Katalog

«ATFA DÖRT : CUMH Üİll X E'İ; :24 .Visan 19' Hıfzı Veldet VELÎDEDEOĞLU yaratık. İmtiyaz (ayrıcalık) duygusu yüreğimize i$lemiş bizim: Meclis balkonundan Ulus Meydanında, o zarnanlti ÖğTetmen Okulu binası yönünde bizim Ankara Lisesi öğreneilerinin, bırkaç öğretrnenle birlikte, yer almış olduğunu birden farkediyorum. Sevince kaçan bir böbürlenme, bir gurur duygusu kabanyor içimde. Ben bu okulun onbirinci sznıf öğrencisiyim. SÎnıfta benimle aynı sırada oturanlar, hattâ kürsürien bizlere yüksekten bakan ögretmenler, şimdi Ulus Meydanında bu aç:hş töreoine uzaktan tanık oluriarken, ben herkesin giremediği o Meclis'in tam içindeyim ve şu balkondan onlara ytiksekten bskjyorum. Tuhaf bir aynealık duygusu ve tuhaf bir sevinç bu! Ama gerçek. Gitgide bu duyguyu çok törpülediro ve en sonunda. kendi nefsünde, körletîim samyorum. Çünkü çok zararb bir sey bu. Sinop Mebnsu Şerif Ber. İlk Meelisin en ya$h üyest A A .NtSAN Cuma günü baş # J C ta Mustafa Kemal Paşa • " o l m a k üzere, bütün mebuslar Cuma namazına girtiler. Biz m«nur)ar Meclis bınasında bekleşiyonız, Ara sıra istasyons inen cadde üzerindeki balkonlardan birine çtkıp bugünkü CIus Meydanına dogru bakıyoruz. Bu meydan tıkljm tıkJım dolu. Bir çok lcurura, öaeUikJe okullar, bayraklanyia yerierini almış. Halk ta* uzaklara kadar alanı doldurmus. Herkes bekliyor. Şu iaaaaoğlu çok garip bir Geliyorlar ECLİS binasındaki bekiesme, Ulus Meydanının Karaoglan Çarşısj yönünde beli KonuveresimAYHAN BAŞOGLUjj TÜNADAKİ HÜYA1ET TİFFANY JONES GARTH AYLÂK MUSA ve yeni yaziyle basılmış olan ikıncı basımının ikinci sayfastnda yer aian açı$ söylevini okudu. Kayıtsn şartsız Türk bağımKiztığınm Miîü Mücadeledeki i!k T'e değişmez belgesi olan OJ söylevi, bugitakü dile çevirerek, ren bir kıpırdama :1e, gıtııkçe bulunan konuşmacr kürsüsünün buraya bir daha aktarmalıyım. heyecanlı bir evreye gırıneye hemen dibinde, zabn kâtipleri Söylev şudur : başladi. Işte geiiyorlar. Agır ve zabn grubu sefi, yüzleri me • Bıırada bulunan saygı değpr ağır yaklaştılar. Taçhan hizasını buslara ve arkalan kürsüye dö insanlar! geçtiler. Şimdiki Atatürk Zafer nük olarak yerlerini aldılar. tstanbulun geçici kaydiyle ya Amtınin bulundugu yerden MecBu tablo ve salondaki bekle bancı kuvvetler tarafından işgal lis e yöneldiler. yiş dakikalan, çok canlt bir re olunduğu, bütün temelleriylc sim. bir sinema fümi gibi, en HaJk onları alk<ş):yor. Halifelık makamının ve hüküküçük aynntılanns kadar bugün N'ihayet Meclis'e girdtler. B: met merkezinin bağımsızlığının de göilerimin önünde durur. (istikiâlinin> yok edildiği hepi na dolmaya, mü'stvekilleri biUsenin onuncu sınıfından onbi zim Liseden ve Öğretmen Okunizte bilinmektedir. Bu duruma rinciye henüz geçmiş. onaitı va baş eğmek, ulusumuzun bize sulundan getiriîroiş öfrenei sıralaŞînı bile tam doldurmamış bir nnda yerlerini almaya başladınulan yabancı tutsaklığını kabul sencin o tarihsel andaki yürek lar. Ptme.M demekti. .Ancak tam baçarpınnlannj geçen sene anlat ğımsızlık (istikiâli tam; ile ya 23 Visan 1920 dc aeılan Büyük Miliet Meclisi oiumlu çalışmalarını artık raunta«ama»> .sürdürecekti. Küçük toplantı saionunun ıki nııştım. şamak için feesin olarak kamrlı yamndaki dar dinleyici loealan bulunan ve czelden beri özgür eseri olmadigını ve Mustafa Kem 24 Nisan cumartesi günu saDevre I Cilt 1. 2, bası n. 2. ve bu loealara çıkan merdivenve başına buynık yaşamış olan mal Paşanın. daha ilk günden ler, hiç yer kalraamacasjna doat 10.00 da toplarulmak üzere o(Z) T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, ulusumuz tutsaktıfe durumunu lu.. Meclise tehlikelı sızmalan önturuma son verdigini şu sözJerDevre 1 . Cilt 1. 2. bası s. 3. JHATET Meelisin en yaşlı son derece sertlik ve kesiniikle lemek için, komisyonlarda kenle Mecljse bildirildi: Ben. toplantı salonunun, bızım üyesj. Sinop mebusu Şerif reddetmis ve hemen vekillerini disinin ve inandıfı kişilerin bu kaîeme yak:n olan kspîsmın he«Yarın saat 10.00 da tecemmâ bey, vekarlı edasiyle ağır toplamaya baslayarak yüksek lunmasım sağlayıcı tedbir almamen yamndaki merdivenin ait Mlilmek üzere müzakcreyi tatil başkanlık kürsüsüne çıktı Lidcrlik giicii, Meclisinizi meydana getirmistir. sından ileri geldiğini samyorum. basamagında ayafcta duruyorum. ediyorum» (2). ve Meclis Tutanak Dergisinin Bu yüksek Meelisin en yaşlı Komisyoniar kurulunca, Başİktidar ve halk Ba.şkanhk kürsüsünün önünde ilk basımının birinci sayfasmda üyesi neilifiyle ve Tanrının yarkan Şerif bey. ertesi sabah ya dımiyle ulusumuzun, iç ve dıs tam bağımsızlık (istiklâli tam) lltlllt içinde alınyazısının sorumlulugunu doğrudan doğruva yüklenip, krndiüin) yönetmeye başJadığını bütün cihana duyurarak Büyük Miliet Meclisini açıyorum. Kutsat nlarak bağlı olduğumuz. bütün müslümanların lıaliffsi ve Osmanlıların padişahı altıncı Sultan Mehmet Hazretlrrinin yabancı boytınduruğundan kurtanlmasında ve sal£ bacaklan üstünde yaylanarak. «Kalkın a r . 70 tanatin «Drekli merkezi olan tskadaşlar. Bnnon hesabını Fethi Ağadan sormak tanbulumuz ile isgal altında ve «Al Suleyman, bunu da al da bize bir kışlak but. gerek. Hadivin arksdaşlar.» lürlü zulüm ve işkence içinde Olmaz bö.vle. Bu da benim kefenlik altınlanm. Al Srrt, «öcenmis, alınmif. aşaj^ıltnmıs, ö« maddî ve manevi bakımdan inbunlan da bize bir kışlaklık toprak versinler. Ne almata yemin etmiş yüzlerle yamaçtan asagı safsızca yokedilmekte olan bübu. perijan olduk Süleyman. Haydar l'sta da gelçabuk çabnk inmeğe başladılar. tün zulüm görmüs illerimizin medi. İsmet Padişah belki onun yaptığı kılıcı bekurtanlmasında bizi başanlı kılFethnllah ettifi sakava bin puman: ğenmedi. tsmet Padtsah belki onu zinrire vıırdu. masını vüce Tanndan dilerim.» «Yahu arkadaslar. etmeyin eylemeyin, ha Bizim Haydarın da diii durmaz ki, kimbilir ismet bir saka edelim dedik. Aman arkadaslar olur Padişaha ne dedi de İsmet Padişah onu zindana mo börle? Olnr mn böyle gücenjfinlik.» diyor attı. Al bunlan da kışlak salıibi olunca. ben de olüıı. önlerine geçiyor, onları durdurmsja çalışıyor, ce. siz âe beni kefensiz gömmeyin, olur mu? Aaab, ötekiler ne konusnyorlar, ne de durnyor, ne de o İsmet Padişaha kılıcı ben götürmeliydim!» dinliyorlar. Yiizlerinde. biz saııa bandan sonra Süleyman Kahya Sultan Karının getirdiği çıkmı yapacağımızı biliriz, hele bekle bavası, bızlaaçtı. onun altınlanm da ötekilcrin üstıiııe attı. narak asafı inivorlardı. Sonra hepsini derledi topladı, mendiic sardı, kovFethullah çahstı çabaladı, yalvardı. öziir nuııa koydu. Atını çekmiş getirmi^lcrdi, at« atlaA.ŞKANIN söyievınden sonra diledi önlerine geçemedi, tdnüilerini edemedi. dı. yamaçtan aşağı şürdü. Bütün oba arkasından ilk Mecliste ilk sözij MııstaOraya. bîr tasın îîstOne otnrnp sidenlcrin. küdüzlüğe kadar indiler. Düzlükte durup onu uğur£a Kemal Paşa a!dı ve şöyie çük daglan hiz yarattık dercesine gidişlerine ladılar. Hep birden yere diz çöküp, eli boş dönmekonuştu: baktı baktı, ioini derinden çekti. siıı diye Tanrıya niyaz eyiediler. İçlerinden alkışlar «Vüksek biljriJeri içindpdir ki, «Ah » dedi. «aah, hn Vöriiklük hatsın. Bn cttiler, dualar. dcmcler söylediler. Süleyman Kahya Vüce Meclisiniz olaçanüstü yptTörüklüğü icat eden her kimse, hangi dedr. ?özden ırayıp da ortadaıı yitip sidinccye kadar orakllerle yeniden seçilen sayjıdemizse yerinde yatama^ın. Aaah. aaah. Toriikda toprağa diz çöküp hekledilcr. İer mebııslarta. saltiırıva uğralük yerin dibine jeçiyor ya, yerin bin kat diAğır ağır, istck^iz topraktan doğruldular, cadırvan Saltanat Merkezinden (o zabine geç.sin. Sunlara. şu serce îibi heriflere, lara cıktılar. Çıkar çıkmaz da karşılarında on be*f maıt Saltan«tın buiunduğu yer sunlarm afur tafnrlarına bakın helr » Ellrri. kadar koviıı delik.ınlısını btıldular. Fethullah deli. olan İstanljul, devletin merkezi ni zött açtı. eözleri dnfa dolu: «Allah.» diye kanlılarnı yaııına gitti: idi) canfarını kurtararak buraya valvardı. «Şa Dervis Beyin yürejine bir iyi'Iİ05 coldiniz kardeşlçr,» dedi. Selen sayçıdeğer mebuslardan lik koy. ivilik ko» da şa Akmaşatı babama •Hoş bulduk.» dediler. nlıışmuştur. Kendilerini Kıırtasatsın. f n k n bu frce henimiti. sen< vaşhr çoFethullah onları çadıra çağırdı. kahve söyfçıH, rın frelebilecek olan mebuslarla luk cocuk, jbepimizi öldiir. Bn zulüm yetsin ayraıı yaptırdı. Delikanlılar Fethullahın eosterdiğl birükte yüce bir Meclis kurulartık.» ~ koıtukseverlikten çok kıvanç duydular. lstcklorini masj ancak veni kabul rdilen sc Asafıda. düzde köylü delikanlılan dnrmn»söylemeğe utandılar. Sonra Tazı Mehmet ortaya atıçim yönteminde söz konusu ollar. konusnvorlardı. Sonra birden şevinclr ona, lıp, tıpeden inme, taş gibi düştü: muştur. Bu anda Meclisimiz topsana *8steririz, bekle. dercene vola düzülduler. «Kethi Afa geldik ki. hiz.e de hakkımızı vereüilantı halindedir. Daha önce seFrthnllah çön batıncava kadar otnrdnjfu t a . niz?. çilmiş olan mebusların dahi örsın üstiindfn kalkamadı. Her bir vanı havanda • Ne hakkı?. diye şa$ırdı Fethullah. deş vetki derecesiyle förev yapdöfülmüs sihi afrıvordu. Dağ hakkı.» diye dikeldi Tazı. maları. mrbıısların seçilme vön«Dağın ne hakkı olurmus?» diye alayh sordu Asağıdan. voldan bir atlı Orkek. ynmui. teminden (yani yeniden mebus Fethullah. Bu alaya çok içerlediler delikanhlar. Bü. mos. atının aya£ı biribirine dolaıtarak geçiyor. seçîlmesinden) dah» çok kapyük umutlarla gclmişlerdi buraya. Çok büyük bir dtı. Ffthullab onu sördü. kim olduğunu anladı, para koparacaklarmı sajııyorlardı. samlı olduftı için. bunun uygun içini de bir asajılama daytu.sn kapladı: •Bakın,. diye yalvardı Fethullah. «Bakın karolacağı kanısındayım. Bu konu«Pis adam.» dedi. «Asafıiık adam. Sevd» deşler. huzurunuzda Kurana cl basıp yemin cdi.vodrmc/ler bonan adına, alçaklık drrler. Bin vıi yu belirtmek isterim. (Uygtın, rum, bir tek kuruşumuz kalmadı. Az önce babam, da sürünten. surda da vurtsuzluktan bütün oba uygun sesleri) <1). kadınların aitınlarını. yaşlılann kefenlik paralarını, tönimiuün önünde kırılsa dlse. Cereni «ene Bu sözlü önennin uygun götek kuruş bırakmadan obada, aldı götürdü. Eski alamazsın, alçak. Sen çerçek sevdalı olaydıtı, rülmesinden sonra konuşmasmj kı$lağımız Akmaşatı bize satın alacak alabilirse... sıkısmış obaııın sıkısmtslıSının östüne rarma. sürdüren Mustafa Kpmal Paşa. Biz de sizin gibi yerleşip kdy olaçağız.» yaydın. brlki de Ceren srnin olurdo. alçak.» mebuslarm seçim tutanaklarının Tazı Mehmet onu hiç dinlememiş gibi: Sonra Oktay Beye andı. Bflki de çok scv. incelenmesi için komisyoniar ku «Bize seiinee kalmaz, Bize gelince Bu dağı da dalıvdı. Sevda srvda derler. hfhey yarfnlrr, rulmasinı önerdi: bu öneri cie biz koruruz arkadaş. Bu dağ da bizim mülkümüz bilmeyene hir »caip hal otnr. Kız mı yok düngerek. Hadiyirı arkadaslar.» kabu! edilerek «Tetkiki Meıabit yada? Cerendtn silzeli de brlki hıılunnr. O za. Fethullah: Encömeni» (yani Tutanaklan fnman neden sürünsün böyle? Cereni cetirdi gö«Siz olmasavdınız ha daf verinde durmaz celeme Komisyonu) adıyla iki zünün önüne. Vok vok. dedi. Cerenden daha mıydı demek istiyorsnn arkadaş?» Giildü. îüzfl bir kız olamaz bn dünyada. Oktay Bevin komisyon kuruldu. Bu komisyon «Sfn bizimle alay ediyorsnn.» diye harnt hakkı var. Bu kızın ardında ne kadar sürünse lar. bir torbadan çekilen fişiergibi ayağa fırladı Tazı Mehmet. dimdik. ince. o kadar hakkı var. deki fldlarm yüksek sesle okunması ve tutanağa geçiriimesi vo(Arkasi var) •••••••flfll»flfl(M|||t|l||lllllllll(taılauıa|Mllfıaa(tlla iuy!a oJuyordu. Başkana, Mustafa Kemal Paşanın önerisi üzerine kâfip sıfatiyle Bursa mebusu Muhit*in Baha 'Psrs> bey ve Kütahya âfsııM NE OLOU3.Dmebusu Cevdet bey vardım ediNU SCfî'LEVl'M BU vordu. 53 Ad çpkme ışı ve fasnif bitince. Fakat ben araştırmalarımı deseçilen komisyon üyelerı topîu rinleştiriyor, kendimi yılgînlığa balde Meclis» bildirildi. kaptırmaksızın sağa sola telefon ediyordum. Böylece eski karımm yeni kocası bütün özeliikleriyle meydana çıkıyor, şeJnllerükahve fincanına dikmiştun. Kayor, kırk yıllık bir ahbap misabir siirpriz etkisi yaptı bende. rımı. görür gibi oldum birdenli aşina bir çehre halinj alıyorOysa gerekl: cevapları buimak bire. Duj'gularunın tümünü de du yavaş yavaş. zonjndaydtm . Bizzat bulamafam seferber ederek bu kadınm ben Durup dururken yine aklıma bile aramah, taramah. kendimoe İRİNCt Komısyonda. bugiin de vaptıgı etkifen ve tepkılen esfi birdenbıre. G«en'i bir kere değilse başksiai'inds bulmalıyclcm. de tıerkesçe tanman veya az düşünmeğe kO5Tildum. Bünve daha telefonla arasam ve şöyle çok adlan bilinen kişilerden Yalnız bir noktaya kesinlikîe hatlan. konu.şurken bojTiunu ha konussam dijordum kendi kenEdirne mebusu Miralay İsmet kanast getinniştim . Uzun süre fifçe sağa bükmesı. tarrışma anciime: aynı çaîı altında vasadıâım kader Bey (İnönö). Konya mebusu Relarında da vaptığı el ve kol ha «Sevgiiım... Ben Aleks... birliği ettiğim halde ben karımı fik bey fKoraltan). Konya mereketlen. Sesının tonu, bazı fceHer fırsatta kendisine ftajTRn yeîerince tanımamıstım busu ve Vfevlevf Çelebisi Abhmelen de bile bile yanlış varolduğunu tekrarladığın esk! kodülhalim Celebi Efendi: tkinci gulaması . Tercih ettıfı kokuCinayel suçlusu olarak hapi?e can... Bak yavrucuğum... Açık lar, cildinin sumuşaklığî ve naKomisyon'da ise Ankara mebupirdieim güne kadar onu hümn konuşalım Evlı olduğumuz ve rareti . Cinsi konudaki yeteneksu Mustafa Kemal Paşa Birinci özelliklerivle b'MiŞimi. henden kader birliği yaptiğımız yıllarda leri, davranışlan, yorumlan, eMeşrutiyefte Htirriyet bahramaen ufak bir gizlisi bile olmadığını bir sergilin buîunduğnnu. onunğilimleri... sanıyordum . Asın derecede yanı diye anı!an Niyazi ve Enver la da sjk sık yattığını btliyonıîmışım demek beylerin ''vani Enver Paşanm> nım... Kinirii bu adam?.. RusYıllar yılı ben ona kocalık etarkadasiarmdan Eskişehir mesell mi?... Peter m:?.. Yoksa miştim... O da bana karılık .. Bir Btma mukabil. benim bümedik benim hiç ranîmadığım bin yatağı ikiye bölerekten paylaşnns, busu Eyüp Sabri bey. Kayseri lerimi bilen biri vardı muhakmi? .. Söyie seveilim... Haydi... koyun koyuna yatmıçfık Fakat mebusu Sabit ve Kırşeiijr mekak.. Kimdj acaba? .. Lütfen Çünkü benim için çok bir sevgiüsinin bulunaeağı akiıbusu Hakkı Behiç beyler vardı. Gwen'in bana ihanet ettı£ini ka önemli bir şey bu. » nıın kösesinden bile geçmemisti. Birinri Komisyona. bizim Çob'jllenelim diyordnm kendi kenİzah} zor bir ihmalciük değildi Telefonu açıp eski kanmla bu rtım mebuîîBrından Haşim bevin dime. fhanet olavını sevgilisi hibu... îçinıin gizli köşelerinde kalşekilde konuçmamak için kende adı çikf.'.â; için memleket livordu tabiî . Cünkü suç ortağı dırım dilberlerine. fahişelere kardimi zor tuttum. dunımundaydılar Aynı zsmanda savretivle olacsk bir sevinç şı dayanılmaz bir raaf duyTiyorbirilerinin daha bilmesi şarttı. duyduğiimu hatırlıyorum. Akradum. Karnı tok bir insanın açÇiinkîi. bu çe?it davranıslar asla bartuzdan bir hanımın kocası o«özlülüğü gibi bir şevdi bu .. Tâgİ7İi kalmıyordu lan bu Haşim beyin, Meelisin rifsiz bir ibtiyaç . Bshaneler. veBu tür çabajarla haşirneşir =iieler varatıyor. evden uzaklaş) sonraki çaîjşmalarında. ptkili ve oiaraktan Çarşamba akşammı Gwen"in sıkı fıkı dostluk ettigi yor. sö? konvısu satıhk kadınl?be'irgin b:r veri olmamıstır. da buîmuştum işte. Sağlam bir bir kimseyi hatırlayamıyordurn. nn pesine düşü.vordum Kaçaipucu yakaladığım kanısı ile !n Görüştüsü müna.sebe! kurduğu Bu Komisyonların birincisinde makların gereğince uygulanması, timallerden birine dört eîle sakadın arkadaşlan i!e. onlara böy Miralay İsmet 'înönü> beyin, ifoyalanmm da meyolana çskmanhyor, fakat kesin sonuç yerilesine önemli bir sırrj sçacak kakincisinde Musfafa Kemal Paması için kaiamı bu yönde seferne sadece hayâl kınklığma uğdar ssmimi dejnldi sanın adlannın çjkmss olmasına ber ediyor. böyleee de karımm ruyordum. o zaman şaşrtuştım. Bugiin bu Olayı bir d» Dfikolojik vrjnden eünlük yaşantısmı bütün a.vrınÇemberi daraltmıs daraltmı», ciunımun her halde bir rastlar.tı ele almak eerekirse i? değijjvortıları ile kontrol altında tutma ve bir tek şüpheliye çullanmıs, budu. Koca.=ım ^Iriafseak kadar ceteneklerinden }oksun kahyornun üstünde inatla durmuş. fasur ve cüretkâr da^Tanan senj rium. kat hiçbir çey çıkaramamıştım D O K TOn bir kadm bir çesit ruhi gerilirr.e Şîmciiye kadar elde eitjgimi Bu durumu fırsat biierek bana mâruz kalacak. boşslmafc rahafl». •sandığım deli! ve mucip sebepçercekten ihanet ediyor muydu mak. kendinf kendine mâtur eöslerle en iji rtij'etlî bir jüriyi biacaba? Ve kiminle?... termek için b:ri!erine »çılmnk, le söz konusu kaatilin ben olma t)eıi, tjaç »e Aührevl Şakaklarımı oğuşturaraktan bîr içinî dökmek zorunhığıjnu duyadığıma üıandıramaz. ikna edeUklan Mdtehassısı fstilclâl şüre düşündüm... Kendi kendime calct?. Sır şeklinde tevdi edilen mezdim. Cad Parraakkapı No: 68 bovTjna sualler soruyor, fakat hir Şimdi jrine bir lokalin hoıınrt. TEU «4 10 73 ilk ııüıı Açılış Mustafa Kemal paşa kürsüde B OLUM CIKMAZI L. BLOCK İki komisyon ve kapanış B Tarık Z. Kırbakan