müşler, yürüyorlardı. zaafjimızdır Big^ agjklıktan çeki bağırdı: ,,,,... .9^ t«lstç hnyj< bizim ^rimiz dırli|ımız Hasan ı niyoruz. foteml'lket' 'İjo'şfevftâi* Hüsçyin kardaş.» :. ... Ç\ '' . „ : «Yavram Hasan Hüseyin simdi arttk brnl hılmifor: bolsevikttk hakjjında, 4 '•" H a S n HBseyin : " * ^ . ' Ismete götür. Bir Horasan eri gehnis teni göraydınlatılmarmştır: aldatılmışmek diler, de. Haydi kalkalım.» «Hele şurada bir yere oturalım da iyice kotır. «Bolşeviklik bu topraklara nusalım.» dedi. Bir kahveye yürüdüler. girecek olursa, yağmacı olarak Dolmusa bindiler. Ulnsta indiler. Haydar girecektir. tahrip edecektir. YaHasan Hüseyin : t'sta sevincten uçuyordu. Simdiye kadar basın» kacak, yıkacaktır, geleneklerimi «Paşayı bulmak ıor,» dedi. böyle eüzel bir devlet kusn konmamıstı. Her ze ve mukaddesatımıza saygı «Karaçnllu obasından. demirciler ocağı piri şey, her sey verli verîne oturacak. bunea cekgöştermeyecektir» diyenler var diye haber salsak...» tiklerini nnntacak. iyi eünlere kavusacaklardı. Fakat açıkîa.malıyız. bolşeviklik Hasan Hüseyin bir şey söyleyemiyor, Ismet Rirat daha, biraz daha bekle. Raraçullu. hiras nedir? Öğrenrjneliyiz. hakkında Paşa demirciler ocaip pirini takmaz, diyemiyordaha. dive vönünü Cnknrovava dönüp icinden yargıya varmalıyız. Relki böyle dn. Haydar l stanın olacanüstü coşkusuna k3Seçirdi. Biraz daha. Kerem. sen de obadan kaçdeğildir. Belki bizim için gerçek tılmıs, bir çare düşiinüyordu. Sonunda : tıiına. Demireiler Ocatını öksür koyap eitti&ine bir vardımcı geüyor Başkaları«Hak erenler.» dedi. «Maşallah Horasandan iyi etmedin. vavrnm. nı topraklanmızdan kovmak geldiğin Rİbi duruvorsun. O günkü eibi... Bin Hasan Hüsevin Havdar Tstavı Halk Partisiiçin bize destek bir kuvvet gelivı] önceki gibi • nin Merkezine gö'türdü. Haydar Ustavı, onun isvor. Her tarafta az cok güçlükBu sözler Haydar Ustayı çok sevindirdi: teğini anlattı. «Rekleyin. Pasa eeleeek.» dediler. ler içindeyiz. Belki onlardan ya «Asıl azmaz, yol tezikmez,» diye gürledi Beklediler. ösle oldu. Hasan Hüsevin pevnir rarlanarak düşmanlarımızı ataHasan Hüseyinle karşılasması onu yavas yavas aldı vediler, beklediler. Akşam oldu. beklediler, cağız. miHî birlisimızi kuracakendine getiriyordu. San benizli adamlar odadan ndava girip c ı . ğız. Onun için bana göre Mille< «Bu çece bizde kalalım da. yarın Pasayla kıyorlar. sövle durup bir Havdar Ustava bakıMeclisi bolşevikliğin ana ilkelejörüsme volunu ararız. Ne dersin erenler?» vorlar, sonra hemen vürüvorlar. Bir durup bari hakkında açık bir fikir elde «Sabah ola hayır ola.» dedi Haydar Usta. kıvorlar. donuk vüzleri tene de donnk. yitip gietmeli ve kendi görüşünü belirtKızılayda bir dolmusa bindiler, gecekondu. divorlar. melidir (..) tman ediyorum ki, lara vardılar. Havdar Cstayı sörenler. biribir. memleketimizdeki saldırgan ha«Demirciler piri Havdar Csta eelmis. »enl lerine bemen haber vermeife basladılar. Hora. ın kuvvetleri kovmak için bizim formek diler diye haber saldın mı Hasan Hüse. sandan ulu bir pir eelmis Hasan Hüseyinin evien doğal vardımcımız bolşevik yinim? Sana da cok zahmet verdik.» ne. lerdir fAlkışlarl (2). «Estafcfurullah.» dedi. «Söyledim onlara, O gece Hasan Hüseyinin evi doldu doldn • Besim Atolay (Kütahya) Havdar lîsta beklivor. dedim.» taştı. Gelenler Haydar L'staya niyaza duruyorArkadaşlarım; bugün Osmanli tçeriye eitti. Rirtakım odalara eirdi cıktı, lardı. O kadar çok insan selip Haydar L'staya âlemi. Anadolu. karşılıklı iki eeri îeldi. Tüzü a«ılmıstı. niyazda bulundu ki, L'sta bütün şehir kendisiakımın birlesme noktasmda bu«Bizi boşuna beklettiler.. dedi. «Pasa ıçel. nin Ankaraya geldiğini haber almış sandı. Bu lunuyor. meyecekmiş. Tjnn da. obür eün de celmeyekadar insan duyar da. selir niyaza dururlar da Bunlardan birisi inanışlann. cekmis.» Ismet duymaz mi? dınlerin doğdugu Dogu'dur; öbü«Evine jrideri2,» dedi Haydar Csta. «Asıl ölmez, yol tezikmez.» rü zulmün, saldırganlıgın. zorba «Başka çare vok.» Hasan Hüseyin. «Burads Horasandan kalktık sökün eyledik. rtüsür. lığ:n belirdiği Batı'dan geliyor. bir ay bekliyemezsin.» % Celâl (Bayar) (Saruhân) düler hizi tozln vollara . (Arkatı »ar) L'ygarlık adı aîttnda... (Bravo ••••• ••••••••••• ••••••ıııııııııııtııııııııııııtıııııııııtıı**"** sesleriV • Besim Atala? Biz bolşeviklere vakınlaşmakla şeriata daha fazla vaklaşıyoru2. Seriat diyor ki: «DilencüeT ve voksunların sizin maUannızda hakkı vardır.» Ben teşekkür telgrafı 56 çekilmesinden vanayım Özellikle bizden söz ediliyor ve bizim Müstemleke tipı evlerdenoı... göz bebegimiz olan tstanbu'.'dan Duvarlan kırmızı tuğla, damı da söz ediliyor ve bize daha fazla beyaz... Geniş bir bahçenin tam satırlar aynlıyor. ortasındaydı. Garajın kapısı ka• Ali Şükrü (Trabzon) (...) palıydı, caddede de arabaya Düşünelim. Biz bolşevik kuvvebenzer bir şey görünmüyordu. finin ne oldugunu bilmiyoruz ve Fakat oaşıru Kaldınp benden milt... » Linda ya evdeydi, ya da birilen Diünedigimizi de Hamdullah Sup yana bakınca birden irkildi: «Ben bu işte itomih Blr ile sokağa çıkmıştı. Küçük kızıfıi bey pekâlâ belirttiler. Onun taraf görmüyorum.. » «Vay namussuz vay... Bu nı evde bırakmışsa, onunla biriçin şimdi Meclis. Bolşevik pro» ne cüret...» Linda bem konuşuyor nem likte bir de çocuk bakıcısının rammın ne oldugunu biimedigi usul usul çeriliyordu KsçmasıKapıyı kapamak tçîn davranbulundugu muhakkaktı. halde, esaser. pTopaganda ile nı önlemek için o eeriledikçe mıştı ayru zamanda Saat nenüz on blri geçmiş ola memlekette kamu ovu zehirlenben de ilerliyordum. Kanada var gücümle bir omuz mazdı... Çalınanın yerine bir ye•nis oldugu halde. biz kalkar da «Mesele bildiğin gibı degil vurarak daldım . Kadm yalpala nisinj almadığım için vakti anbolşeviklerle ittifak ettik derLinda O eenç kadını ben öldür yaraktan ceriledi... Tepeden br cak tshminlerle ya da meydan sa sek bunun memleketteki kötü medim öncekinl de ben öldürnağa tirriyordu. atleriyle ayarlayabiliyordum. p'kisi bizim için iyi olmaz (...) memiştim. Seni temin ederim..» Kapıyı sıkıca Kapayip. kanada Evet ben de bilivorum. Cereyan Hemen oracıkta bir sigara ya «Son mârifetini geçtiğimiz sırtımı dayadım. ıvidir. hakikaten empervalizmi Rarak yanya kadar derin nefesPazar sünü haber aldım... Ara Mkıyor (...) Herhalde düşünceLinda. kızkardeşi Gwen'e kilerle içtim sonra bir fiskeyle yerde üçüncü bir cinayet daha lerimiz bolşevikliğe karşı yapıvasla daha uzun boyluydu... Sıs uzaklara fırlatıp kapıya yakla«işlemişsinriir belki?..» lan propagandaiaria dolmuştur ka denecek kadar zayıf . Saçtım, zile bastım. «Şimdiye Kadar cinayeta sanıyorum. Bu nedenle biz olarını kisacık keçfirmiş "îivaha Bumumun fıizasma yakm Dir benzer bir şev tşlemedim diyolumlu bir programla halkın öbova^mış, ver ver de kursiıni yerde bir gözetleme deliği varnım sana Ne dört buçuk yü aüne çıkmayacak olursak, sanımec'er serr>i<;tirTnişti bapma. îri. dj. Bunu bir avucumla kapatarak önce. ne gecen Pazar .» nm ki, baa vanlış anlamalara et.kili ve ?:imsiyah srözleri varclı bekledim Biraz sonra gözetleYine ıttraa etmeR Ozereydl... meydan veriiir ve biz zarar gö «Ne haitptmpŞe eeldin bu me deliğinin iç taraftaki kapağı Hattâ ağzını btle açmıstı.. Farürüz. Bakanlar Kumlu. Bolşeraya?..» hafif bi/ tıkırtı ile açıldı... Bakat ânj bir kararla sustu.. Dei'iklerle ilişki kursun. anlaşsın kan kimse dışansını göremediği «Senmie honusmam \ar\m » lilerin suyuna gidilmesi gerek<••& oltımlu esaslar içinde biz de seslendi. için «BjçaŞmı da beraberinde ee tiği gerceSlnl hatırlamış olacalckendileriyle anlasahrn ve her şeHrrtin mi kana <msamıs kaatil? » «Kirn o?..» v vapahm. n (Pek do&ru. hay Unda'nın ceslydl. Böyle sövlerkpn tsterik bir «Birllerl Bana tuzak kurtfu nay. sesleri> (3>. «Bela Lugosi...» diye cevap Kahkaha atmıstı Bir pencere ama kim olduklannı bllmiyo • Sırn (tzmit) clstanbul eamınm kınlrnasına benziyordu rum.. » çizde kalacaktır. Memleketinlkahkahası tlâve ettl: Eskl eünlerden hatırladığıma «Anlat takaiTm... Baçtan so zin efendisi siz olacaksımz: bun na kaHnr her seyi anlat han»..» «Beni de m1 «ldürmek niyedan sonra vatanınızın bir kıs göre Linda'nın geri zekâlı arka. daşlan arasında sık sık kullanıHndesin voksa?..» «tlk dnayet olaymı Ustilme mından Ermenistana bir yer ay «Hayır.. » lan bir çe$it parolaydj bu. mlctıiar... Büyük bir ustalıkia nlmayacaktır» diye yanılan hi «Peki ne tstlyorsrm?.. Ne nvnadılar bu oyunu bana.. Ken Kapı hemen açıldı Açılır açıl 'aba karsı Meclisinizin duvsusu? rtiyp Tahmet etfin buraya kadimi sahiden kaatil sanıyordum.. maz bir ayagımı kanatla eşik a^alması «rerçekten kadirbilmez dar?.» Sonra bilivorsun Avukat çahsrasma sıkıştırdım Linda rmnliktir. Bize su hitabevi vsparı «Bazı spyler «grenmelc Istt h. çahalartı Serbest bıraktılar Handı: Kurul'a tesekldir borclu olmalı vordum <=enden. » beni Bııraya kadar maiflm...» «Bayat ve mortası ceçmis «L5fa bak Amms <a fcn «Ya bundan sonrasi?..» 1 ;Ti>^iqr<ian nic hnslnnmam . » var) Tunaü HUmi (Bolu) nizi boyunduruk altına alan zalimleri reddediniz. Artık susulacak çağ geçti. Memleketinizin efendisi kendiniz olunuz. Arkadaşlar, kardeşler, Dünyanm tutsak uluslarınm kurtuluşunu bay raklara yazalım. & Büyük Millet Meclisi Başkanlığına, Kolordulara, Miralay Refet Beye, Trabzon. Van vilâyetlerine, Erzincan Mutasarrıflığına 15. Kolordu Tümenlerine yazılmıştır (1). 15. Kolordu Komutam Kâzım Karabekir Konuveresim AYHAN BAŞOĞLU j | TUNADAKI HAYALET EFSANESİ DİŞİ BOND TİFFANY JONES FİLM Y I L D I Z I AİLESİYLE YUNAKISTANA. GIDİYD2 ra OLUM CIKMAZI Yazan : i . BLOCK GARTH